رسول سلیمی: در طول سال‌های جنگ داعش در سوریه، ادلب میدان نبردی باقی ماند که در آن نیروهای دولتی سوریه تلاش می‌کردند کنترل آن را پس گیرند. اما توافق آتش‌بسی که در سال ۲۰۲۰ با میانجی‌گری روسیه به عنوان متحد کلیدی اسد و ترکیه در نقش حامی شورشیان به دست آمد، تا حد زیادی برقرار بوده است. حدود چهار میلیون نفر در این منطقه زندگی می‌کنند که بیشتر آن‌ها از شهرها و مناطقی آواره شده‌اند که نیروهای اسد در جنگ‌های فرسایشی و مرگبار از شورشیان بازپس گرفته‌اند.

حلب یکی از خونین‌ترین میدان‌های نبرد سوریه بود و یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های شورشیان را رقم زد. این گروه از مدت‌ها پیش پایگاه قدرت خود را در ادلب تثبیت کرده بود و عملا اداره دولت محلی این منطقه را در دست داشت، هرچند تلاش‌هایش برای کسب مشروعیت به دلیل اتهام‌های نقض حقوق بشر موفق نبود.

این در حالی بود که طی یک هفته گذشته وضعیت در شمال سوریه کاملاً دگرگون و از ثبات چندساله خود خارج شد. در حمله ناگهانی و وسیع گروه تحریرالشّام و نیروهای موسوم به ارتش آزاد سوریه که تحت کنترل ترکیه هستند، شهر استراتژیک حلب بار دیگر اشغال شد. درباره زمان و نوع عملیات و نیروهای شرکت‌کننده گمانه‌ها و تحلیل‌های بسیاری منتشر شده است که؛ "به‌نفع کدام کشورهاست و کدام کشورها در پس آن قرار دارند اما آنجه در این روزها در کانون توجه تحلیلگران قرار دارد نقش ترکیه در بازی گردانی شورش در سوریه است.

مسئله این که مقامات ترکیه نیز نسبت به آن بی تفاوت نبودند و هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه که در یک کنفرانس خبری پس از دیدار با عباس عراقچی ، صحبت می‌کرد، گفت: «نبود گفتگو میان رژیم (سوریه) و مخالفان باعث شده است که مشکل به اینجا کشیده شود.»

از زاویه ای متفاوت، شهید امیرعبداللهیان وزیر فقید خارجه کشورمان، در قسمتی از کتاب «صبح شام» چاپ انتشارات سوره مهر، به بررسی مناسبات تاریخی- سیاسی ترکیه و سوریه پرداخته و چنین شورش حامیان ترکیه در سوریه را پیشبینی کرده بود. وزیر فقید خارجه کشورمان در صفحه۹۲ این کتاب با اشاره به اینکه «بعد از حاکمیت چهره های اخوان المسلمین در تونس و مصر برای حکومت ترکیه، که متمایل به تفکر اخوانی ،بود فرصت جدیدی فراهم شد تا بیش از پیش در منطقه به ایفای نقش بپردازد. ترکیه در آن دوران تحت تأثیر اندیشه سیاسی آقای احمد داود اوغلو وزیر خارجه ،وقت بود ایشان استاد دانشگاه و از متفکران حزب حاکم عدالت و توسعۀ ترکیه به شمار می رفت. رساله دکترایش را هم درباره «عمق راهبردی ترکیه و احیای تفکر نوعثمانی» نوشته .است این نگاه اندیشه بازگشت ترکیه به بزرگی و قدرت دوران عثمانی در منطقه شامات را ترویج می کند و دولت ترکیه آن را به عنوان راهبرد سیاسی غیر اعلامی دنبال می کرد ترکها فکر میکردند با توجه به تحولات منطقه - به تعبیر آنها بهار عربی - و روی کار آمدن اخوانی ها در مصر و تونس فرصت جدیدی پیش آمده که شاید زمینه ای برای احیای امپراتوری عثمانی به شکل دیگری منطقه شامات باشد. سیاستی که آمریکایی ها در قبال سوریه و در برای ساقط کردن بشار اسد داشتند در تقویت انگیزه ترکیه بی تأثیر نبود»

