استیکینگ (Staking) یا سهامگذاری در دنیای ارزهای دیجیتال به‌معنای اختصاص‌دادن ارزهای دیجیتال به یک شبکه بلاک چین مبتنی بر اثبات سهام (PoS) برای کسب پاداش است. اگر به‌‌دنبال روشی هستید که بتواند بدون صرف زمان و انرژی گزاف، درآمدی منفعل نصیب شما کند، می‌توانید نگاهی به روش‌های استیکینگ یا سهامگذاری ارزهای دیجیتال داشته باشید.
با مطالعه این مقاله جامع ابتدا توضیح می‌دهیم که استیکینگ چیست و چگونه انجام می‌شود، سپس با بهترین ارزهای دیجیتال برای استیک کردن این کار آشنا می‌شوید و در نهایت نحوه انجام این کار را یاد می‌گیرید.
استیکینگ (Staking) یا سهام گذاری به فعالیتی گفته می‌شود که کاربر ارزهای دیجیتال خود را در یک شبکه اثبات سهام (Proof of Stake) مثل اتریوم یا سولانا یا کاردانو قفل می‌کند و امنیت شبکه را تأمین می‌کند. سپس در ازای این کار سود دریافت می‌کند. پس استیکینگ روشی برای کسب درآمد منفعل است.
بیشتر بخوانید: اثبات سهام چیست
مشابه فرایند ماینینگ یا استخراج ارزهای دیجیتال، روش اثبات سهام نیز ضامن رسیدن شبکه به اجماع (Consensus) و همچنین مشوق کاربرانی است که در حفظ شبکه مشارکت می‌کنند. در روش اثبات سهام، افراد با دارایی‌های خود امنیت شبکه را تأمین می‌کنند.
بیشتر بخوانید: استخراج بیت کوین یعنی چه
فردی با اسم مستعار سانی کینگ (Sunny King) در سال ۲۰۱۲ مدلی به نام اثبات سهام را معرفی کرد. در این مدل به جای استخراج یا ماینینگ، کاربران ارزها و دارایی‌های خود را در اختیار شبکه قرار می‌دادند و از این طریق تراکنش‌های بلاک چین را تأیید می‌کردند.
استیک کردن اولی بار در ارز دیجیتالی به اسم پیرکوین (Peercoin) که با نام PPC شناخته می‌شد استفاده شد. پس از پیر کوین ارزهای بسیاری از انواع مختلف اثبات سهام در پروژه‌های خود استفاده کردند و در نهایت اتریوم که با ماینینگ کار می‌کرد سال ۲۰۲۲ به اثبات سهام روی آورد.
بیشتر بخوانید: اتریوم چیست
استخر استیکینگ یا استیکینگ پول (Staking Pool) فضایی است که به کاربران امکان سهامگذاری ارزهای دیجیتال مبتنی بر اثبات سهام (PoS) را می‌دهد. در واقع استخر سهامگذاری مثل استخر استخراج است، شما به جای این که تنهایی بر سر پاداش هر بلاک رقابت کنید، در قالب یک ماینر یا سهامگذار بزرگ سهامگذاری می‌کنید.
علاوه بر این، سهامگذاران کوچک نمی‌توانند در بسیاری از شبکه‌های PoS فعالیت کنند؛ چراکه محدودیت‌هایی برای مقدار ارزی که هر تأییدکننده نیاز دارد، وجود دارد. به همین دلیل شما مجبور به استفاده از یک استیکینگ پول هستید.
امنیت در روش اثبات کار به این صورت است که برای حمله به شبکه افراد خرابکار مجبور هستند قدرت پردازشی بیش از قدرت پردازش ۵۰٪ ماینرها فراهم کنند؛ اما در روش اثبات سهام اگر افراد مخرب بخواهند به شبکه حمله کنند، مجبور هستند بخش اعظمی از توکن‌ها را از بازار خریداری کنند که این خود باعث افزایش قیمت توکن می‌شود و در صورت حمله، ارزش دارایی خرابکاران از بین خواهد رفت.
