طبق قانون کار، کارفرمایان موظفند به محض اشتغال کارگر در کارگاه، اقدام به بیمه کردن کارگر خود نمایند و حق بیمه او را به صورت ماهانه به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کنند. این اقدام نه تنها به تأمین منافع کارگران کمک می‌کند، بلکه از حقوق آن‌ها نیز حمایت می‌کند.
در صورتی که کارفرما اقدام به بیمه نکردن کارگر یا عدم پرداخت حق بیمه او در برخی ماه‌ها نماید، جریمه ای برای او در نظر گرفته خواهد شد. این جریمه می‌تواند به طور کلی بین دو تا ده برابر حق بیمه مربوطه متغیر باشد.بنابراین، کارفرمایان باید به اهمیت بیمه کارگران و عواقب عدم رعایت این الزامات توجه ویژه‌ای داشته باشند تا از جریمه ها و پیامد های قانونی جلوگیری کنند.
در این گزارش به بررسی الزامات پرداخت حق بیمه کارگران و جریمه های ناشی از عدم پرداخت آن توسط کارفرما خواهیم پرداخت. پس از توضیح میزان و نحوه محاسبه این جریمه، نحوه شکایت کارگران در این زمینه را نیز توضیح خواهیم کرد.با گسترش نیوز همراه باشید.
قانون کار به عنوان یک قانون حمایتی، به حفظ حقوق کارگران در برابر کارفرمایان می‌پردازد و یکی از حمایت های این قانون، الزام کارفرما به پرداخت حق بیمه کارگران خود است که به آن بیمه اجباری گفته می‌شود. این الزام در ماده ۱۴۸ قانون کار پیش‌بینی شده است که مقرر می‌دارد:
"کارفرمایان کارگاه های مشمول این قانون موظف هستند، بر اساس قانون تامین اجتماعی، نسبت به بیمه کردن کارگران واحد خود اقدام کنند." این ماده قانونی به وضوح لزوم پرداخت حق بیمه توسط کارفرمایان را مشخص کرده است. باید توجه داشت که این ماده از جمله قواعد آمره محسوب می‌شود و کارگر و کارفرما تحت هیچ شرایطی نمی‌توانند بر خلاف آن توافق کنند.
بیمه کارگران به حدی اهمیت دارد که الزام به پرداخت حق بیمه در ماده ۳۶ قانون تأمین اجتماعی نیز به آن اشاره شده است. در صورت عدم پرداخت حق بیمه کارگر، کارفرما موظف به پرداخت جریمه بیمه نکردن کارگران خواهد بود.
علاوه بر پیش‌بینی حق بیمه کارگران و الزام کارفرما به پرداخت آن در قانون کار، جریمه ناشی از عدم پرداخت بیمه توسط کارفرما نیز در این قانون مطرح شده است. به عبارت دیگر، اگر کارفرما از این الزام سرپیچی کند و حق بیمه کارگر خود را پرداخت نکند، عواقب قانونی برای او در نظر گرفته شده است.
جریمه ناشی از عدم بیمه کردن کارگران توسط کارفرما در ماده ۱۸۳ قانون کار ذکر شده است. این ماده مقرر می‌دارد: "کارفرمایانی که برخلاف ماده ۱۴۸ این قانون از بیمه کردن کارگران خودداری کنند، علاوه بر پرداخت کلیه حقوق متعلق به کارگر (سهم کارفرما)، با توجه به شرایط و امکانات متخلف و شدت تخلف، به جریمه نقدی معادل دو تا ده برابر حق بیمه مربوطه محکوم خواهند شد."
همچنین، تبصره ۲ ماده ۱ قانون (دریافت جرایم نقدی از کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون تأمین اجتماعی که در مهلت مقرر نسبت به ارسال صورت مزد و حقوق بیمه‌شدگان و حق بیمه مربوط اقدام نمی‌کنند) در مورد عدم پرداخت حق بیمه و حق بیمه بیکاری کارگران در برخی ماه‌های خاص، به بیان موارد مربوطه می‌پردازد:
"کارفرمایانی که در مهلت مقرر این قانون، تمام یا بخشی از حق بیمه و حق بیمه بیکاری مربوط به هر ماه را پرداخت نکنند، علاوه بر پرداخت اصل حق بیمه و حق بیمه بیکاری، موظف به پرداخت جریمه نقدی مقطوع به شرح زیر خواهند بود:"
| مبلغ بدهی ماهانه | درصد جریمه |
|---|---|
| تا ۳۰۰,۰۰۰ ریال | معادل ۷ درصد تمام یا کسری بدهی پرداخت نشده همان ماه |
| از ۳۰۰,۰۰۱ ریال تا ۱,۲۰۰,۰۰۰ ریال | معادل ۱۲ درصد تمام یا کسری بدهی پرداخت نشده همان ماه |
| از ۱,۲۰۰,۰۰۱ ریال تا ۲,۵۰۰,۰۰۰ ریال | معادل ۱۷ درصد تمام یا کسری بدهی پرداخت نشده همان ماه |
| بالای ۲,۵۰۰,۰۰۰ ریال | معادل ۲۲ درصد تمام یا کسری بدهی پرداخت نشده همان ماه |
بر اساس دو ماده فوق، اگر کارفرما از بیمه کردن کارگر خود امتناع کند یا از پرداخت حق بیمه کارگر در برخی ماه‌ها خودداری نماید، ملزم به پرداخت جریمه‌ای معادل دو تا ده برابر حق بیمه‌ای خواهد بود که موظف به پرداخت آن بوده است. همچنین، بسته به مبلغ بدهی ماهانه، او باید معادل ۷، ۱۲، ۱۷ یا ۲۲ درصد تمام یا کسری بدهی پرداخت نشده همان ماه را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند.
