دکتر محمد زینلی در گفت‌وگو با ایسنا و در پاسخ به مباحثی درباره شیوع شپش (پدیکولوز) در فصل سرما بویژه در مدارس و دانش‌آموزان، با بیان اینکه شیوع شپش (پدیکولوز) در تمام ماه‌های سال وجود دارد، اظهار کرد: بررسی‌ها بیانگر این است که شیوع شپش فقط به یک ماه خاص محدود نمی‌شود و شیوع شپش در فصول گرم و سرد سال گزارش می‌شود. البته شیوع این موضوع با بازگشایی مدارس افزایش می‌یابد و شیوع آن در دوران سال تحصیلی نسبت به زمان تعطیلی مدارس بیشتر است.
با اتفاق خاصی مواجه نیستیم
این متخصص انگل‌شناسی افزود: پدیکولوز با بازگشایی مدارس به ویژه در مدارس دخترانه به دلیل مسائلی مانند بلندبودن موی سر نسبت به پسران بیشتر است. اینطور نباید تصور کرد که با اتفاق خاصی در زمینه شیوع شپش در مدارس مواجه هستیم؛ اما به دلایل مختلف که اغلب در مسائل بهداشتی و رعایت‌نکردن بهداشت فردی ریشه دارد با شیوع شپش مواجه هستیم.
علائم ابتلا به پدیکولوز
وی وضعیت شیوع پدیکولوز در کشور گفت: آمار دقیقی درباره تعداد مدارس یا دانش‌آموزان درگیر در اختیار نداریم اما سالانه ۶۰۰هزار نفر درگیر می‌شوند. مدت‌زمان درگیری می‌تواند از ۲ روز آغاز شود و تا حدود دو هفته زمان‌بر باشد که به مسائلی مانند پایبندی به روش‌های درمانی بستگی دارد. خارش سر، مهم‌ترین علامت برای تشخیص شپش قلمداد می‌شود که می‌تواند ضایعات و خراش جدی با عفونت یا بدون عفونت ایجاد کند.
زینلی با بیان اینکه شپش، یک حشره کوچک خون‌خوار بدون بال است، افزود: شپش، گونه‌های مختلفی مانند «شپش سر»، «شپش بدن» و «شپش عانه» دارد که می‌تواند به همراه «رشک» یعنی تخم خود در بین موها، روی پوست سر و پشت گوش‌ها قرار گیرد و خون‌خواری کند. دمای ۲۲ تا ۳۴ درجه، محیط مناسب برای شپش و رشک محسوب می‌شود. هنگامی که شپش به بلوغ برسد، می‌تواند تخم‌گذاری کند و افزایش یابد.
روش‌های انتقال
این متخصص انگل‌شناسی با بیان اینکه شپش به دو روش «مستقیم» و «غیرمستقیم» منتقل می‌شود، خاطرنشان کرد: منظور از انتقال مستقیم این است که فرد آلوده با افراد دیگر ارتباط برقرار می‌کند و شپش از فرد آلوده به دیگران منتقل می‌شود؛ انتقال مستقیم در مدارس بواسطه ارتباط دانش آموزان با یکدیگر رایج است. مسائل اقتصادی و اجتماعی در انتقال مستقیم شپش، حکمفرما نیست و این بیماری فقط در دهک‌های پایین جامعه حکفرما نیست. متاسفانه، فقر بهداشتی در شیوع شپش بسیار نقش دارد و موضوع فقر بهداشتی برای وزارت بهداشت بسیار حائز اهمیت قلمداد می‌شود.
این انگل‌شناس درباره انتقال غیرمستقیم شپش توضیح داد: شپش می‌تواند از طریق برخی وسایل و اشیا مانند لباس، حوله، شانه، کلاه، روسری، لباس خواب، برس مو و بالش منتقل شود و انتقال شپش از طریق وسایل به عنوان انتقال غیرمستقیم درنظر گرفته می‌شود.