در فرایند سهامگذاری، حق اعتبارسنجی تراکنش‌ها به تعداد کوین «قفل‌شده» در کیف پول بستگی دارد. همچنین، درست همانند ماینرها در پلتفرم‌های مبتنی بر اثبات کار، سهام‌گذارها نیز برای پیداکردن بلاک جدید یا افزودن تراکنشی به بلاک چین پاداش دریافت می‌کنند. علاوه بر این، پلتفرم‌های مبتنی بر بلاک چین اثبات سهام مقیاس‌پذیرتر هستند و سرعت پردازش تراکنش‌ها در آنها بسیار بالاتر است.
بیشتر بخوانید: مقیاس پذیری در بلاک چین چیست
تقریباً هر ارز دیجیتالی که بر پایه اثبات سهام باشد را می‌شود Stake کرد. معروف‌ترین ارزهای دیجیتال برای استیکینگ عبارتند از:
یکی از داغ‌ترین گزینه‌های سهامگذاری، اتریوم ۲.۰ است. با استیک کردن اتریوم، می‌توانید تبدیل به یکی از اولین اعتبارسنج‌های این شبکه شوید و به شکوفایی این سیستم کمک کنید.
در حال حاضر برای سهامگذاری اتریوم تنها کافی است به یکی از استخرهای استیکینگ بپیوندید و اتریوم‌هایتان را قفل کنید. بسیاری از صرافی‌ها مثل بایننس هم قابلیت سهام گذاری ETH را فراهم کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: آموزش استیک کردن اتریوم
ارز دیجیتال تزوس XTZ نام دارد و فرایند سهامگذاری در این پلتفرم به «بِیکینگ» (Baking) معروف است. بِیکرها (Baker) یا همان سهامگذاران پلتفرم تزوس، در ازای مشارکت خود، کوین بومی این پلتفرم را به‌عنوان پاداش دریافت می‌کنند. همچنین در مقابل، دارایی‌های سهام‌گذاری‌شده بیکرهایی که عملکرد مخربی داشته باشند، مصادره می‌شود.
برای اینکه در پلتفرم تزوس یک بیکر (سهامگذار) باشید، باید ۸,۰۰۰ کوین تزوس داشته باشید و یک فول نود تزوس اجرا کنید. خوشبختانه، با استفاده از خدمات شخص ثالث، افرادی که میزان دارایی تزوس کمتری دارند نیز می‌توانند مقادیر اندک کوین‌های خود را به‌صورت نمایندگی‌شده (Delegated) در استخرهای سهامگذاری به اشتراک بگذارند و پاداش فرایند بیکینگ را نیز به‌صورت اشتراکی با سایر کاربرهای استخر سهامگذاری دریافت کنند.
بیشتر بخوانید: تزوس چیست
پلتفرم الگورند (ALGO) با هدف انجام پرداخت‌های بین‌المللی کم‌هزینه راه‌اندازی شده است. این پلتفرم براساس پروتکل اثبات سهام کار می‌کند و بنابراین، به سهام‌گذارانی احتیاج دارد که امنیت شبکه را تأمین کرده و تراکنش‌ها را پردازش کنند. برخلاف پلتفرم تزوس، الگورند از سازوکار اجماع اثبات سهام خالص (pure proof-of-stake) یا به‌اختصار PPoS استفاده می‌کند. با این حال، در این پلتفرم نیز سهام‌گذارها باید فول‌نودها را اجرا کنند.
علاوه بر این، واسطه‌ها و استخرهای سهامگذاری الگورند نیز وجود دارند که از به‌اشتراک‌گذاری کوین‌های بومی الگورند حمایت می‌کنند. سود سالانۀ حاصل از سهامگذاری در این استخرها و شبکه‌ها، بین پنج تا ده درصد است.
