به گزارش خبرگزاری صداوسیما،صف اول شبکه خبر در برنامه سه شنبه بیستم آذر به بررسی موضوع مرتبط با مناطق آزاد و ویژه اقتصادی پرداخت. میهمان این برنامه دکتر رضا مسرور دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بود.
سوال: تصویری از مناطق آزاد کشورمان راجع به تولید و صادرات بفرمایید، در همین موضوع خود اجرای قوانین مناطق آزاد می‌رسیم که می‌شود در دل آن به آن پرداخت، الان همانطور که وزیر اقتصاد هم به آن اشاره کردند شاهد اجرای قوانین مناطق اصلی در مناطق آزاد هستیم، چه شد که این قوانین مناطق اصلی تعمیم پیدا کرد به مناطق آزاد و چه مشکلاتی را برای مناطق آزاد کشورمان ایجاد کرده است؟
مسرور: ما تقریبا در سنوات اخیر مناطق آزاد آن مزیت‌های قانونی خودشان را در یک پروسه زمانی چند ساله تقریبا از دست دادند، یعنی بحث معافیت بر مالیات بر ارزش افزوده که از سال ۱۴۰۱ دیگر نداریم مالیات بر درآمد هم اتفاقات جدیدی افتاده و این می‌طلبد که ما یک بازنگری در قانون داشته باشیم، اصلا مناطق آزاد باید ببینیم برای چه ایجاد شده؟ مناطق آزاد معمولا جایی است که یکسری مزیت‌های قانونی و یکسری مشوق‌هایی گذاشته می‌شود که عملا شما آنجا بتوانید کار سرمایه گذاری انجام بدهید، تولید ثروت کنید، برای کشور درآمد ارزی ایجاد کنید، حالا اگر ما مزیت‌های قانونی مناطق آزاد را از بین ببریم قاعدتا اسم آن را هر چه هم می‌خواهیم بگذاریم تاثیری در عملکرد ندارد و تقریبا این اتفاق در داخل کشور ما افتاده یعنی صرف مزیت‌های قانونی هم نیست، بلکه بخش اعظمی مربوط به بخشنامه‌های دستگاه‌های اجرایی است که در سنوات اخیر باعث شده که مناطق آزاد از کارکرد خودشان عملا دور شوند و می‌طلبد که ما یک کار جدی در این بخش داشته باشیم.
سوال:به مرور زمان فکر می‌کنید عمده دلایلی که باعث شد این اتفاق بیفتد چیست یعنی چرا قوانین منطقه اصلی به مناطق ویژه آمد؟
مسرور: دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد، اما یکی از موضوعات اساسی شاید همین موضوعات اتفاقاتی که در سنوات اخیر روی بحث‌های تحریم افتاد و این کمبود ارز‌ها هم باعث شد که ما جا‌هایی تصمیم بگیریم برای کشور و آنها را هم منتقل کنیم به منطقه آزاد و این باعث شده به مرور زمان مناطق آزاد کارکرد خودشان را از دست بدهند، کاری که الان ما شروع کردیم این است که آن بخشنامه‌های دستگاه‌های اجرایی را هم بتوانیم پیشگیری کنیم حداقل در دوره خودمان و باعث این بشویم که اتفاقات گذشته در آینده نیفتد و یک بخشی هم بخشنامه‌های گذشته است که تک تک اینها را ما الان استحصا کردیم و برنامه داریم که با حمایت دولت که در حال حاضر هم در حال کمک است، ما برخی از این بخشنامه‌ها را دوباره به یک صورتی تغییر بدهیم به طور مثال فرضا ما در داخل کشور می‌توانستیم خودروی سواری بنزینی وارد کنیم، اما در داخل مناطق آزاد نمی‌توانستیم این کار را انجام بدهیم. ما پیرو صحبت‌هایی که با وزیر محترم هم با معاون اول داشتیم اتفاقی افتاد که تصویب نامه‌ای است که فکر می‌کنم در یکی دو هفته آینده صادر شود و این محدودیت برداشته شود یا بخشنامه‌های دیگری هست که قاعدتا بخشنامه‌ها نبایستی با یک قانون در تضاد باشد، ولی این اتفاقات افتاده که سعی مان بر این است که اینها را بتوانیم عملا یکپارچه کنیم.
سوال: فکر نمی‌کنید که، چون ما مناطق آزاد تجاری مان، مناطق ویژه ما یک نقشه راه یا استراتژی توسعه جامع ندارد یعنی نمی‌دانیم که قرار است از الان تا ده سال یا بیست سال دیگر به کجا برسیم و هیچ قوانین مشخص و بالادستی، حالا در قوانین بالادستی برنامه هفتم داریم که تکالیف برای شما مشخص می‌کنند، اما یک نقشه راه مشخصی نداریم و، چون این ریل مشخص نیست این تبصره ها، قوانین و مصوبات، کم کم به روزی رسیدیم که قوانین سرزمین اصلی را در سرزمین ویژه داریم.
مسرور: کار‌های پراکنده‌ای انجام شده یعنی اولا که همه مناطق آزاد طرح جامع دارند حالا همه می‌توانیم بگوییم که اکثرا طرح جامع دارند، اما این که منظور شما این است که یک سند راهبردی برای کل مناطق آزاد داشته باشیم نه، این به این صورت انجام نشده بود منتها کار‌های پراکنده‌ای همانطور که عرض کردم انجام شده بود که ما اینها را استحصا کردیم، یک بازنگری در اینها داریم انجام می‌دهیم یک تیمی را هم گذاشتیم.
سوال: منظورم این بود که اگر بود شاید نمی‌توانستند آن قوانین و مصوبات را به مناطق آزاد تحمیل بکنند.