اقدامات درمانی و ضرورت پایندنی به نکات بهداشتی
او درباره روش‌های درمانی شپش گفت: اساس درمان بر پایه رعایت بهداشت فردی مانند استحمام مرتب، تعویض لباس، استفاده از وسایل شخصی و در دسترس بودن وسایل شخصی است. افرادی که درگیر شپش می‌شوند، می‌بایست از برخی اقلام بهداشتی به ویژه شامپو و لوسیون‌های مخصوص استفاده کنند. شامپو «پرمترین ۱ درصد» برای درمان شپش توصیه می‌شود. شامپو پرمترین یک درصد به صورت متمرکز در اختیار دانشگاه‌های علوم‌پزشکی قرار داده‌ایم. همچنین دانشگاه‌های علوم‌پزشکی این شامپو را برای افرادی که در معرض خطر قرار دارند یا گزارش‌های مبنی بر شیوع شپش واصل شده به صورت رایگان در اختیار مردم قرار می‌دهند.
او ادامه داد: شامپو پرمترین یک درصد، گران نیست و همچنین به دلیل اینکه شیوع شپش اغلب در مناطق شهری اتفاق می‌افتد، این شامپو در داروخانه‌ها در دسترس است. هنگامی که موی سر مرطوب است، این شامپو باید به مدت ۱۰ دقیقه روی سر بماند و سپس موی سر را به وسیله شانه دندانه‌ریزی که درون بسته‌های شامپو قرار دارد با فشار آب زیاد شست. افرادی که به شپش مبتلا شده‌اند، می‌بایست ۲بار در هفته سر و موهای خود را با شامپو پرمترین یک درصد شست‌وشو دهند.
این متخصص انگل‌شناسی درباره دیگر روش‌های درمانی شپش توضیح داد: استفاده از لوسیون «دایمیتیکون ۴ درصد» از دیگر روش‌های درمانی است که سبب خفه‌شدن شپش می‌شود و به طور معمول، افراد درگیر این بیماری می‌بایست از این لوسیون گیاهی استفاده کنند. همچنین از مخلوط آب و سرکه به میزان ۵۰ - ۵۰ می‌توان برای رشک‌زدایی استفاده کرد؛ به نحوی که موهای سر را می‌بایست با این محلول ماساژ داد و سپس با شانه دندانه‌ریز شست‌وشو داد.
وی درباره روش‌های پیشگیری از شپش گفت: امکان گرفتاری تمام جوامع به ویژه مدارس با شپش وجود دارد. بررسی‌ها بیانگر این است که فقر بهداشتی در شیوع شپش بسیار نقش دارد؛ به طور مثال، افرادی که فاصله زمانی بین هر استحمام آنها زیاد است؛ احتمال آلودگی در افرادی که لباس‌های خود را دیر به دیر تعویض می‌کنند؛ افرادی که ملحفه تخت‌خواب خود را دیر تعویض می‌کنند بسیار زیاد است.
نقش موثر آموزش در صورت ابتلا
زینلی با بیان اینکه شناسایی منابع آلودگی برای وزارت بهداشت از اهمیت فراوانی برخوردار است، تصریح کرد: خانواده‌ها می‌بایست هرگونه آلودگی فرزندان خود به شپش را گزارش دهند و اگر فرزند دیگری دارند، فرزند آلوده خود را می‌بایست از سایر فرزندان خود جدا کنند. معلمان و مربیان بهداشت در شناسایی و گزارش افراد آلوده بسیار نقش دارند.
رئیس گروه بیماری‌های منتقله از آب و غذا وزارت بهداشت گفت: هرگونه مکان عمومی که افراد مختلف در آن تجمع می‌کنند، امکان انتقال شپش در صورت عدم رعایت نکات بهداشتی وجود دارد. استحمام مرتب، شانه‌کردن موها، تمیز کردن شانه و برس مو، شست‌وشوی لباس و اجتناب از استفاده از وسایل دیگران در پیشگیری از انتقال شپش بسیار اهمیت دارد. نکته مهم و اساسی در مواجهه با شپش این است که خانواده‌ها در ارتباط با چگونگی پیشگیری و درمان آن به خوبی آموزش ببینند و این مولفه‌ها را به فرزندان خود آموزش دهند.
وی درباره انتقال شپش در سرویس مدارس گفت: برخی گزارش‌ها بیانگر این است که امکان آلودگی افراد در سرویس‌های مدارس وجود دارد؛ به عبارت دیگر، صندلی‌های سرویس مدارس می‌توانند آلوده شوند و شپش را منتقل کنند.