توجه داشته باشید که پاداش هر پلتفرم ممکن است متفاوت باشد؛ به‌عنوان مثال، کاربرانی که از پلتفرم بایننس استیکینگ (Binance Staking) استفاده می‌کنند، از ۸ درصد بازده سالانه بهره‌مند می‌شوند.
بیشتر بخوانید: الگورند چیست
سولانا هم یکی از پلتفرم‌های محبوب برای سهام گذاری است؛ چراکه هم سود سالیانه قابل قبولی دارد، هم استخرهای Staking زیادی وجود دارد.
درست مانند دیگر ارزهای محبوب برای استیک کردن، بسیاری از صرافی‌ها امکان سهامگذاری توکن SOL را فراهم کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: سولانا چیست
پیش‌تر گفتیم که برای استیکینگ باید ارزهای دیجیتال را در شبکه اثبات سهام قفل کرد. اما ارزهای دیجیتال را از طریق چه پلتفرم‌هایی می‌توان استیک کرد؟ از طریق:
به‌لطف تعداد قابل‌ملاحظه کاربرانی که در صرافی‌ها فعال هستند، این پلتفرم‌ها نیز فرصت را غنیمت شمرده‌اند و سهامگذاری را به بخشی از کسب‌وکار خود تبدیل کرده‌اند. معامله‌گرها نیز می‌توانند از طریق سهامگذاری، تنوع جریان درآمد خود را افزایش داده و دارایی‌های راکد خود در صرافی‌ها را به منبعی برای کسب سود تبدیل کنند.
در حال حاضر صرافی‌های شناخته‌شده‌ای مانند بایننس، کوین بیس، بیت فینکس، کیوکوین، کراکن و پلونیکس از فرایند سهامگذاری پشتیبانی می‌کنند. اما با توجه به ریسک‌های فعالیت در صرافی‌ها برای کاربران ایرانی (مسائل احراز هویت)، پیشنهاد می‌کنیم حتماً پیش از استفاده تحقیقات کافی را انجام دهید.
در این نوع از سهامگذاری، کاربر دارایی خود را در کیف پول شخصی و به‌صورت سرد (آفلاین) قفل می‌کند. در این روش، سهامگذار باید کوین‌های خود را طی دوره زمانی مشخصی، در همان آدرس کیف پول نگه دارد؛ زیرا جابه‌جایی آنها باعث قطع دوره سهامگذاری شده و درنتیجه، سهامگذار پاداشی دریافت نمی‌کند.
در حال کیف پول‌های زیر از سهامگذاری پشتیبانی می‌کنند:
به‌عنوان مثال کیف پول دسکتاپ ددالوس (Daedalus) برای سهامگذاری کاردانو و کیف پول موبایلی از طریق اپلیکیشن‌های شخص ثالث، مانند کیف پول اکسودوس (Exodus)، به کاربران اجازه می‌دهد روی برخی از دارایی‌ها مانند تزوس، کاردانو، الگورند، کازماس، نئو، وی چین و اونتولوژی سهامگذاری کنند برای سهامگذاری پولکادات، بهترین گزینه‌های موجود به شمار می‌روند.
علاوه بر این، کیف پول‌های نرم‌افزاری چندارزی نیز امکان سهامگذاری همزمان چندین ارز دیجیتال را برای کاربران خود فراهم می‌کنند. این کیف پول‌ها با اجرای یک فولنود یا راه‌اندازی یک استخر سهامگذاری، فرایند سهامگذاری را برای کاربران ممکن می‌کنند. در ادامه چند مورد از بهترین کیف پول‌های نرم‌افزاری را برای سهامگذاری معرفی می‌کنیم.
در دنیای پلتفرم‌های مالی غیرمتمرکز یا به اختصار دیفای (DeFi)، با مفاهیم جدیدی تحت عنوان استخراج نقدینگی (Liquidity Mining) و کشت سود (Yield Farming) روبه‌رو هستیم.