مسرور: من فکر می‌کنم که باز هم اگر می‌خواستند می‌توانستند آن کار را انجام بدهند ولی تاثیر آن کمتر می‌شود ما این سند راهبردی را الان آماده کردیم یعنی آماده کردیم که تیمی گذاشتیم که در حال انجام است فکر می‌کنم تقریبا در یک بازه زمانی دوماهه عملا این سند راهبردی تهیه بشود، تدوین بشود، بیاید در شورای عالی مناطق آزاد.
سوال: تفکیک قوانین هم در آن وجود دارد؟
مسرور: بله یک بخش‌هایی در این بخش هم وجود دارد و اولویت‌هایی در هر منطقه را هم مشخص کردیم که در قشم و کیش چه کاری بایستی انجام و چه کاری نبایستی انجام شود.
سوال: چرا از ابتدا این طور نبود، چون بالاخره وقتی تجارب کشور‌های موفق را در این خصوص نگاه می‌کنیم آنها برای هر کدام از مناطق آزادشان یک کارکرد و برنامه مشخصی تعریف کردند ولی این طور نیست ما مناطق آزاد مان تقریبا یک قانون و مصوبه‌ای می‌آید یا به زبان ساده‌تر یک نسخه‌ای می‌پیچیم برای همه مناطق آزادمان، چرا از ابتدا این تخصص گرایی در مناطق آزاد نبود؟
مسرور: هر منطقه آزادی برای خودش یک برنامه و یک طرح جامع داشته، منتها این بایستی با یک سند بالادستی عملا یک ارتباط هماهنگی وجود می‌داشته، این بخش را در حال دنبال کردن هستیم که بتوانیم بر اساس آن چیزی که طرح‌های جامع مناطق آزاد است این را با سند چشم اندازی که برای کل مناطق آزاد دیدیم اینها را بتوانیم با همدیگر هماهنگ کنیم، این کار جدیدی است که شروع کردیم و فکر می‌کنم در یک بازه زمانی دو سه ماهه ما این را به شورای عالی مناطق آزاد ببریم که آنجا تصویبش کنند.
سوال: یعنی فعالان مناطق آزاد امیدوار باشند که ابتدای سال آینده با قوانین و برنامه‌های جدیدی که تقویت می‌کند فعالیت شان را در مناطق آزاد همراه خواهند شد؟
مسرور: بله به این صورت خواهد بود و حتی کسانی که می‌خواهند فرضا در پتروشیمی سرمایه گذاری کنند باید بدانند که در کجا بایستی این کار را انجام دهند یا یک کسی می‌خواهد در کار توریسم سلامت سرمایه گذاری کند جای آن مشخص می‌شود که در کدام منطقه، این به صورت پراکنده وجود داشت، اما بعنوان یک سند راهبردی وجود نداشت که در حال تدوین است.
سوال: به صورت مشخص آن بحث مالیات بر ارزش افزوده را هم فکری به حالش کرده‌اید؟
مسرور: دو کار ما بایستی انجام دهیم در بخش معافیت بر مالیات ارزش افزوده، اولا این باعث چه شده؟ این را خوب است که ما توضیحی دهیم، از ۱۴۰۱ این معافیت مالیات بر ارزش افزوده برداشته شد و باعث شد که یک مقدار فرار سرمایه هم صورت بگیرد، هفته قبل با یکی از پتروشیمی‌هایی که در منطقه ویژه اقتصادی گرمسار آنجا محصولات پتروشیمی تولید می‌کردند، وقتی با هم صحبت می‌کردیم دیدم آمار صادراتش به شدت کاهش پیدا کرده و دلیل آن را سوال کردم علت را همین بحث مالیات بر ارزش افزوده گفت، این مالیات بر ارزش افزوده باعث افزایش قیمت تمام شده محصول شده، شما مستحضر هستید مالیات بر ارزش افزوده در همه کشور‌های پیرامونی ما الان معافیت دارند، معافیت در داخل حداقل دارند، حداقل قانونگذار می‌توانست این را به این صورت تعمیم یا تغییر دهد که شما مالیات بر ارزش افزوده صرفا برای آن بخشی از کالا‌هایی باشد که در مناطق آزاد عملا تولید می‌شود اگر به داخل کشور می‌رود آن مالیات بر ارزش افزوده اخذ شود نه برای کسی که می‌خواهد صادرات انجام دهد، نه برای کسی که در داخل منطقه می‌خواهد یک کار سرمایه گذاری انجام دهد که مزیت رقابتی آن حفظ شود، این مزیت رقابتی از بین رفتن باعث خواهد شد که ما یک بخش‌های فرار سرمایه داشته باشیم و یک نارضایتی شدیدی هم در داخل مناطق آزاد ایجاد کرده که برنامه ما در دو بخش است یک بخش این است که اصلاح قانون را هم در این دو ماه اخیر تقریبا کارهایش را تمام کردیم و برای وزارت اقتصاد هم ارسال خواهیم کرد و امیدوار هستیم که بتوانیم با حمایت دولت در یک بازه زمانی فرضا یکی دو ساله این مشکل را حل بکنیم، البته با نمایندگان محترم مجلس هم یک صحبتی شده که در همین سال جاری هم با توجه به اهتمامی هم که این دوستان دارند بتوانند امسال هم اگر این اتفاق بیفتد که کار بسیار ارزشمندی است که این مشکل را به صورتی حل کنیم.
