قطعا تا به امروز جمله از خاک هستیم و به خاک می‌رویم را شنیده‌اید؛ این کره خاکی میزبان تن و حیات ما است و باید تا زمانی که مهمان آن هستیم حافظ آن باشیم؛ چرا که در نهایت حفاظت از زمین، حفاظت از خودمان است. خاک ریشه و سرچشمه هستی و حیات بشر است و در قرآن نیز جایگاه والایی دارد به گونه‌ای که به آن سجده می‌کنیم.
خاک، مادر و مولد حیات در این کره خاکی است که بستر فعالیت‌های بشر را فراهم کرده است. وابستگی انسان‌ها به خاک تا اندازه‌ای است که ۹۵ درصد غذای انسان‌ها از آن تهیه می‌شود؛ این در حالی است که طبق گزارش سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل یک سوم خاک دنیا کیفیت خود را از دست داده است.
با توجه به وجود چرخه مواد بین اکوسیستم‌های موجود در طبیعت و بستر خاک برای حیات در زیست کره، هرگونه آلودگی در این محیط به طور مستمر بر دیگر موجودات زنده اثر می گذارد. برنامه‌ریزی برای حفاظت از خاک لازمه بقای نسل بشر است و برخورداری از زمین پاک حق همگانی است. لذا برای حفظ زمین نیز صیانت از خاک الزامی است، صیانت از خاک در واقع صیانت از همه منابع طبیعی است.
پنجم دسامبر (۱۵آذر) به عنوان روز جهانی خاک شناخته شده است و محوریت آن در سال جاری، (مراقبت از خاک با سنجش، پایش و مدیریت) است. روز جهانی خاک، بزرگداشتی است که اهمیت خاک و ضرورت بهره‌برداری پایدار از آن را برای جوامع مختلف در سراسر جهان آشکار می‌کند.
روز جهانی خاک فرصتی برای آگاهی‌بخشی عمومی درباره ضرورت‌های حفظ خاک است. با توجه به اقلیم هر منطقه‌ای وقتی خاکی را نابود یا تخریب می‌کنیم، تولید لایه خاک به زمانی در مقیاس زمین‌شناسی نیاز دارد تا آن خاک دوباره احیا شود. در مناطق آب و هوای خشک و کشور ما که در کمربند خشکی قرار گرفته، به چندصد هزار تا چند میلیون سال زمان نیاز است تا یک سانتی‌متر یا چند سانتی‌متر خاک بدون هیچ‌گونه فعالیت انسانی در زمین زایش شود.
خاک تامین کننده غذا، پایه و اساس پوشش گیاهی برای کشت و مدیریت خوراک، فیبر، سوخت و فرآورده‌های دارویی، حافظ تنوع زیستی سیاره زمین، نگه دارنده یک چهارم از کل تنوع زیستی جهان، نقش اصلی در تحولات آب و هوایی و چرخه کربن، ذخیره‌کننده و بهبوددهنده مراجع آبی در مقابل سیل و خشکسالی است؛ با توجه به نقش‌های مکرر و حیاتی خاک در طبیعت، حفظ آن برای آینده پایدار و امنیت غذایی ضروری است.
باید به طبیعت فرصت دهیم تا خودش را بازسازی کند که با تغییر سبک زندگی می‌توان به این مهم دست یافت، با رعایت تعدادی اصول می توانیم جلوی فرسایش خاک را بگیریم و در وهله اول باید باورهایمان را تغییر داده و به سمت حفاظت از منابع طبیعی سوق دهیم.
طبق گفته کارشناسان حوزه خاک شناسی، میزان فرسایش خاک در استان زنجان بسیار است و حاکم بودن شرایط آب و هوایی خشک و نیمه‌خشک در استان، نبودن پوشش گیاهی کافی و لخت بودن اراضی، مطلوب نبودن وضعیت خاک‌های منطقه به لحاظ فیزیکی، شیمیایی و نحوه تهیه بستر و آماده‌سازی زمین برای کاشت از علل بروز چنین شرایطی است.
کنترل آلودگی خاک و مطالعات آن یک موضوع ضروری در راستا حفاظت از خاک است که باید به طور جدی به آن توجه شود. ایجاد بندهای حفاظتی، تراس آبراهه‌ای، جلوگیری از تغییر کاربری، اصلاح جهت خاک ورزی و توسعه خاک ورزی حفاظتی، جلوگیری از تخریب جنگل‌ها، اجرای طرح‌های آبخیزداری، جلوگیری از توسعه چاه‌های غیرمجاز، مدیریت دفع زباله و صرفه‌جویی در مصرف آب از جمله اقدامات مورد نیاز در جهت حفاظت از خاک است.
صاحب‌نظران، کارشناسان و فعالان محیط زیست معتقدند که تغییر کاربری غیرمجاز، استقرار تعدادی از واحدهای تولیدی و صنعتی در مناطق غیرکارشناسی‌شده و توسعه شهرنشینی می‌تواند از عوامل تاثیرگذار در تخریب تدریجی محیط زیست از جمله خاک و بروز خطرات طبیعی و در نهایت انسانی باشد.
خاک، این میراث ناشناخته که مغفول مانده است؛ بی‌پایان نیست و باید از آن مراقبت و به طور صحیح استفاده شود. تشکیل مجدد خاک کفاف عمر انسان را نمی‌دهد و نابودی آن با نابودی خودمان منافاتی ندارد.
یادداشت: الهام خوشی
انتهای پیام