شهید امیرعبداللهیان با اشاره به اهداف توسعه گرایانه ترکیه در منطقه معتقد بود « همه تلاش مهندسی معکوس در سوریه برای ایجاد اختلال در روند طبیعی و مردمی بود برای اینکه کشورهای پیرامون اسرائیل و ارتش های کشورهای اسلامی تضعیف شوند و در نتیجه رژیم جعلی اسرائیل در منطقه قوی بماند. از این رو باید بگویم که همچنان تلاش آمریکا و صهیونیستها برای اجرای این سناریو ادامه دارد نباید تصور شود بحران در عراق، سوریه و لبنان تمام شد! عربستان با اینکه در جرگه متحدین آنهاست ولی برای آمریکا متحد قابل اطمینانی نیست زیرا جامعه عربستان نیازمند نوسازی و تحول است و این تحول باید منافع آمریکا را حفظ کند و از کنترل خارج نشود؛ مانند اتفاقی که در سقوط شاه در ایران رخ داد. در جهانی که آمریکا و متحدش ،اسرائیل می خواهند آن را مدیریت کنند ترکیه فعلی هم مطلوب نیست؛ با وجود اینکه ترکها سعی می کنند با سیاست آمریکا مخالفت جدی نکنند. به این دلیل آمریکا و متحدانش برای ترکیه، عربستان و حتی مصر، هند ،پاکستان افغانستان و کشورهای مهم اسلامی برنامه هایی دارند. تجزیه کشورهای اسلامی یکی از آن برنامه ها است»

مسئله ای که به تغییر مسیر ترکیه بعد از حملات داعش منجر شد و شهید امیرعبداللهیان معتقد بود «آنچه ترکیه را از مسیر قبلی بازگرداند افزایش فراوان تعداد نفرات و میزان تردد داعش در ترکیه بود که تقریبا از کنترل دولت خارج شد. تروریستها به تدریج فعالیتهایی را هم در خاک ترکیه آغاز کردند یک روز در ایستگاه اتوبوس شهری بمب می گذاشتند و روز دیگر شهروندان را ترور کردند به تدریج گوشه ای از ناامنی هایی که داعش در سوریه و عراق ایجاد کرده بود در ترکیه هم شد. افزایش فعالیتهای تروریستی کم کم در حال تبدیل شدن به بحرانی برای آنکارا بود این نگرانی کمک فراوانی کرد که ترکیه در سیاستش تجدید نظر کند. البته این به معنای آن نیست که ترکیه راهبردش را به طور  کامل در سوریه تغییر داده باشد بلکه در چارچوب منافع و امنیت ملی خودش به نقطه ای رسید که تشخیص داد باید رویکردش را اصلاح کند.» پیشبینی که این روزها هم تحلیلگران بر این نظرند که پیروزی تحریرالشام در سوریه، امکان نفوذ گروه های تروریستی در ترکیه را افزایش خواهد داد.

اما اکنون به نظر می رسد رویکرد ترکیه به طور مقطعی تغییر کرده و اردوغان هنوز هم اهداف توسعه طلبانه خودش را دنبال می کند. امیرعبدللهیان به درستی با فهم این موضوع به خاطره ای مهم از وزیر خارجه ترکیه اشاره و یادآور می شود « آمریکایی ها در مصر و تونس جریانات اسلامی اخوانی را می دیدند که قدرت را تقریبا به دست گرفته اند. سؤال این بود که مدل حکومتی مسلمانان در این دو کشور چه خواهد بود؟ قبل از این ،تحولات تفکر اخوان المسلمین در ترکیه هم موفق شده بود یک مدل حکومتی تاسیس کند خط قرمز امریکایی ها در این تحولات و تغییرات این بود که مبادا در منطقه انفجاری از نوع انقلاب اسلامی ایران رخ دهد و این مدل در منطقه غالب شود مطلوب امریکاییها این بود که اگر قرار است حکومت و اسلامی در این کشورها شکل بگیرد و خانمها حجاب داشته باشند ! نماز جماعت خوانده شود و مساجد رونق بگیرند حداکثر نمونه ای - از مدل حکومت ترکیه ایجاد شود که در کنار حفظ ظواهر اسلامی | کاباره ها هم فعال اند در عین حال که رابطه با اسرائیل برقرار و سفارت آن دایر است حمایت از فلسطین و قدس هم وجود دارد خانم آقای رئیس جمهور و خانم آقای نخست وزیر محجبه هستند . و نماز و روزه و شعائر اسلامی هم در جامعه رعایت میشود از نظر آمریکاییها این مدل خطر کمتری برای آنان ایجاد میکرد. از این رو در تحولات منطقه خط قرمز آمریکا و برخی بازیگران تکرار مدل سیاسی نشئت گرفته از انقلاب اسلامی بود.»

311213