سوال: روی مناطق آزاد و آن تخصص گرایی و پراکندگی آن که صحبت می‌کردیم که چیزی به ذهن می‌آید که اصلا چرا مناطق آزاد ما می‌رود در مناطق محروم ایجاد می‌شود؟ مگر می‌شود مناطق آزاد و ویژه اقتصادی برویم در منطقه‌ای اجرا بکنیم که زیرساخت لازم را نداشته؟ یکی این را، یکی هم این که در دوره حضرتعالی قرار است چه اتفاقی بیفتد باز هم ما شاهد افزایش کمیت مناطق آزاد خواهیم بود یا کیفیت مناطق آزاد؟
مسرور: مدل ایجادی مناطق آزاد در کشور ما با دنیا متفاوت است، در دنیا مناطق آزاد برخوردار از زیرساخت را می‌کنند مناطق آزاد، برای این که ایجاد درآمد ارزی بکنند برای کشور و خودشان ولی ما در کشور خودمان مناطق همانطور که شما هم اشاره کردید مناطق فاقد زیرساخت یا کم برخوردار بودند از زیرساخت کردیم منطقه آزاد.
سوال: یعنی باید بپذیریم که مسیر را اشتباه رفتیم؟
مسرور: مدل ایجادی مان بالاخره متفاوت است شاید شرایط کشور ایجاب می‌کرده که به این صورت باشد.
سوال: اگر هدف درآمد ارزی و توسعه صادرات بوده اشتباه بوده؟
مسرور: بایستی زیرساخت‌ها مهیا می‌شده یعنی ما عملا در هیچ نقطه‌ای از دنیا نداریم که یک منطقه آزادی مشکلات زیرساختی داشته باشد، اما موفق باشد در بخش صادرات یا در بخش تجارت، زیرساخت حرف اول را در این حوزه می‌زند.
سوال: برویم سراغ آمارها، یک تصویر بهتری از شرایط حال حاضر به ما بدهید بالاخره ما برای افزایش تولید و صادرات مناطق ویژه مان یا مناطق اقتصادی مان را ایجاد کردیم الان آمار تولید و صادرات در مناطق آزاد کشورمان به چه صورت است و در کل شما چه سهمی را از تولید و صادرات غیرنفتی کشورمان دارید؟
مسرور: یک پیش زمینه‌ای نیاز است که من توضیح بدهم، مناطق آزاد نسل‌های مختلف دارند، نسل اول نسل تجارت محور است نسل دوم نسل تولید محور است سوم نسل خدمات محور است نسل چهارم نسل مربوط به مناطق آزاد جامع است، بعد نسل مناطق آزاد مشترک ما داریم که الان فرضا بین ایران، ترکیه در خوی دارد ایجاد می‌شود ولی مناطق آزاد نسل هفتم داریم که مناطق آزاد دیجیتال است، مناطق آزاد ما از روز اولی که ایجاد شد، اینها عملا ظرفیت در اصل موقعیت شان اینها تولید محور نبودند، کیش آیا مزیت نسبی برای تولید داشت؟ خیر، حتی چابهار و حتی قشم هم اینها اولویت‌های اصلی شان از نظر مزیت‌های نسبی می‌گویم، بحث تجارت و ترانزیت بوده، بنابراین این را می‌خواهم بگویم که نمی‌توانید مناطق آزادی که عملا اینها تولید محور در روز اول شان نبودند انتظار داشته باشیم که مثل مناطق ویژه اقتصادی مان عملا صادرات داشته باشند، ما در مناطق ویژه اقتصادی مان الان حدود ۸ و نیم میلیارد دلار در همین هشت ماهه صادرات داشتیم، ولی در مناطق آزاد مان عملا صادرات مان حدود بعضا ۶۷۰ میلیون دلار بوده است چرا؟ برای این که در مناطق ویژه اقتصادی من اینها عملا نسل دوم مناطق آزاد هستند یعنی همه آنها با رویکرد صادراتی و یا با رویکرد تولید محوری ایجاد شدند، خیلی‌ها این بحث‌ها را شاید آشنایی نداشته باشند.
سوال: همین طور است، اتفاقا شاید الان ما این را باید روی آن کار کنیم و اطلاع رسانی کنیم که ماموریت منطقه کیش مشخص است که این ماموریت منطقه کیش است این قشم است یعنی این مشخص بشود برای همگان حتی من وقتی می‌خواندم می‌دیدیم بعضی از کارشناسان ما که دارند تحلیل می‌دهند حتی کارکرد ویژه آن منطقه را نمی‌دانند و وقتی نمی‌دانند نقد می‌کنند و فکر می‌کنند که نقدشان هم منصفانه و منطقی است.
مسرور: کاملا درست است حتی ما گا‌ها مصاحبه‌هایی را می‌بینیم که مناطق آزاد، سکوی واردات شده، در حالیکه ما خیلی از مناطق آزاد در دنیا داریم که دروازه واردات است می‌خواهم این را عرض کنم که مناطق آزاد ما خیلی هایشان الان در نسل سوم و خدمات محور هستند، مثل کیش که اولویت اصلی آن هم الان تبدیل شده به هاب مالی و بحث اقتصاد دیجیتال، ضمن این که یک برنامه‌ای را که ما الان در دبیرخانه دنبال می‌کنیم این که مناطق آزاد نسل سوم ما که خدمات محور هستند حتی نسل دوم که تولید محور هستند اینها کم کم گرایش پیدا بکنند به نسل هفتم که اقتصاد دیجیتال و شرکت‌های دانش بنیان است مستحضر هستید که الان کشور‌هایی که جی تی پی شان در یک بازه زمانی کوتاهی افزایش پیدا کرده، اینها رفتند روی اقتصاد دیجیتال کار کردند.
