اواخر شهریورماه بیش از ١٠٠ کامیون ایرانی با محموله گازوییل عراق در خاک افغانستان و گمرک اسلام قلعه زمینگیر شدند. افغانستان بار عراق را نپذیرفت و آن را در سطح استانداردهای خود نداشت و در این بین رانندگان ایرانی که خودروی آنها حامل بار ترانزیتی عراق به افغانستان از مسیر ایران بودند، در این منطقه متوقف ماندند. در ابتدای این ماجرا در همان ماجرا رانندگان ایرانی نه راه پیش داشتند و نه پس و افغانستان اجازه خروج را از مرز به آنها نمی‌داد و هموطنانمان هفته‌ها در منطقه نا‌امن و در شرایط سخت مانده بودند اما اخیرا بیش از ١٠٠ راننده، حدود ٧٠ راننده توانسته‌اند از مرز افغانستان خارج شوند و هنوز حدود ٣٠ راننده ایرانی در گمرک اسلام قلعه گیر افتاده‌اند.
فرود عسگری، رییس کل گمرک ایران آخرین وضعیت رانندگان ایرانی گرفتار در افغانستان اظهار داشت: گمرک ایران درباره رانندگان ایرانی که در افغانستان مانده‌اند، اطلاعیه‌ای صادر کرد و اعلام کردیم که اجازه می‌دهیم هر یک از رانندگان که مایل هستند به گمرک خودمان در ایران بازگردند.
وی ادامه داد: باید توجه داشت بار رانندگان ایرانی ترانزیت سوخت عراق به مقصد افغانستان است و در این شرایط این امکان را فراهم کردیم که رانندگان ایرانی بتوانند محموله خود را در افغانستان تخلیه کنند تا تعیین تکلیف شود، یا اینکه می‌توانند از مسیر ایران به مبدا یعنی عراق برگردند و برای اجرای هر دو گزینه گمرک ایران هیچ مشکلی ندارد و نهایت همکاری را با رانندگان خواهد داشت.
رییس کل گمرک ایران درباره سرنوشت محموله رانندگان ایرانی گفت: امکان تضمین بار رانندگان ایرانی گرفتار در خاک افغانستان را نداریم. چراکه حامل بار یک فروشنده خارجی و یک خریدار خارجی هستند و ما به عنوان گمرک ایران نمی‌توانیم درباره بار تصمیمی بگیریم.
عسگری افزود: اما برای هم‌وطن خودمان این شرایط را ایجاد کردیم که تا تعیین تکلیف بار، در مکان امن گمرک جمهوری اسلامی ایران مستقر شود. تضمین بار رانندگان ایرانی در خاک افغانستان به همان دولت افغانستان بستگی دارد. باید مشکل حل شود تا خریدار افغان بتواند خرید را انجام دهد در این روند دولت ایران نمی‌تواند دخالتی داشته باشد.
وی گفت: اگر محموله متعلق به ایران بود قطعا با همکاری وزارت امور خارجه، نشست‌های مرزی برگزار و مشکل را حل می‌کردیم اما الان این مشکل باید با رایزنی دولت عراق و افغاستان حل شود، تنها کمک جمهوری اسلامی ایران به رانندگان ایرانی این است که امکان به برگشت به گمرک ایران را برای آنها فراهم کند که این امکان را هم به رانندگان اعلام کردیم.
یکی از کامیونداران که جانباز جنگ ۸ ساله ایران و عراق است، در این خصوص گفت: ما واقعاً در شرایط سختی هستیم. سه ماه پیش بار گازوئیل را از سلیمانیه عراق به افغانستان منتقل کردیم و اکنون دقیقاً دو ماه است که در خاک افغانستان به سر می‌بریم. هیچکس هم به ما پاسخ نمی‌دهد. من یک مرد ۶۰ ساله هستم که نصف عمر و جوانی‌ام را در مناطق جنگی گذرانده‌ام و در زندان‌های عراق شکنجه شده‌ام. اکنون با هر ارگانی تماس می‌گیرم، هیچکس جواب نمی‌دهد و از صاحب بار هم هیچ شماره‌ای نداریم.
