همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: پل‌های عبور حیات وحش، که گاهی با نام پل‌های سبز یا پل‌های حیات وحش شناخته می‌شوند، ساختارهایی هستند که به طور خاص برای کمک به عبور امن جانوران از موانعی مانند جاده‌ها، خطوط راه‌آهن یا سایر سازه‌های انسانی طراحی شده‌اند. این پل‌ها بخشی از تلاش برای کاهش تأثیر زیرساخت‌های انسانی بر حیات وحش و جلوگیری از تصادفات جاده‌ای هستند. در ایران حدود ۵۰ درصد از تلفات گوشتخواران مرتبط با تصادفات جاده‌ای حاشیه مناطق حفاظت شده است چراکه حیوانات به طور طبیعی مجبور به خروج از زیستگاه می‌شوند و به دلیل نبود زیرساخت‌های ضروری، تصادف می‌کنند.

ویژگی‌های پل‌های عبور حیات وحش:

1. طراحی طبیعی: این پل‌ها با خاک، گیاهان، و درختان پوشانده می‌شوند تا شبیه محیط طبیعی شوند و جانوران به استفاده از آن‌ها ترغیب شوند.
2. عرض مناسب: عرض پل بسته به نوع و تعداد گونه‌های جانوری منطقه تعیین می‌شود. گونه‌های بزرگ‌تر و گروه‌های متنوع به پل‌های وسیع‌تر نیاز دارند.
3. محل مناسب: پل‌ها در مسیرهای مهاجرت، گدار یا نقاط پرتردد جانوران ساخته می‌شوند.
4. امنیت و حفاظ‌ها: دیوارها یا موانع کنار پل‌ها کمک می‌کنند که جانوران به سمت مسیر درست هدایت شوند.

فواید پل‌های حیات وحش:

• کاهش تصادفات جاده‌ای: سالانه هزاران جانور به دلیل عبور از جاده‌ها کشته می‌شوند. در ایران آخرین آمار ۸۰ هزار فرد گزارش شده است.
• حفظ تنوع زیستی: این پل‌ها ارتباط میان زیستگاه‌های قطع شده را بازسازی می‌کنند و به تنوع ژنتیکی گونه‌ها کمک می‌کنند.
• حفاظت از گونه‌های در معرض خطر: برخی از این پل‌ها برای حفاظت از گونه‌های خاص طراحی شده‌اند.

چند نمونه‌های برجسته در جهان:

هلند: بزرگ‌ترین پل حیات وحش در جهان در هلند ساخته شده است. پل حیات وحش بنلوکس به حیوانات مختلف کمک می‌کند درون یک زیستگاه به سلامت به سمت دیگر بروند. هلند پیشتاز ساخت پل‌های حیات وحش است و تاکنون نزدیک به ۳۰۰۰ سازه شامل پل‌های سبز و تونل‌های زیرزمینی ایجاد کرده است. هدف اصلی این سازه‌ها کاهش مرگ و میر جاده‌ای و ارتباط دوباره زیستگاه‌های قطع‌شده است.

کانادا: کانادا به ویژه در پارک ملی بنف، بیش از ۸۰ گذرگاه شامل پل‌ها و تونل‌های حیات وحش ساخته است. این گذرگاه‌ها به کاهش چشمگیر تصادفات با حیوانات بزرگ مانند خرس، گرگ و گوزن کمک کرده‌اند.

ایالات متحده: ایالات متحده نیز در ساخت پل‌های حیات وحش پیشرفت زیادی داشته است. ایالت‌هایی مانند مونتانا و کالیفرنیا پروژه‌های برجسته‌ای اجرا کرده‌اند. قانون زیرساخت‌ها (Infrastructure Investment and Jobs Act) در سال ۲۰۲۱ مبلغ ۳۵۰ میلیون دلار برای پروژه‌های گذرگاه حیات وحش اختصاص داد. نمونه برجسته: Liberty Canyon Wildlife Crossing در کالیفرنیا است که برای حفاظت از شیرهای کوهی ساخته خواهدشد.

هند: تداخل زندگی هندی‌ها با محیط زیست زیاد است. گذرگاه فیل ها و ببرها در پارک ملی راجاجی و پارک ملی کازیرانگا یکی از نمونه‌های موفق در دنیاست.

فنلاند: حفظ مسیرهای مهاجرت گوزن شمالی و کاهش کشتار جاده ای از اولویت‌های اصلی است. ده‌ها گذرگاه که تعداد بیشتری در مناطق قطبی وجود دارد. پل‌های حیات وحش در لاپلند برای گله‌های گوزن شمالی از جمله این پروژه‌هاست.

وضعیت گذرگاه‌های حیات‌وحش در ایران

در ایران پل‌های عبور حیات وحش بیشتر از اینکه وجود خارجی داشته باشند، روی کاغذ خود نمایی می‌کنند. سال‌هاست ساخت گذرگاه برای عبور یوزپلنگ ایرانی از وزارت راه و شهرسازی مطالبه می شود ولی هنوز نه تنها زیستگاه این گونه به شدت در معرض انقراض که هیچ زیستگاهی زیرساخت لازم را برای حیات وحش ندارد. حتی جاده‌هایی که اخیرا تاسیس می‌شوند هم به پیوست‌های زیست محیطی اهمیت نمی‌دهند. تنها مسیرهای عبور حیات‌وحش آبراهه‌هایی است که وزارت راه برای هدایت آبهای سطحی می‌سازد که آنها هم عمدتا برای عبور دام استفاده می‌شود.