سوال: چطور می‌خواهید این انتقال را انجام دهید چه جذابیت مزیتی می‌خواهید ارائه دهید؟
مسرور: یک سند راهبردی الان با همکاری دانشگاه شریف شروع کردیم و تقریبا سه هفته است که کار اجرایی آن شروع شده که ما یک سند راهبردی برای اقتصاد دیجیتال در مناطق آزاد تهیه بکنیم، ببریم در شورای عالی مناطق آزاد و طبق آن برنامه کم کم مناطق آزاد گرایش پیدا بکنند به نسل هفتم، آن چیزی که الان در دنیا دارد اتفاق می‌افتد، دیگر الان مناطق آزاد ما نباید بروند دنبال این که بعضا پاساژ و مجتمع تجاری بسازند، مجتمع تجاری الان ما در مناطق آزادمان ساخته شده و دیگر نیازی نیست به آن صورت اضافه بشود الان کیش اشباع شده از بخش مربوط، ما باید برویم به سمت مناطق آزاد نسل هفتمی که الان دنیا به این سمت رفته که نقش خود مناطق آزاد در اقتصاد کشور یک مقدار ملموس‌تر بشود ما الان خودمان هم نمی‌دانیم جی دی پی مناطق آزادمان چقدر است؟ شروع کردیم با مرکز آمار که بتوانیم الان وضعیت موجود خودمان را در بیاوریم که ببینیم چه نقشی الان در اقتصاد کشور داریم و در یک بازه زمانی سه ساله این را افزایش بدهیم با استفاده کردن از تغییر رویکرد مناطق آزاد و رفتن مناطق آزاد به سمت نسل هفتم.
سوال: الان بینندگان می‌گویند که آقای مسرور خبر داد که ما می‌خواهیم یک نقشه توسعه جامع داشته باشیم، از طرفی الان می‌گویند که ما می‌خواهیم یک نقشه و یک برنامه برای تغییر مسیر مناطق ویژه از نسل دو و یک به نسل هفت، منطقه آزاد به نسل یک و دو داشته باشیم؟ اینها همه در یک قالب یک برنامه راهبردی می‌آید یا نه؟ آن اصلا کارکرد آن برنامه با این برنامه کاملا مجزا است؟
مسرور: دو تا برنامه مختلف است یک بحث سند راهبردی برای کل مناطق آزاد کشور است، اما با توجه به این که همانطور که عرض کردم ضرورت دارد که برویم به سمت اقتصاد دیجیتال و برویم به سمت این که کلا مناطق آزاد را در بخش هوش مصنوعی و استفاده کردن از این اهرم غنی اش کنیم مجبوریم که این کار را انجام بدهیم این نیازمند یک برنامه است، سند راهبردی را همانطور که عرض کردم با دانشگاه شریف صحبت کردیم و الان آنها در حال تدوین این کار هستند.
سوال: مقداری می‌خواهیم با آمار جلو برویم الان در بحث تولید و صادرات نکته درستی را گفتید که اصلا بعضی از مناطق آزاد ما اصلا صادرات محور نیستند، اما باز با این حال الان آماری دارید که مثلا کدام مناطق مان الان کدام مناطق آزاد کشورمان یا کدام مناطق ویژه کشورمان در در حوزه تولید و صادرات کارکرد بهتری داشته؟ آمارها را دارید الان؟
مسرور: بله، ما الان همانطور که عرض کردم در مناطق ویژه، چون دو تا بخش داریم مناطق ویژه و آزاد، مناطق ویژه مان الان حدود هشت و نیم میلیارد صادرات داشتند و میزان واردات شان حدود سه و نیم میلیارد دلار بوده حدود ۵ و خورده‌ای میلیارد دلار آنها ترازشان مثبت بوده، برای چه مثبت بوده؟ برای این که اینها نسل دوم مناطق آزاد هستند یعنی همه اینها تولید محور هستند، اما در مناطق آزادمان که یک اشتباه رایجی را کرد گا‌ها می‌بینم خیلی از دوستان و خیلی از سایت‌ها هم انجام می‌دهند، تراز تجاری مناطق آزاد را بر اساس آن چیزی که چقدر کالا از داخل منطقه آزاد گذشت وارد داخل کشور شد یعنی از خارج وارد منطقه آزاد شد و به داخل کشور آمد. اینها عملاً تراز تجاری منطقه را نشان نمی‌دهد اینها کالا‌های عبوری است کالا‌های عبوری را نبایستی شما با تراز تجاری مناطق آزاد مقایسه کنید تراز تجاری آن چیزی هستش که یک منطقه آزاد چقدر کالا، چقدر مواد اولیه، چقدر تجهیزات وارد منطقه شده و چقدر تولیدات منطقه رفته به سمت خارج از کشور این می‌شود تراز تجاری. تراز تجاری ما الان بدون در نظر گرفتن ماشین آلات تقریباً یر به یر است یعنی حدود ششصد خورده‌ای میلیون دلار ما صادرات داریم همین میزان هم واردات داریم ولی اگر ماشین‌آلات هم اضافه بکنیم تقریباً یک دویست میلیون دلار ماشین آلات داشتیم که منفی است. ما برای سال آینده با توجه به اینکه برای ارزیابی مناطق آزاد خودمان اولین اصل را گذاشتیم روی بحث‌های صادرات گرچه اینها نسل دومی نیستند ولی انتظاری که بالاخره کشور از ما دارد، اینکه در بخش صادرات هم حرف‌هایی برای گفتن داشته باشند لاجرم یک برنامه‌ای را کارگروه صادراتی تشکیل دادیم که الان مسئله سنجی انجام دادیم جا‌هایی را که مشکل داریم به طور مثال ما الان در مناطق آزاد شرکت‌های مدیریت صادرات نداریم. کسی که می‌خواهد صادرات انجام دهد عملا بایستی بازار‌های هدف را شناسایی کرده باشد.