وی با بیان اینکه ما گرفتار شده ایم، گفت: من حدود ۶ سال در مسیر تفتان - پاکستان کار می کردم و چون بار آنجا قطع شد و چون بیکار بودم، برای اولین بار این مسیر بارگیری کردم و گرفتار شدم و مشخص نیست کی خدا ما را نجات می دهد.
این راننده با بیان اینکه هیچ کس به داد ما نمی رسد، در ادامه گفت: حدود ۵۰۰ ماشین به اینجا آمدند و بار بعضی از ماشین ها را خالی کردند و ۶۰ ماشین را هم به ایران بازگرداندند اما می گویند بار بقیه ماشین ها بی کیفیت است و نه اجازه خالی کردن بار را به ما می دهند و نه اجازه بازگشت می دهند. یک عده ماشین های خود را رها کردند و رفتند و یک عده هنوز اینجا هستد و حدود ۱۰۰ ماشین اینجا گرفتار هستند. ما و ماشین هایمان در حال حاضر در پارکینگ اسلام قلعه افغانستان توقیف هستیم. جایی که سرویس بهداشتی و حمام ندارد و مجبور هستیم در ماشین بخوابیم. مقامات افغانستان هیچ جوابی نمی دهند. می خواهم به سفارت ایران بروم شاید نتیجه بگیرم.
یکی دیگر از کامیونداران گفت: بعد از ۳ ماه بلاتکلیفی هیچکس پاسخگوی ما نیست. من یک سوال دارم، اصلا ما شهروند ایران هستیم؟ اصلا برای مسئولان مهم است که از خود بپرسند این ماشین ها که سه ماه است از مرز ایران به افغانستان رفتند چرا هنوز برنگشتند؟ آیا مسئولان از خود می پرسند که چه اتفاقی برای این ماشین ها افتاده است؟ آیا برای رانندگان این ماشین ها که از ایران به افغانستان ترانزیت شدند و بار برده اند، حداقل امکانات وجود دارد؟ سرویس بهداشتی و حمام و یک غذایی برای خوردن وجود دارد؟
وی با بیان اینکه نمی دانید اینجا چه وضعی داریم، گفت: هیچ کس زبان ما را نمی داند و از هر مقام مسئولی که سوال می کنیم فقط می گویند صبر کنید و باید جواب از بالا بیاید. پرسش ما این است که کی قرار است جواب از بالا بیاید؟ سه ماه گذشت. ماهی ۸۵ میلیون تومان قسط ماشین من است. طلبکار لاستیک زنگ می زند. صاحبخانه زنگ می زند. ما که منبع درآمد دیگری نداریم. هیچ کس به فکر ما نیست. اگر صدای ما به جایی می رسد التماس می کنم کاری کنید که یا بار ما را برگشت بزنند یا تخلیه کنند تا ما برگردیم. به خدا قسم هر وقت بچه های من زنگ می زنند فقط گریه می کنند. مسئولان خودشان را جای ما بگذارند، آیا می توانند حتی یک روز اینجا دوام بیاورند؟ ما برای این کشور ارز وارد می کنیم و هرجا می رویم ریال خرج می کنیم. ما ایرانی هستیم. یک نفر پیدا شود که به فکر ما باشد.
این راننده در ادامه گفت: تاجر و شرکت ایرانی در مرز مریوان تمام مدارک ما را امضا کرده است و ما را به عراق فرستاد. ما که با شرکت عراقی طرف نیستیم، با شرکت ایرانی طرف هستیم. نماینده ما ایرانی است. تاجر ایرانی به اسم داوود اسدی گازوئیل از عراق خریده است تا به افغانستان ارسال کند. نماینده ما آقای آخوندزاده است که در حال حاضر مکه است و امیدواریم زیارتش قبول باشد اما هیچ کاری برای ما انجام نمی دهند و رهایمان کرده اند.