بیشتز بخوانید: دیفای چیست
استخراج نقدینگی به‌معنی تزریق نقدینگی به پلتفرم‌های دیفای است. به این صورت که افراد داوطلب، نقدینگی موردنیاز پلتفرم‌های وام‌دهی یا صرافی‌های غیرمتمرکز را با سپرده‌گذاری دارایی‌های خود در استخرهای نقدینگی (liquidity pool) تأمین کرده و به‌عنوان پاداش، بخشی از کارمزد معاملات یا سود وامها را دریافت می‌کنند.
کشت سود هم شامل مجموعه استراتژی‌های ترکیبی دیفای است که سود سپرده‌گذاری در این پلتفرم‌ها را بیشینه می‌کند.
روش‌های سپرده‌گذاری و کسب سود در پلتفرم‌های دیفای، در میان جامعه ارزهای دیجیتال، اصطلاحاً «سهامگذاری در دیفای» لقب گرفته‌اند. در حالی که این نوع سهامگذاری، اساساً هیچ ارتباطی با مفهوم اثبات سهام و حفظ امنیت پلتفرم‌های بلاک چینی ندارد.
در این بخش، به پنج مورد از پلتفرم‌های مطرح در حوزه دیفای اشاره می‌کنیم:
میکردائو (MakerDAO) به کاربران خود اجازه می‌دهد در ازای سپرده‌گذاری ارزهای دیجیتال ناپایداری همچون اتر، استیبل کوین وام بگیرند. محبوبیت و سابقه پلتفرم میکر، آن را به یکی از پروتکل‌های برجستۀ دیفای روی بلاک چین اتریوم تبدیل کرده است. در زمان نگارش این مقاله، میکر از نظر حجم کل سرمایه قفل‌شده (TVL)، با بیش از ۱۵ میلیارد دلار سپرده‌گذاری، رتبه اول را به خود اختصاص داده است.
گفتنی است که دای (DAI) استیبل کوین اصلی این شبکه محسوب می‌شود. بنابراین، افرادی که در فرایند کِشت سود این پلتفرم شرکت می‌کنند، کوین دای سپرده‌گذاری می‌کنند. دارایی سپرده‌گذاری‌شده به متقاضیان وام داده می‌شود و سپرده‌گذاران نیز پاداشی از بهره وامها دریافت می‌کنند.
واژه سینتتیک (synthetic) در زبان انگلیسی به‌معنای «مصنوعی» و «ترکیبی» است و پلتفرم سینتتیکس (Synthetix) نیز یک پروتکل غیرمتمرکز برای صدور دارایی‌های مصنوعی، معروف به سینت (Synth)، بر روی بستر اتریوم است. سینت‌ها در واقع ترکیبی مجازی از دارایی‌ها هستند که ارزشی مشابه با دارایی‌های واقعی و فیزیکی مانند سهام، کالا‌های ارزشمند یا ارزهای فیات دارند.
با وثیقه‌گذاری توکن‌های بومی شبکه سینتتیکس (SNX) و قفل‌کردن آنها در قرارداد هوشمند، امکان صدور دارایی‌های مصنوعی (Synths) فراهم می‌شود. استفاده از مدل استخر وثیقه باعث می‌شود که کاربران بدون نیاز به طرف مقابل تبادل، مستقیماً از طریق قرارداد هوشمند، سینت‌ها را به یکدیگر تبدیل کنند. این مکانیسم، مشکلات کمبود نقدینگی و افت ارزش دارایی (در حین معامله) را برطرف می‌کند.
پروتکل یرن فایننس (Yearn Finance) در فوریه ۲۰۲۰ به‌منظور تجمیع راهکارهای سپرده‌گذاری در پلتفرم‌های دیفای و بیشینه‌سازی خودکار درآمد کشت سود، بر روی بلاک چین اتریوم راه‌اندازی شد. کاربران یرن فایننس، با استفاده از رابط کاربری ساده این پلتفرم، می‌توانند با مجموعه‌ای از پلتفرم‌های دیفای (شامل صرافی‌های غیرمتمرکز و پلتفرم‌های وام‌دهی) تعامل داشته و تقریباً همه سهام‌گذاری‌های خود در حوزه کشت سود را به‌صورت یکجا مدیریت کنند.
