روستای تاریخی فهرج که برخی قدمت آن را حدود ۵۰۰۰ سال ذکر می‌کنند، از توابع بخش مرکزی شهرستان یزد در ۲۲ کیلومتری جاده یزد به سمت بافق قرار گرفته است.
قدمت روستا به پیش از اسلام مربوط است و آثار به جا مانده در فهرج نیز موید همین قدمت و پیشینه تاریخی آن است. البته برخی این روستا را در گذشته‌های دور، به عنوان دروازه ایساتیس و یکی از چهار بخش مهم و اصلی شهر قدیم و تاریخی یزد اعلام کرده‌اند ولی اکنون روستا در حاشیه شهر بزرگ و پرجمعیت یزد قرار گرفته کما این که همچنان با توجه به ابنیه تاریخی و رونق گردشگری، پرتردد است.
بنا بر منابع تاریخی موجود، دین پیشین مردم روستا زرتشتی بوده و سپس مردم به دین اسلام روی آورده‌اند. از زیبایی‌های فرهنگ مردم این روستا، پوشش و لباس‌های محلی آنان است؛ لباس‌هایی که گویی زیبایی در تار و پودشان نقش بسته است و هر کجا که پای می‌گذارند، زیبایی چشم‌نوازی را به همراه می‌آورند.
پوشش در روستای فهرج، رنگ و بوی سنت دارد و اصالت این روستا را نشان می‌دهد. هویت لباس‌های محلی به‌صورت جدایی‌ناپذیر با باورهای مردم گره خورده و جزئی از جاذبه‌های فرهنگی این روستای تاریخی و کهن است.
لباس اصیل مردم این روستا، قدمتی به بلندای تاریخ و از دوره‌های هخامنشی و ساسانی را در خود جای داده است. پارچه‌ی لباس‌های اهالی این روستا در کارگاه‌های ریسندگی و بافندگی که در زبان عامیانه به آن «شعر بافی» گفته می‌شود، تهیه و به دست خیاطان به اشکالی زیبا و ماندگار دوخته می‌شده است و ناگفته نماند که از این لباس‌ها به عنوان یکی از اسناد معتبر و ماندگار ایرانی باستان نام برده می‌شود.
البته یکی از تفاوت‌های پوشش سنتی مردمان این روستا که یکی از نامزدهای منتخب برای کسب عنوان دهکده جهانی گردشگری در سال جاری بود با بسیاری از مناطق دیگر کشورمان، در ماندگاری برخی از پوشش‌های قدیمی آنها تاکنون است به عنوان نمونه هنوز هم وقتی از کوچه‌های تاریخی این روستا گذر می‌کنیم، زنان روستا را مقید به پوشیدن چادرهای گلدار رنگی می‌بینیم؛ پوششی که هنوز هم در میان مردم فهرج مرسوم است و چشم هر گردشگری را به خود جلب می‌کند.
«حسین فتاحی‌فر» عضو شورای روستا و از فعالان فرهنگی منطقه در این رابطه در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: لباس مردم فهرج به خصوص بانوان این روستا در گذشته، دارای تنوع رنگی بسیاری بوده و مردم این روستای تاریخی و کهن معتقدند که رنگ لباس باید نشاط روحی را با خود به همراه داشته باشد لذا وقتی به چادرهای امروزی آنها نیز نگاه می‌کنیم، شاهد رنگ‌های پویا و زنده‌ای در این چادرها هستیم.
وی یکی دیگر از تن پوش‌های بسیار ارزشمند مردان روستای فهرج را «قبا» می‌خواند و اظهار می‌کند: این پوشش قدیمی و همچنان ماندگار مردان روستا از پارچه‌های زخیم در طرح و رنگ‌های متنوع شبیه به کت‌های بلند امروزی تولید می‌شود.
فتاحی‌فر با اشاره به این که جنس پارچه‌ی قبا نیز انواع مختلفی داشته است، اضافه می‌کند: گاهی قیمت و مرغوبیت پارچه‌ی این لباس، به شخصیت و مقام شخص هم، ارزش و بهای خاصی می‌داده به طوری که حتی در ضرب المثل‌های کهن کشورمان نیز از آن استفاده شده و می‌گویند؛ «فلانی قبایی شاهانه دارد.»
«ارخالق» یا «جلیقه»، پوششی با آستین‌های زیبا
این فعال فرهنگی ضمن بیان این که «ارخالق» یا «جلیقه» برای پوشش مردان از زمان ساسانیان در روستای فهرج یزد رونق پیدا کرده است، عنوان می‌کند: فرم «ارخالق» به صورت یک لباس کوتاه با آستین‌های مثلث‌وار است که ضمن باز گذاشتن دکمه‌ها، آن را بر روی پیراهن برای پوشاندن نیمی از بدن استفاده می‌کرده‌اند.
به گفته وی، در استان یزد و در روستای فهرج، با توجه به وجود کارگاه‌های ترمه‌بافی، از نقش ترمه در این لباس استفاده می‌شده است.