برای میزان و نحوه محاسبه جریمه کارفرما بابت بیمه نکردن کارگر باید به ماده ۱۸۳ قانون کار و همچنین تبصره ۲ ماده ۱ قانون (دریافت جرایم نقدی از کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون تأمین اجتماعی که در مهلت مقرر نسبت به ارسال صورت مزد و حقوق بیمه‌شدگان و حق بیمه مربوط اقدام نمی‌کنند) مراجعه کرد. مطابق این دو ماده، میزان و نحوه محاسبه جریمه کارفرما بابت عدم بیمه کردن کارگر به شرح زیر است:
اگر کارفرما به طور کلی از بیمه کردن کارمند خود امتناع کند، به جریمه‌ای معادل دو تا ده برابر حق بیمه‌ای که موظف به پرداخت آن بوده، محکوم خواهد شد. به عنوان مثال، اگر نرخ حق بیمه سال ۱۴۰۱ برای ماه‌های ۳۰ روزه مبلغ ۱۷,۰۳۹,۲۵۰ ریال و برای ماه‌های ۳۱ روزه ۱۷,۴۵۷,۲۲۵ ریال باشد، بسته به اینکه کارفرما در کدام یک از این ماه‌ها (۳۰ روزه یا ۳۱ روزه) از بیمه کردن کارمند خود خودداری کرده و همچنین تعداد ماه‌هایی که کارگر در کارگاه مشغول به کار بوده، جریمه‌ای معادل دو تا ده برابر این مبلغ به او تعلق خواهد گرفت.
اگر کارفرما از پرداخت حق بیمه و حق بیمه بیکاری برخی از ماه‌های کارگر خود امتناع کند، نحوه محاسبه جریمه نپرداختن حق بیمه کارگر و بیمه بیکاری به صورت زیر خواهد بود: کارفرما بسته به مبلغ بدهی ماهانه، معادل ۷، ۱۲، ۱۷ یا ۲۲ درصد کل یا کسری از بدهی پرداخت نشده همان ماه را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت می‌کند. این جریمه جدا از پرداخت اصل مبلغ معوقه است.
اگر کارگری متوجه شود که کارفرمای او از پرداخت حق بیمه‌اش امتناع می‌کند یا او را بیمه نکرده است، می‌تواند نسبت به شکایت و پیگیری این موضوع اقدام کند. وجود یا عدم وجود قرارداد کار کتبی تأثیری در حق شکایت او نخواهد داشت و حتی در صورت نبود قرارداد کتبی، کارگر همچنان می‌تواند شکایت کند. شکایت از کارفرما بابت عدم پرداخت حق بیمه به دو صورت حضوری و اینترنتی امکان‌پذیر است:
۱. روش حضوری شکایت از کارفرما بابت عدم پرداخت حق بیمه کارگر، شامل مراجعه کارگر به مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما، یعنی هیئت تشخیص و هیئت حل اختلاف اداره کار است. کارگر باید پس از ارائه مدارک لازم، از جمله مدارک هویتی و قرارداد کار، اقدام به ثبت شکایت خود کند.
۲. روش اینترنتی شکایت از کارفرما بابت عدم پرداخت حق بیمه کارگر، از طریق مراجعه به سامانه جامع روابط کار به آدرس prkar.mcls.gov.ir انجام می‌شود. کارگر باید پس از ثبت‌نام و احراز هویت در این سایت، که می‌تواند از طریق مراجعه به دفاتر پیش‌خوان دولت نیز صورت گیرد، مدارک لازم را بارگذاری کرده و دادخواست خود در خصوص بیمه نشدن یا عدم پرداخت حق بیمه توسط کارفرما را ثبت کند.
پس از ثبت دادخواست مربوط به عدم پرداخت حق بیمه یا بیمه نکردن کارگر توسط کارفرما، کارگر باید منتظر دریافت پیامکی از سامانه جامع روابط کار باشد که زمان رسیدگی و حضور در جلسه را به او اطلاع می‌دهد. همچنین، کارگر می‌تواند با مراجعه به سامانه جامع روابط کار از زمان رسیدگی مطلع شود.