سوال: البته این فراتر از منطقه آزاد است الان ما شرکت‌های مدیریت صادرات مان طبق آخرین آماری که داریم از شصت و چهار شرکت رسیده به چهار شرکت یعنی اینکه ما در حوزه تولید و صادرات در کلان هم ما متاسفانه این ظرفیت شرکت مدیریت صادرات از دست دادیم حالا چه برسد به بخش مناطق آزاد و ویژه مان که یک بخشی از این است. خوب آقای دکتر در سرمایه گذاری چه کردیم در جذب سرمایه‌گذاری خارجی چقدر با آن آرمان هایمان فاصله داریم، در این مدت چقدر تلاش کرده‌اند همکاران شما البته شما از پیشکسوتان مناطق آزاد هستید سال‌های سال است در مناطق آزاد ولی خوب چند ماهی است که مدیریت آن را به صورت کلان بر عهده دارید چه اقداماتی انجام شده چه اقدامات دیگری الان شما قصد دارید انجام بدهید که بتوانید حالا سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را جذب کنید به مناطق ویژه و آزاد؟
مسرور: یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که سرمایه‌گذار توجه می‌کند بحث مشوق‌های سرمایه‌گذاری است ما در این بخش مزیت‌ها دو نوع هستند یک نوع مزیت‌های نسبی هستند یک نوع مزیت‌های رقابتی هستند. مزیت‌های رقابتی را ما مشکل داریم اینها را بایستی خودمان خلقش کنیم نهایتاً به همه مناطق آزاد کشور اعلام کردیم که هر چقدر می‌توانید شما مشوق سرمایه‌گذاری بگذارید حتی در بودجه امسال شان هم که بهشون اعلام شده این را به‌صورت مکتوب اعلام کردیم.
سوال: یعنی منطقه فرق خواهد کرد؟
مسرور: خیر مشوق‌های سرمایه‌گذاری یک جا‌هایی دست خودشان هست مثل چی؟ مثل اینکه شما بهبود فضای کسب و کار یک مجوزی است که شما از یک منطقه آزاد به طور مثال بعضاً کیش می‌خواهید بگیرید سه روز طول بکشد در یک منطقه آزاد دیگر شاید دو هفته طول بکشد اینها دیگر می‌شود همان بهبود فضای کسب و کار که بایستی کار بکند منتها ما یک دستور عمل برای مشوق‌های سرمایه‌گذاری در دبیرخانه تدوین کرده‌ایم که فکر می‌کنم در هفته آینده ما این را اعلام می‌کنیم؛ که این دستورالعمل مشخص می‌کند و یک مقدار جهت‌دهی می‌کند مناطق آزاد را براساس آن چیزی که مزیت‌های نسبی هست اینها خلق ارزش بکنند برای مشتری که می‌شود همان سرمایه‌گذار این کاری هستش که انجام شده و فکر می‌کنم برای هفته آینده ابلاغ خواهد شد.
سوال: پس سرمایه‌گذاران و فعالان تجاری باید آماده باشند که شرایط جدیدی را از مناطق آزاد داشته باشند؟
مسرور: مناطق آزاد یعنی، یعنی ما هر چه قدر در خلق مزیت بر اساس آن چیزی که قانون به ما اجازه می‌دهد و بر اساس آن چیزی که توان ماست، مثل همه جا‌هایی که الان دارد در بعضی مناطق آزاد ایجاد کرده‌اند و حالا بخشی از این مزیت‌ها مزیت‌های قانونی است مثل همین بحث ارزش افزوده منتها این بهبود فضای کسب و کار را شما نباید کم نگاه بکنید اینها موضوعات کلان قصه است یعنی سرمایه گذار اگر بداند در یک منطقه آزاد راحت می‌تواند مجوز بگیرد برای کار سرمایه‌گذاری اذیت و آزار نمی‌شود مسلماً ورودش اونجا افزایش پیدا می‌کند.
سوال: یک نکته‌ای هم حالا قبل از اینکه از این بحث خارج بشویم متاسفانه اغلب درآمد مناطق آزاد، حالا ما این را توی شهرک‌های صنعتی هم این مشکل را داشتیم بیشتر درآمدش از واردات و فروش زمین است یعنی چیزی که تا الان بوده راهکار شما برای تامین مالی مناطق آزاد چی هست آیا می‌خواهید همان روال قبل را جلو بروید یا به هرحال ایده و راهکار جدیدی دارید؟
مسرور: نه ما این را بر اساس برنامه ریزی که کردیم برای سال آینده هم درصد فروش زمین را کاهش خواهیم داد، ولی ببینید من آمار به شما بگویم که خیلی‌ها فکر می‌کنند که مناطق آزاد فقط فروش زمین است این‌طور نیست ما الان بیست و نه همت کل بودجه مناطق آزاد کشور هست آن چیزی که به عنوان فروش زمین در بودجه مناطق آزاد کلاً دیده شده چیزی در حدود بیست و سه درصد هست یعنی بیست و سه درصد از کل بودجه مناطق آزاد فروش زمین هست خیلی‌ها فکر می‌کنند که مناطق آزاد هفتاد درصد درآمد هایشان و منابعشان از فروش زمین هست اگر آن چهار همتی را هم که ما در بودجه پیش‌بینی کردیم آن را هم کاهش بدهیم یعنی عملاً بشود کل بودجه بیست پنج میلیارد تومان بدون انتشار اوراق که در بودجه دیده شده این عدد می‌رسد به سی و خورده‌ای درصد منظورم این هستش که اونطور نیستش که ما فکر کنیم که مناطق آزاد صرفاً فروش زمین است، اما ما همین را هم بایستی کاهش بدهیم.