یرن فایننس، با استفاده از استراتژی‌های از پیش تعیین‌شده، می‌تواند سودمندترین راهکارهای سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های دیفای را به‌طور خودکار شناسایی کرده و با افزایش سود، کاهش ریسک، کاهش زمان تحقیق و بررسی و در نهایت کاهش کارمزد‌ها، به کاربران خود کمک می‌کند.
کاربران پلتفرم کامپاند (Compound.finance) می‌توانند تعداد معدودی از ارز دیجیتال همچون اتر (ETH)، یواس‌دی کوین (USDC)، بَت (BAT) و دای (DAI) را وام بگیرند یا وام بدهند. کامپاند با تعیین نسبت وام به وثیقه، به کاربران اجازه می‌دهد تا با وثیقه‌گذاری توکن‌های پشتیبانی‌شده در این پلتفرم، توکن‌های دیگر را وام بگیرند.
همچنین کاربران می‌توانند با سپرده‌گذاری دارایی‌های خود در استخرها، نقدینگی لازم برای وام‌دهی را تأمین کرده و از بهره وام‌های پرداخت‌شده سود دریافت کنند.
پنکیک سواپ یک پلتفرم صرافی غیرمتمرکز با آدرس (Pancakeswap.finance) است که در سال ۲۰۲۱ بر روی شبکه بایننس اسمارت چین ایجاد شد. این پلتفرم، چندین قابلیت را برای سپرده‌گذاری و کسب درآمد به کاربران معرفی می‌کند. افراد می‌توانند با تأمین نقدینگی در استخرها، توکن‌های LP (توکن‌های مخصوص استخر که سهم شما از دارایی‌های موجود در آن را نشان می‌دهد) دریافت کنند.
بیشتر بخوانید: پنکیک سواپ چیست
سپس می‌توانند این توکن‌های LP را در فارم‌های بهره سپرده‌گذاری کرده و توکن حاکمیتی (Cake) را پاداش بگیرند و همچنین با سهامگذاری توکن‌های Cake در استخرهای Syrup، از سایر توکن‌های اکوسیستم بایننس اسمارت چین درآمد کسب کنند.
انتخاب یک پلتفرم استیکینگ به‌شدت حائز اهمیت است، بنابراین قبل از این کار به نکات زیر توجه کنید:
به‌هنگام تحقیق در مورد پلتفرم‌های جدید در حوزه دیفای، هرگز به گفته‌های بنیان‌گذار یا تیم پشتیبان پلتفرم اکتفا نکنید؛ مخصوصاً اگر در این حوزه تازه‌کار هستید. به رِدیت و توییتر سری بزنید و ببینید دیگران در مورد این پروتکل چه نظری دارند. کاربرانی که از مبانی تخصصی پلتفرم آگاه هستند، اغلب متوجه کلاهبرداری‌های احتمالی می‌شوند و معمولاً جامعه ارزهای دیجیتال را از نشانه‌های حاکی از فعالیت‌های مجرمانه یا ضعف کُد پلتفرم آگاه می‌کنند.
فریب وعده نرخ بالای سود سالانه (APY) را نخورید. عوامل بسیار مهم دیگری، همچون سابقه و مدت فعالیت پلتفرم نیز وجود دارند که از اهمیت بالایی برخوردار هستند. پس به‌جای به‌خطر‌انداختن سرمایه‌های خود در پلتفرم‌های نامعتبری که سودهای نجومی وعده می‌دهند، تا حد امکان از پلتفرم‌های خوش‌سابقه و معتبر استفاده کنید.
اگر می‌خواهید از پلتفرم‌های «استیکینگ به‌عنوان سرویس» و سرویس‌های سهامگذاری شخص ثالث استفاده کنید، حتماً از وب‌سایت‌های معتبر درباره آنها تحقیق کنید. همیشه سعی کنید که از سپرده‌گذاری دارایی‌های خود در سرویس‌های امانی (کاستدی) پرهیز کنید زیرا با این کار، دارایی‌های خود را در معرض خطر بالقوه کلاهبرداری و هک قرار می‌دهید.
