گزارش هشداردهنده وزارت کار درباره وضعیت مستاجران ایرانی، تصویر نگران‌کننده‌ای از شرایط اقتصادی و معیشتی بسیاری از خانوارها ارائه می‌دهد. بر اساس این گزارش، در استان‌هایی مانند البرز و قم، تمامی مستاجران در دسته‌بندی فقیر قرار می‌گیرند، به این معنا که هزینه‌های اجاره خانه بخش عمده‌ای از درآمد آن‌ها را می‌بلعد و توانایی تأمین سایر نیازهای اساسی زندگی به شدت کاهش یافته است.
فقر در این گزارش به معنای ناتوانی در تأمین نیازهای اساسی زندگی از جمله مسکن، غذا، آموزش و سلامت تعریف شده است. این وضعیت برای مستاجران به‌ویژه در استان‌هایی که فشار اقتصادی بیشتر احساس می‌شود، به مراتب شدیدتر است. در استان‌های البرز و قم، افزایش مداوم هزینه‌های اجاره، همراه با رشد کمتر درآمدها، باعث شده تا بسیاری از خانوارها درگیر بحران معیشتی شوند.
جزئیات مربوط به یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۱، بیش از یک میلیون خانوار مستأجر درگیر فقر در مناطق شهری (۸۲ درصد)، درآمدی کمتر از خط فقر داشته و ۲۳۳ هزار خانوار (۱۸ درصد) با اضافه شدن هزینۀ تامین مسکن استیجاری به سبد هزینه آن‌ها، درگیر فقر شده‌اند.
با توجه به اینکه تنها ۸ درصد از خانوارهای مستاجر درگیر فقر در روستاها سکونت دارند، فقر مستأجران را بیشتر می‌توان پدیده‌ای شهری دانست.
در مقابل، محرومیت مسکونی با ۲.۲ میلیون خانوار، چهره‌ای روستایی دارد.
همچنین با وجود اسکان بیشترین تعداد خانوار مستاجر درگیر فقر در استان تهران، نرخ محرومیت مسکونی در این استان پایین و تنها ۵ درصد است درحالی که این نرخ در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان نزدیک به ۶۰ درصد است.
در این گزارش به نرخ محرومیت مسکونی شدید استانی در سال ۱۴۰۱ اشاره شده و به ترتیب استان‌های سیستان‌وبلوچستان، گیلان، کرمان، گلستان، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، هرمزگان، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، زنجان، لرستان، خوزستان، آذربایجان غربی، البرز و فارس بیشترین نرخ محرومیت شدید استانی را دارند.
وزارت تعاون در این گزارش پیشنهاداتی سیاستی را برای رفع فقر و محرومیت مسکن در ایران مطرح کرده است.
سیاست‌هایی چون اعطای کمک هزینه بلاعوض، کنترل اجاره و تامین اقلام ضروری، در کوتاه‌مدت به رفع مشکلات مرتبط با فقر مسکن یاری می‌رسانند.
کمک هزینه بلاعوض مسکن یکی از سیاست‌های سمت تقاضا با اعطای کمک نقدی بلاعوض (یا به صورت کالابرگ) بخشی از اجاره خانوارها را به صورت ماهانه و مستمر پوشش می‌دهد و برای حمایت از خانوارهای درگیر فقر ناشی از هزینه‌های تامین مسکن مناسب است.
در کنار سیاست‌های کوتاه مدت و فوری، اجرای برخی سیاست‌های بلندمدت نیز ضرورت دارد.
ارائه تسهیلات ارزان قیمت برای دهک‌های یک تا چهار درآمدی برای نوسازی و بهسازی واحدهای مسکونی، ارائه یارانه‌های ساخت و ساز در فرایند صدور مجوزهای ساخت و ساز و تکمیل زیرساخت‌های شهری در مناطقی که نرخ محرومیت مسکونی بالا دارند از جمله اقدامات کلان این بخش است.