سوال: الان طبق برنامه و بودجه سال آینده روند کاهشی خواهد بود؟
مسرور: بله ما برای سال آینده هم تامین مالی را از طریق اوراق به جد پیگیری خواهیم کرد الان در بودجه امسال مناطق آزاد هم حدود چهار همت دیده شده، انتشار اوراق که نوعی تامین مالی برای زیرساخت است منتها، چون خیلی از مناطق آزاد مان هنوز نتوانستند آن مجامع خودشان را به موقع برگزار کنند حتی برای سه هزار و چهارصد یکشان را به اتمام نرساندند مطمئناً این بخش را ما اگر نتوانیم کار ویژه انجام بدهیم، چون برای انتشار اوراق شما حتماً بایستی صورت‌های مالی حسابرسی شده داشته باشید این را برای سال آینده به همه مناطق آزاد تکلیف خواهیم کرد که مجامع شان مثل شرکت‌های بورسی، اینها بایستی تا پایان تیرماه مجامع برگزار بشود وقتی شما مجامع را به موقع برگزار کردید آن وقت می‌توانید انتشار اوراق را با هم به موقع انجام بدهید این کاری هستش که انجام خواهد شد.
سوال: یک بخشی هم که در صحبت هایتان اشاره کردید یک مقدار راجبش صحبت کردیم می‌خواهیم به صورت مشخص راجع بهش صحبت کنیم همان کارکرد مناطق آزاد بر اساس حالا آن تجاربی که درس آموخته‌هایی که از مناطق آزاد کشور‌های دنیا داریم که هر منطقه آزادی در کشور ما کارکرد مشخصی داشته باشد برنامه‌ای دارید که این را در دوره حضرتعالی مشخص کنیم یعنی بگوییم منطقه آزاد کیش منطقه اقتصاد دیجیتال هستش منطقه آزاد قشم کارکردش این هست این مشخص بشود و طبیعتاً براساس مزیت‌های رقابتی که آن منطقه دارد قاعدتاً تعیین می‌شود که سرمایه‌گذار‌ها هم بدانند به قول حضرتعالی یا قرار است بروند مثلاً توریسم پزشکی را پیگیری کنند باید روی منطقه آزاد فلان سرمایه‌گذاری بکنند این را به‌صورت مشخص برنامه‌ای دارید؟
مسرور: این همان سند راهبردی مناطق آزاد می‌شود یعنی اولویت‌های یک تا سه مناطق آزاد را در این سند راهبردی ذکر کردیم یعنی گفتیم به طور مثال فرضاً در کیش اولویت اول تبدیل به هاب مالی و اقتصاد دیجیتال شدن است. اولویت دوم ما صنایع سبک، گردشگری است طرح توریسم سلامت است، اینها را در سند راهبردی کاملاً مشخص کردیم و همانطور که عرض کردم در آینده بسیار نزدیک یعنی تا پایان سال این سند راهبردی آماده خواهد شد می‌بریم در شورای عالی که این را مصوب کنیم و همه سرمایه‌گذاران بدانند و این را هم منتشر خواهیم کرد.
سوال: حالا به طول مثال بگویم اگر یک شخصی خواست که صنعت سبکی را توی منطقه مثلاً کیش بخواهد دایر کند آن وقت شما دیگر برایش محدودیت می‌گذارید درست است؟ یا توصیه می‌کنید برود فلان منطقه سرمایه گذاری کند؟
مسرور: ببینید ما در مناطق آزاد نبایستی صنایعی را جذب کنیم که بازار هدفشان داخل کشور است این را تکلیف خواهیم کرد این فرمول اصلی است این جهت‌دهی هستش که دبیرخانه اعلام خواهد کرد، چون الان خیلی از مناطق آزاد ما تولید می‌کنند داخل کشور میفرستند براساس آن قانون ارزش افزوده که یک کمیسیون هم آنجا دارد آن مشخص می‌شود که چند درصد داخل کشور هست ولی مناطق آزاد بایستی جایی باشد که واحد تولیدی بیاید سرمایه‌گذاری بکند که نگاه صادراتی داشته باشد این کاری هستش که اعلام خواهیم کرد و مشخص خواهیم کرد به همه مناطق آزاد که شاید در همین دو سه ماه اخیر هم بار نامه‌ای که الان ما به همه مناطق آزاد اعلام کردیم از حیث مسائل بودجه، جهت دهی مباحث مختلف در بخش سرمایه گذاری ناشی از همین است که جهت‌دهی را مشخص کنیم.