وی با بیان اینکه ۳۳ هزار لیتر بار گازوئیل دارم، افزود: ما برای کار به مرز می رویم و آنجا برای نقاط مختلف ایران از سلیمانیه برای بندرعباس، سرخس و هرات و دیگر نقاط خارج از ایران بارگیری می کنیم. نماینده ما این مسیر را پیشنهاد داد و چون کرایه بالاتر بود ما قبول کردیم. لب مرز آقای آخوندزاده و صاحب بار سه مرتبه بار ما را فروختند و یک ماه در پارکینگ دوغارون خوابیدیم تا صاحب باری برای ما پیدا شود اما از لحظه ای که به خاک افغانستان آمدیم هیچ کس جواب ما را نمی دهد و مقامات اینجا هم فقط می گویند صبر کنید.
این راننده با بیان اینکه وقتی وارد خاک افغانستان شدیم، ماشین هایی که زودتر از ما آمده بودند بار خود را تخلیه کردند و رفتند. تا اینکه صاحب بار ما عوض شد و ما دیرتر از آنها وارد شدیم، گفت: مقامات افغانستان به ما گفتند باید از بار ماشین ها آزمایش بگیریم. بعد گفتند دستگاه خراب است و باید برای تعمیر به کابل بفرستیم. ما ۲۱ روز در ماشین خوابیدیم تا دوباره دستگاه را از کابل فرستادند. بعد از بار حدود ۶۰ ماشین را آزمایش کردند و همه منفی شدند. بعد گفتند مگر می شود همه منفی شود و باید دوباره آزمایش بگیریم. دوباره بعد از ۲۰ روز معطلی آزمایش گرفتند و جواب آزمایش بار گازوئیل یک ماشین و بار بنزین ۹ ماشین مثبت شد و بار آنها تخلیه شد و رفتند.
این راننده ادامه داد: چند روز پیش گفتند ۱۶ ماشین باید به ایران برگشت بخورند اما متاسفانه ما جزو این ۱۶ ماشین نبودیم و حالا بیش از ۳۰ ماشین ایرانی باید دوباره منتظر بمانیم. من فکر می کنم بحث بی کیفیتی بار یک بهانه است و چون قیمت نفت و گازوئیل افت کرده است، ما را منتظر نگه می دارند تا قیمت ها بالا رود. شرکت ایرانی و نماینده ایرانی ما آقای آخوندازده جواب ما را نمی دهند. می گویند ما بار را به تاجر افغانی فروختیم و شما را از مرز رد کردیم و دیگر به ما ربطی ندارد. در حال حاضر این ماشین ها برای رانندگان کرمان، کرمانشاه، ایلام، اردبیل، شیراز، اصفهان و ... هستند. بعضی ها هم به اسلام قلعه رفتند و خانه کرایه کردند تا تکلیف مشخص شود.
وی افزود: دو روز پیش از دبیرخانه پایانه مرز دوغارون به ما زنگ زدند و گفتند ما یک ماه است که دنبال شما می گردیم، هنوز تخلیه نکردید؟ ما گفتیم که شماره پلاک ما را دارید و تمام مشخصات تماس و کل اطلاعات ما در سیستم ثبت است و کافی بود یک پیگیری می کردید. بعد گفت چه درخواستی دارید و بعد که دوباره زنگ زدیم پاسخی به ما نداد. این فرد از دبیرخانه زنگ زده بود، یعنی آخر پیگیری مسئولان بعد از سه ماه!
این راننده درباره وضعیت بهداشتی آنجا گفت: سرویس بهداشتی سه کیلومتر جلوتر از پارکینگ اسلام قلعه است و ما با موتوری می رویم و هر چند روز یک بار هم حمام می کنیم. یک شهر کوچک نزدیک اسلام قلعه است که آنجا وسایل غذا تهیه می کنیم و کنار ماشین هایمان درست می کنیم. شب ها هم در ماشین می خوابیم. هیچ پولی بابت این معطلی ۳ ماهه دریافت نکردیم. یک بار به آن طرف مرز رفتیم که پیگیری کنیم. چون تفتان که بودیم می توانستیم برای چند بار رفت و آمد کنیم اما موقع خروج به ما گفتند تاریخ ویزایتان تمام شده و مجبور شدیم دوباره ۱۲ میلیون تومان پول بدهیم تا برگردیم و کنار ماشین هایمان باشیم. چون می ترسیم اتفاقی برای ماشین هایمان بیافتد و آتش سوزی چند سال پیش تکرار شود.