فتاحی‌فر با اشاره به اینکه پوششی بنام عبا امروزه فقط دربین روحانیون و کسانی که در حکم پیش نماز هستند، رواج دارد، اظهار می‌کند: این نوع پوشش در دوره صفویه و قاجاریه رونق بیشتری داشته به طوری که توسط بازاریان و کسبه، عالمان دینی و حتی برخی از عوام در رنگ‌های مختلف مشکی، قهوه‌ای و سفید، متناسب با مراسم‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
وی ادامه می‌دهد: در تولید این لباس از نخ‌های متفاوتی استفاده شده و کسانی که در رده‌ی مقامات بوده‌اند، عباهایی را برتن می‌کردند که از جنس ابریشم بوده و بیانگر شخصیت و مقام والای آن افراد بوده است.
«تن شلوار» یا «تمبون»شلواری همچنان مرسوم
فتاحی‌فر با اشاره به این که این نوع از پوشش هنوز در بین افراد مسن و قدیمی مردم مهرج فهرج مرسوم است، بیان می‌کند: یکی از پوشش‌های سنتی مردم فهرج ، پیراهنی به رنگ سفید بوده که از جنس «چلوار» تولید و با آستین‌های گشاد و یقه‌هایی با یک زبانه روی شانه بسته می‌شده است.
وی در ادامه به تن شلوراهای مورد استفاده در این روستا که از جنس پارچه‌ای به نام «کرباس» بوده اشاره و تصریح می‌کند: این تن شلوراها که توسط خود مردم فهرج بافته می‌شده، در زبان عامیانه مردم فهرج، «تمبون» گفته می‌شود.
به گفته این فعال فرهنگی، در این نوع شلوار به جای زیپ، دکمه و کمربند از بند یا کش استفاده می‌شده و هنوز هم این نوع از پوشش برای راحتی در منازل مردم این روستا مرسوم است.
«شال» از نشانه‌های لباس محلی اهالی فهرج
فتاحی‌فر در ادامه «شال» را یکی از نشانه‌های پوشش مردم فهرج می‌خواند که تا دهه ۵۰ شمسی نیز رواج داشته و در رنگ‌های مختلفی چون سفید و زرد توسط اغلب افراد همانند عمامه به روی سر بسته و قسمتی از آن آویزان می‌مانده است.
وی با بیان این که شال برای محافظت سر در برابر سرما بوده است، ابراز می‌کند: از این پوشش با بستن آن بر روی کمر، گاهی به عنوان نماد برای عزا و ماتم و فوت نزدیکان نیز استفاده می‌شده است.
این فعال فرهنگی روستا ضمن بیان این که نوع اصیل «دستمال یزدی» از نخ‌های الوان از جنس ابریشم بافته می‌شود، می‌گوید: مردان فهرج برای پوشش سر خود گاهاً از دستمال یزدی اصیل که از جنس الیاف ابریشم طبیعی که با رنگ‌های طبیعی، رنگ‌آمیزی و سپس بافته می‌شده است، استفاده می‌کردند.
وی اضافه می‌کند: دستمال یزدی از صنایع‌دستی شهر یزد محسوب می‌شود ولی در حال حاضر، بسیاری از این دستمال‌ها با ابریشم مصنوعی تولید می‌شوند.
«گیوه»، پاپوشی با اصالت هخامنشی
این کارشناس با بیان این که کفش گیوه در طرح و رنگ‌های مختلف مورد استفاده بوده است، عنوان می‌کند: این نوع کفش که اصالت ان به دوره هخامنشی بازمی‌گردد، در میان اهالی این روستا از پنبه بافته می‌شده و در انواعی مانند گیوه ملکی، چینی و نعلین، رونق خوبی داشته است.
وی با اشاره به این که لباس‌های محلی فهرجی تنوع دلپذیری را در خود جای داده است، در خصوص پوشش بانوان این روستا، می‌گوید: بانوان روستا در گذشته‌های بسیار دور، پیراهنی با آستین‌های گشاد که به صورت یک سره و دارای دو جیب بوده و تا روی زانو را پوشش می‌داده است، بر تن می‌کردند.
«شلیته»؛ دامنی کوتاه، گشاد و چین دار
وی ادامه می‌دهد: زنان روستا، پیراهن خود را با شلوار پوشش داده و روی این شلوار نیز شلیته که دامنی کوتاه، گشاد و چین دار بوده است را می‌پوشیدند.
به گفته فتاحی‌فر، شلیته هنوز هم در بین زنان زرتشتی در یزد پا برجاست.
این فعال فرهنگی در ادامه بیان می‌کند: «چاقچور» پوششی شبیه به شلوار برای زنان بوده که از دور مچ به بالا برای حجاب استفاده می‌شده و به همراه آن برای پوشاندن صورت خود نیز از روبند استفاده می‌کردند و قد این روبند تا کمر زنان می‌رسیده است.
فتاحی‌فر در پایان عنوان می‌کند: زنان این روستا برای پوشیدن سر از انواع چارقد با انواع مختلفی از تور از جمله تور مروارید، اشرافی، خیابونی و چارقدهای گلدار که روی آن پارچه مشکی به طول ۱.۵ متر برای بستن آن استفاده می‌شده، بهره می‌گرفتند.
انتهای پیام