سوال: اطلاعات مناطق آزاد ما اطلاعات مالی اش حالا در حوزه‌های مختلف که دارد فعالیت می‌کند شفاف نیست مشخص نیست و به اعتقاد حقیر این نبود شفافیت اطلاعات باعث شد آن قوانین مالیات بر ارزش افزوده و اینها حذف بشود و این مزیت کاهش پیدا کند و مشکلات، اما دیدم اخیراً شما یک جا اعلام کرده بودید که همه مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی ملزم به ارائه آمار و عملکردی خودشان حالا در حوزه تولید، صادرات، صادرات مجدد و سرمایه گذاری‌هایی داخلی و خارجی واردات و ترانزیت خارجی هستند قدری در این موضوع بیشتر توضیح بفرمایید علت صدورش در این مقطع زمانی چی بود؟
مسرور: برای این که مردم متوجه بشوند در مناطق آزاد چی می‌گذرد اصل قصه این بوده یعنی بدانند در کیش چقدر واردات داشته، صادرات داشته و چقدر سرمایه‌گذاری صورت گرفته اینها را مردم باید بدانند و تکلیف هم هست برای ما یعنی صرف اینکه من فرضا بگویم نیست یعنی تکلیفی هستش که اجرا نمی‌شده ولی ما این را خواستیم که اجرا بکنیم ضمن اینکه هر چقدر شما بتوانید اینها را اطلاع‌رسانی بکنید ابهامات کاهش پیدا می‌کند من الان خیلی گفتم خیلی از سایت‌ها و تراز تجاری را با کالای عبوری اشتباه می‌گیرند اگر مناطق آزاد خودشان آمار صادرات و واردات شان اعلام کنند این نکته هم عرض بکنم آمار صادرات و واردات مناطق آزاد با آمار صادرات واردات گمرک همیشه یک مقدار متفاوت بوده این هم یکی دو تا علت داشته یکی اینکه ما در مناطق آزاد رویه صادرات مجدد داریم یا رویه صادرات خدمات فنی مهندسی داریم، اما در گمرک اینها به عنوان یک رویه نمی‌آید یا اینکه یک بخشی مناطق آزاد به طور مثال ما الان در اروند یک واحد تولیدی داشتیم که این واحد تولیدی پتروشیمی حالا اسم شرکت را هم می‌گویم ایرانول تولید می‌کرد می‌فرستاد برای بندر امام خمینی این اطلاعات آمار در گمرک بندر امام خمینی که دیگر آنجا منطقه آزاد نیست ذکر می‌شد در حالیکه در آمار صادرات ما گمرک این را ذکر نمی‌کرد، خود مناطق آزاد این را ذکر می‌کند این باعث می‌شود که یک مقدار تفاوت آماری داشته باشیم مناطق آزادمان با گمرک اختلاف‌ها به‌خاطر این هستش که توضیح دادم.
سوال: در این ویدئویی که پخش شد بهش اشاره شد الان آن مشکلات روی اجرا و طرح‌های حالا برنامه‌های پیش ران البته، حالا مشکلاتی وجود دارد که در گزارش هم بهش اشاره شده اقدام برنامه ویژه‌ای دارید در این خصوص؟
مسرور: ما همان طور که عرض کردم بهبود فضای کسب و کار است اینکه ببینیم چرا پروژه‌های عمرانی مان توی مناطق آزاد با کندی دارد صورت می‌گیرد که روی این عملاً یک کار ویژه‌ای انجام دادیم جلسه اش هم از سه روز قبل برگزار کردیم با حضور همه مناطق آزاد کشور که اینها را سرعت ببخشیم یک بخش دیگری هم بد نیست که ما صحبت کنیم این است که مناطق آزاد بایستی روی هسته‌هایی کار کنند که مزیت خودشان است ما الان وضعیت قشم مان چی هست؟ بانکرینگ یعنی زنجیره انرژی که حالا توی این بحث مربوط به فیلم هم یک اشاره روی بانکرینگ کرده بود این بانکرینگ این صنعت بانکرینگ الان حدود بیست و دو میلیارد دلار فقط در همین محدوده خلیج فارس دارد انجام می‌شود ما مزیت نسبی مان از کشور امارات بیشتر است ما به آب‌های در اصل بین‌المللی فاصله مان پنج مایل است آنها پنجاه مایل، اما چرا اتفاق نیفتاده اینها به خاطر مزیت‌های رقابتی هست که آنها از ما پیش گرفتند امنیت سرمایه‌گذاری. کسی که می‌خواهد بیاید سرمایه‌گذاری کند در مناطق آزاد با تغییر دولت‌ها نبایستی آن قرارداد‌ها دچار مشکل شود این امنیت سرمایه‌گذاری می‌شود یک مزیت رقابتی و یا زیر ساخت یک مزیت رقابتی هست اینها را باید بشینیم رویش کار کنیم و روی مزیت‌های هر منطقه کار کنیم در قشم به طور مثال همین بحث بانکرینگ البته این یک توضیح کوتاهی هم بدهم که در ویدیو اشاره کرد روی بحث بانکرینگ ببینید ما الان از دو هزار و بیست عملاً کشتی‌هایی که در بنادر دنیا می‌خواهند پهلو بگیرند بایستی میزان سوختشان حدود نیم درصد باشد ما الان در کشور نداریم پالایشگاه یعنی بسیار محدود دارد این تولید می‌شود یک زمانی فرضاً می‌رفتیم از فوجیره حتی خریداری می‌کردیم که به نظرم کار خوبی هم بود کار بدی هم نبود ولی اینکه ما پالایش حتی خود امارات هم همین کار را می‌کنند امارات هم الان آن سوختی که عملا برای کشتی‌ها دارد استفاده می‌کند ده درصد را تولید می‌کند نود درصدش وارداتی است این نود درصدش جالب این هستش که بخش اعظمی از مازوت را از ایران می‌گیرد بعد تبدیلش می‌کند در یک پارک پالایشگاه سولفور را کم می‌کند ما روی بحث‌های برنامه‌ریزی که خدمتتان عرض کردم هسته‌های هر منطقه بایستی روی آنها کار کنیم، انزلی ما بایستی روی بحث‌های ترانزیت و تجارت و کار با کشور‌های همسایه که روسیه هست، قزاقستان هست، اصلاً مناطق آزاد طراحی شده برای کار با کشور‌ها ما این بخش را متاسفانه خیلی کار اساسی انجام ندادیم.