پیش از سهامگذاری، شرایط یا قوانین حاکم بر روند سهامگذاری را مطالعه کنید. این قوانین شامل موارد مختلفی می‌شوند، از جمله اینکه آیا کیف پول باید به صورت شبانه‌روزی به اینترنت متصل باشد، آیا پیش از برداشت ارزهای دیجیتال سهام‌گذاری‌شده، این دارایی‌ها باید مدت زمان مشخصی (تحت عنوان Cooling Period) قفل باشند و حداقل کوین‌های موردنیاز به‌منظور تکمیل فرایند سهامگذاری چقدر است.
در این بخش قصد داریم آموزش استیکینگ ارزهای دیجیتال در کیف پول تراست ولت را به‌صورت تصویری و با مثال بررسی کنیم.
سهامگذاری در کیف پول‌های نرم‌افزاری چندارزی، بسیار ساده و بی‌دردسر است. برای این کار کافی است کوین موردنظر را انتخاب کرده و مقدار دلخواه از آن را استیک کنید. اما اگر از کیف پول‌های اختصاصی هر کوین استفاده می‌کنید، می‌توانید فولنود نماینده خود و یا استخر سهامگذاری را نیز تعیین کنید.
برای سهامگذاری ترون (TRX) در کیف پول تراست والت باید مراحل زیر را دنبال کنید:
مشخص است که از نظر زیست‌محیطی و شاید اقتصادی، فرایند استیکینگ نسبت به استخراج مبتنی بر اثبات کار سالم‌تر و کم‌هزینه‌تر است. به این ترتیب، سهامگذاری توجه روزافزونی را به خود جلب کرده است و هرروز بخش بیشتری از بازار ارزهای دیجیتال را به خود اختصاص می‌دهد.
همچنین، ظاهراً همزمان با رشد و گسترش صنعت سهامگذاری در دیفای در سال ۲۰۲۱، محبوبیت هر دو نوع سهام‌گذاریِ متمرکز و غیرمتمرکز نیز به اوج خود رسیده است.
در پایان، با توجه به این نکته که بسیاری از کاربران سهامگذاری در دیفای بر مبنای ترس از جاماندن (FOMO) به این حوزه جذب می‌شوند، در ورود به این فضا باید جوانب احتیاط را رعایت کنید؛ مخصوصاً در هنگام استفاده از پروتکل‌های جدیدی که سودهای بالایی را به تأمین‌کنندگان نقدینگی و وام‌دهندگان پیشنهاد می‌کنند.
به یاد داشته باشید که سهامگذاری ارزهای دیجیتال خطرات قابل‌توجهی به همراه دارد. بنابراین، باید انجام تحقیقات دقیق و کامل به‌علاوه سرمایه‌گذاری عاقلانه و منطقی را در اولویت قرار دهید.
بسته به سرمایه اولیه شما و پلتفرمی که روی آن سهام گذاری می‌کنید، می‌توانید سود روزشمار ۴ تا ۳۰ درصدی داشته باشید.
در Staking شما ارزهای دیجیتال را در اختیار شبکه قرار می‌دهد تا تراکنش‌های بلاک چینی تأیید شود، در حالی که در ماینینگ قدرت سخت افزاری و پردازشی در اختیار شبکه قرارم ی‌گیرد.
در حال حاضر تقریباً هر ارزی که بر پایه اثبات سهام یا انواع آن کار می‌کند، قابل سهام گذاری است. اتریوم، سولانا، ترون و بسیاری دیگر از ارزها قابلیت سهام گذاری دارند.
خیر؛ بیت کوین یک ارز دیجیتال مبتنی بر اثبات کار (PoW) است و نمی‌شود آن را سهام گذاری کرد.
