همشهری آنلاین- لیلا باقری: طبق سرشماری که در سال ۱۳۰۱ در طهران انجام شده است ما آن سال‌ها ۱۲۴۳۰ خانه شخصی با حدود ۹ اتاق و ۷۲۰۰ خانه اجاره‌ای با تقریبا ۸ اتاق داشته‌ایم. این آمار می‌گوید تقریبا نصف بیشتر مردم تهران خانه شخصی داشتند اما رقم قابل توجهی، یعنی کمی کمتر از نصف، هم خانه نداشتند.
طبق سرشماری که در سال ۱۳۰۱ در طهران انجام شده است ما آن سال‌ها ۱۲۴۳۰ خانه شخصی با حدود ۹ اتاق و ۷۲۰۰ خانه اجاره‌ای با تقریبا ۸ اتاق داشته‌ایم. این آمار می‌گوید تقریبا نصف بیشتر مردم تهران خانه شخصی داشتند اما رقم قابل توجهی، یعنی کمی کمتر از نصف، هم خانه نداشتند. اما جالب اینکه اجاره نشینی در سال ۱۳۰۰ در تهران به دلیل بی‌پولی و گرانی زمین و ساخت و ساز نبوده است. بلکه مردم انقدر در اجاره نشینی راحت و بی‌دغدغه بودند که کسی احساس نیاز برای ساخت خانه نمی‌کرد! اجاره نشینی بود و خوش نشینی... وگرنه تهیه خانه در تهران به راحتی تهیه کفش و لباس و پول هر متر زمین در طهران به اندازه پول یک متر چلوار و چیت بود. تازه می‌توانستند کل زمین را هم نسیه بردارند و جواز گرفتن و بلدیه رفتن و نقشه معماری آنچنانی هم نمی‌خواست.
با این حال تقریبا نیمی از مردم مستاجر بودند چون اجاره‌نشینی مزاحمت یا آزاری برایشان نداشت و به مراتب از داشتن خانه راحت‌تر هم بود و دردسر ساخت خانه و مخارج تعمیر و رسیدگی و ... را نداشت. کسی هم از مستاجر پول پیش زیاد نمی‌خواست و به تعداد فرزند و مهمان و رفت و آمدش هم کاری نداشت. البته مردم اعصاب خراب هم نداشتند که بخواهد به تعداد فرزند مستاجر حساس یا نگران خط و خش افتادن روی دیوار خانه باشد. صاحبخانه‌ها می‌گفتند وقتی خرج بچه‌ها را کس دیگری می‌دهد ما چرا کار به تعدا اولاد مردم داشته باشیم. مستاجر و صاحبخانه وقت اجاره با هم تاریخی را مقرر می‌کردند و سر آن تاریخ مستاجر خانه را تخلیه می‌کرد مگر اینکه صاحبخانه رضایت داشته باشد. سر ماه هم اجاره خانه را می‌پرداخت حتی اگر به نان شبش محتاج بود. در کل رضایت صاحبخانه خیلی مهم بود چون مستاجر معتقد بود اگر صاحب خانه راضی نباشد نمازی که در خانه‌اش می‌خوانند و روزه‌ای که می‌گیرند همه برای صاحبخانه منظور می‌شود چون مکان غصبی می‌شود.
بعضی‌ها خانه را دربست اجاره می‌کردند که بسته به میزان اتاق‌ها از ماهی یک تومان بود تا دو تومان و بیست و پنج قران. برخی هم اتاقی و صندوقخانه‌ای اجاره می‌کردند. جالب اینکه برخلاف امروز که کلی خانه خالی هست که اجاره نمی‌دهند و مستاجرها سرگردانند، آن زمان مردم اعتقاد داشتند سرپناه دادن به دیگران ثواب دارد و شکرانه خانه دار بودن خودشان است. مثلی هم داشتند که «خانه پر از دشمن باشد اما خالی نباشد.» روی همین حساب بود که به اندازه نیاز خودشان اتاق برمی‌داشتند و بقیه را اجاره می‌دادند. اگر هم کسی از آنها اتاقی برای اجاره می‌خواست و جواب منفی می‌شنید واقعا به این دلیل بود که آن آدم اتاق خالی ندارد و اگر داشت بدون سوال جواب خاصی و گرفتن پول پیش و ... اتاق را اجاره می‌داد. این وسط فقط مردهای عزب و بدون خانواده بودند که به سختی اتاقی برای زندگی پیدا می‌کردند.
شما دلتان نمی‌خواهد در فقره اجاره نشینی یک عقبگرد ۱۰۰ ساله داشته باشید؟
نویسنده و راوی: لیلا باقری
تدوینگر: عاطفه حسین‌زاده