سوال: البته کل دنیا دارد به این سمت می‌رود آن هم بحث زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای و جهانی است الان در کشور‌های در حال توسعه خیلی‌ها دارند به این سمت می‌روند که بروند که در این حالا مثلاً شریک بشوند بگوید مثلاً ما این قطعه اش را داخل ایران تولید می‌کنیم بیایید یک کارخانه مشارکتی مثلاً در منطقه آزاد قشم و کیش ایجاد بکنیم و کشور‌های در حال توسعه شرکت‌های خودشان را می‌برند داخل این زنجیره‌ای که هم انتقال دانش و فناوری اتفاق بیفتد هم بتوانند رشد کنند در سطح جهانی این هم مزیتی از مناطق آزاد ماست که تا به حال ازش استفاده نشده؟
مسرور: بله ببینید در هر کشوری بیست تا سی رشته را مزیت دارد کاملاً درست است من همین را می‌خواهم تکمیل کنم ما بایستی برویم ببینیم در کجا‌ها مزیت داریم و آن مزیت‌ها روی آنها سرمایه‌گذاری کنیم که الان کاری هستش که ما در مناطق آزاد داریم شروع می‌کنیم اول کار هم هستیم همان طور که عرض کردم این بحث سند راهبردی مان همین هست یعنی چی؟ یعنی اینکه ببینیم هر منطقه چه سندی چه وضعیتی دارد براساس آن برنامه‌ریزی کنیم و شما الان فرضا کشور چین فکر می‌کنید در همه رشته‌ها مزیت برای تولید دارد؟ خیر مزیت تولیدشان یک تعداد از رشته‌ها هست یا کشور آلمان که دومین صادرکننده هست یک سری رشته‌هایی است که این کشور مزیت دارد ما عملاً بایستی در این بخش کار ویژه‌ای انجام بدهیم.
سوال: آن بی ثباتی قوانین یا بعضاً مصوباتی که حالا هی حالا به دفعات می‌بینیم که حالا جا به جا می‌شود تغییر می‌کند و اینها برای آن ثبات قوانین مثل یک نامه‌ای بود که اخیراً یکی از مسئولان سازمان توسعه تجارت بود که اگر اشتباه نکنم به دستگاه‌های دیگر زد که آقا ما مصوبات را اگر به این زمان بندی نباشد نمی‌توانیم به هرحال پاسخ بدهیم یا آن اثربخشی لازم را داشته باشد شما هم برای این موضوع آیا برنامه خاصی دارید که یک زمان بگذارید البته قانون هم داریم که حالا مثلاً یک زمانی را بدهید مثلاً قانونی یا مصوبه‌ای می‌خواهد تغییر کند شش ماه قبلش اعلام شود؟
مسرور: برنامه ما این است که رایزنی داشته باشیم و رایزنی کردیم هم با دولت هم با معاون اول هم با وزیر محترم اقتصاد با بخش‌های مختلف، وزیر صمت که بخش‌نامه‌هایی که مغایر با قانون مناطق آزاد هستند دیگر منتشر نشوند یا احترام گذاشته شود قانون مناطق آزاد.
این را در قالب یک بخشنامه درخواست کردیم که پیگیری که همین امروز من انجام دادم که این از طریق معاون اول برای دبیر هیئت دولت رفته که به صورت یک بخشنامه اعلام بشود این خیلی کمک می‌کند به همه سرمایه‌گذاران که تکلیف خودشان را بدانند.
سوال: نکته مهم پیش بینی‌پذیری اقتصاد یا فعالیت در مناطق آزاد هست؟
مسرور: اصلا شما خودتان آیا حاضر هستید جایی سرمایه‌گذاری بکنید که هر لحظه امکان دارد که تغییر وضعیت قانونی یا وضعیت‌های دیگر صورت بگیرد. ما این مشکل را بایستی بالاخره حل کنیم که در این دولت حل خواهد شد.
سوال: قرار بود که توی برنامه هفتم ماده صد و نوزده قرار بود که شما بلافاصله تا حداکثر یک سال پس از لازم‌الاجرا شدن قانون برنامه هفتم ارتقا نحوه اداره و مدیریت مناطق آزاد تجاری، منطقه آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی را داشته باشید که حالا در چارچوب قوانین آن رشد بیست و پنج درصدی صادرات غیرنفتی محقق شود در این برنامه ویژه‌ای دارید در این خصوص؟
مسرور: ما صادرات را برای سال آینده برنامه ریزی مان بیشتر از بیست و پنج درصد افزایش است و این را حتی یک رقم دو برابری عملاً می‌خواهیم که برای اینکه توی این بخش خیلی عقب هستیم.
سوال: بیست گرفتید که به هجده راضی شوید؟
مسرور: تقریباً می‌توانیم بگوییم به این صورت هست یعنی حتی اگر یک افزایش صد درصدی هم بدهیم کلا می‌شویم دو میلیارد دلار. ولی این را باید توجه داشته باشیم که مناطق آزاد ما نسل دومی نیستند.
سوال: نکته مهمی است که حالا نیاز دارد خود شما هم اطلاع‌رسانی کنید. روی کرد و شاخص شما برای انتخاب مدیران مناطق آزاد چیه؟ رویکرد سیاسی دارید یا نه؟ رویکرد خاص دیگه‌ای دارید، چون قبلاً بود طرف از اعضای ستاد انتخاباتی می‌گذاشتند توی مدیران مناطق آزاد و این نکته‌ای است که خیلی حالا ابهام وجود دارد رویکرد حضرت عالی چه هست؟
مسرور: ببینید کارآمدی و سلامت دوتا نکته‌ای است دو تا عامل مهم است که در نظر می‌گیریم و اینکه بالاخره شعار‌های آقای رییس جمهور را هم قبول داشته باشند این یک نکته مهم هست همسویی با نگاه بالاخره دولت بسیار مهم است، بحث بومی بودن هم ما خیلی توجه کردیم حالا نمی‌توانم بگویم که همه مناطق آزاد ما حتماً بومی الست ولی بخشی از نیرو‌های متخصصی که در داخل مناطق آزاد رشد کردند را بنا داریم که به عنوان اعضای هیئت مدیره انتخاب کنیم.