سیدجلال موسوی، نایب رئیس کانون سراسری انجمن های صنفی کارفرمایی کامیونداران کشور در این خصوص گفت: علت مشکل این کامیونداران مشخص نیست و نمی دانیم بحث قیمت است یا کیفیت یا علت دیگری دارد. ظاهرا از کیفیت بار ایراد گرفتند. اتفاق مرز ماهیرود هم به دلیل بی کیفیتی کالا بود. مشکل این است که در ایران بر کیفیت و استاندارد کالای صادراتی هیچ نظارتی وجود ندارد. اوایل فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از ایران کالاهای فراوانی به افغانستان صادر می شد و به اندازه ای کیفیت و استاندارد این کالاها افتضاح بود که موکت به جای فرش صادر می کردیم و با این روند کار را به جایی رساندیم که ترکیه بازار آسیای میانه را قبضه کرد. بنابراین این طرف مرز باید کیفیت و استاندارد کالا آزمایش و تایید شود نه اینکه راننده ایرانی برود آن طرف مرز و با مشکل مواجه شود.
وی ادامه داد: این رانندگان از اعضای ما نیستند و نمی دانم آیا عضو کانون نفتکش ها هستند یا نه اما جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین‌المللی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای کشور و حمید محمدی فاز، معاون عملیات و ترانزیت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور قبل از اینکه این خبر رسانه ای شود باید پاسخگوی این رانندگان می بودند و در حال حاضر هم باید پاسخگو باشند. در اتفاق مرز ماهیرود از ۱۰۰ ماشین فقط ۹ ماشین را تایید کردند. اگر این سوخت حمل یک سره است و به ایران ارتباطی ندارد، باید مسئول آن گمرک عراق باشد. اگر قرار است از خاک ایران تردد کنند، ما باید آنقدر اختیار داشته باشیم که راننده ما آنجا اسیر نشود. چون بازتاب آن به خود ما بازمی گردد.
حمید محمدی فاز، معاون عملیات و ترانزیت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور در این خصوص گفت: ما از این موضوع اطلاع داریم. این مشکل چندین بار است که در افغانستان تکرار شده است و راننده های ایرانی را به بهانه های مختلف اذیت و متوقف کردند و به همین دلیل بعد از اتفاق مرز ماهیرود و توقف ۶۰۰ ماشین ایرانی، در اسرع وقت پیگیری ها و جلسات برگزار شد و مشکل تک تک رانندگان را حل کردیم و پروانه چند شرکت ایرانی که در این موضوع مقصر بودند را به مدت ۶ ماه تا ۲ سال لغو کردیم.
محمدی فاز تاکید کرد: به دلیل عدم تکرار این اتفاقات از تاریخ ۱۴۰۳/۰۷/۰۱ تصمیم گرفته شد که ترانزیت سوخت به افغانستان به طور کلی ممنوع شود و رانندگان گرفتار در گمرک اسلام قلعه پیش از این تصمیم در افغانستان بوده اند. ما ابتدا هیچ خبری از این رانندگان نداشتیم و خبری به ما ندادند تا اینکه ۱۰ روز پیش از پایانه دوغارون با این رانندگان تماس گرفتند و بعد از اطلاع از وضعیت آنها سریعا اولین نشست مرزی برگزار شد. مطمئن باشید که مشکل این رانندگان سریع تر از مرز ماهیرود حل می شود، زیرا سفیر و سرکنسولگری ما در هرات پیگیر است و بهتر است مشخصات و اطلاعات کامل خود را از سوی یک نماینده برای من ارسال کنند تا هرچه سریعتر مشکل را حل کنیم.
تعدادی از کامیونداران ایرانی گرفتار که روز گذشته در پارکینگ کامیونها حضور داشتند، در تاریخ ۲۶ آبان ماه ۱۴۰۳ طی نامه ای شرایط خود را برای حمید محمدی فاز، معاون عملیات و ترانزیت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور تشریح کردند. این نامه در اختیار رسانها قرار گرفته است و امیدوار هستیم به زودی شاهد حل مشکل آنها باشیم.
