«جان لوگی برد» (John Logie Baird) از پیشگامان بزرگ دنیای تلویزیون و فناوری‌های ارتباطی بود. او با اختراع سیستم تلویزیون مکانیکی نخستین گام‌ها را در تاریخ تلویزیون برداشت. اختراعات او در زمینه انتقال تصویر و صدا در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ میلادی پایه‌گذار تحولات عظیم در صنعت رسانه‌های تصویری شد. برد با ساخت نخستین سیستم تلویزیون رنگی و ارائه نخستین پخش تلویزیونی عمومی در جهان، نقش برجسته‌ای در انقلاب ارتباطات داشت. این نوآوری‌ها نه‌فقط صنعت تلویزیون را متحول کرد، بلکه تأثیرات عمیقی بر تمام عرصه‌های تکنولوژی و رسانه‌ها گذاشت. در این مقاله قصد داریم با زندگی مخترع تلویزیون بیشتر آشنا شویم.

جان لوگی برد؛ مخترع تلویزیون

جان لوگی برد مخترع و مهندس برق پرآوازه‌ اسکاتلندی است. او ۱۳ آگوست ۱۸۸۸ در هلنبرگ (Helensburgh) در اسکاتلند دیده به جهان گشود. جان کوچک‌ترین فرزند خانواده بود. پدر جان کشیش بود، موقعیت‌های شغلی مختلف دولتی داشت و در جامعه‌ مورداحترام بود؛ بنابراین جان زیر سایه‌ این احترام، کودکی خوبی را گذراند. او که از کودکی کنجکاوی و هوش خوبی از خود نشان می‌داد، به مکانیک و تکنولوژی علاقه‌مند شد و پدرش نیز او را در این زمینه بسیار تشویق می‌کرد.

جان تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه‌ای محلی در زادگاهش، هلنبرگ، شروع کرد و در ادامه در آکادمی لارچ فیلد (Larchfield) تحصیل خود را ادامه داد و از نظر علمی میان همسالان خود درخشید. او از همان ابتدا به سازوکار وسایل الکترونیک علاقه‌مند بود و سعی می‌کرد با بازکردن وسایل مختلف و مشاهده‌ اجزای آن مکانیزم عملکرد آنها را دربیابد. روشی که مادر جان نیز آن را تحسین می‌کرد.

آغاز تلاش برای اختراع و مشکلات متعدد!

کمی بعد، جان با شاخه‌های علمی بیشتری آشنا شد و علاقه‌ خود به مهندسی برق را دریافت. او با نگاه به برترین اختراعات زمان خود آرزو می‌‌کرد روزی نام او نیز در تاریخ علم و فناوری ماندگار شود. از میان اختراعاتی که بیشتر از همه او را به تحسین وامی‌داشت می‌توان به ارتباطات تلفنی اشاره کرد.

متأسفانه جان از کودکی با مشکلات سلامت دست و پنجه نرم می‌کرد و مشکلات تنفسی از ۱۶ سالگی با او بودند. این مشکلات به‌قدری جدی بودند که جانِ مستعد را یک سال از مدرسه و تحصیل آکادمیک دور کردند اما علاقه‌ جان به الکترونیک و فیزیک فراتر از این معضلات بود. جان در روزهای بیماری که بالاجبار از هم‌سالان و دوستانش دور می‌ماند، مفاهیم بنیادی فیزیک را مطالعه می‌کرد و اجازه نمی‌داد چیزی مانع ذهن کنجکاو و کوشای او بشود.

نکته‌ جالب درمورد تحصیلات جان این است که او عملکرد فوق‌العاده‌ای در مدرسه نداشت؛ هر چقدر در دروس عملی و آزمایشگاهی از خود استعداد نشان می‌داد، در دروس تئوری عملکرد بسیار بدی داشت. رویکرد کلی جان در یادگیری مسائل علمی بیشتر بر آزمون و خطا و خودآموزی بود؛ رویکردی که گاهی در قالب‌های متداول آموزش نمی‌گنجید. بسیاری از مواقع جان برای یادگیری به سخنان معلم گوش نمی‌کرد بلکه باتکیه‌بر مفاهیم کتاب و انجام تک‌تک آزمایش‌ها مفاهیم را درمی‌یافت.

تحصیلات دانشگاهی مخترع تلویزیون

سال‌های تحصیلات ابتدایی جان به‌سرعت طی شد تا اینکه جان به دانشگاه «Glasgow» پا گذاشت. اگرچه متأسفانه به دلایل متعدد ازجمله آغاز جنگ جهانی اول موفق به اتمام تحصیلات دانشگاهی و اخذ مدرک خود نشد، از تلاش برای اختراع دست نکشید. جان که به‌دلیل مشکلات سلامت خود امکان شرکت در جنگ را نیز نداشت، در کارخانجات الکترونیک کار می‌کرد و کسب‌و‌کار کوچک و مستقلی نیز به راه‌ انداخت.

رویکرد نامعمول جان برای استفاده از مفاهیم علمی در سال‌های بعد از تحصیل نیز ادامه یافت. جان عادت داشت شاخه‌های مختلف علم را با هم پیوند دهد و معتقد بود با ترکیب فیزیک، مکانیک، اپتیک و مهندسی برق می‌توان تکنولوژی را به سرعت بالاتری پیشرفت داد. این رویکرد بین‌رشته‌ای اگرچه امروز در دانشگاه‌ها و مؤسسات بسیاری پذیرفته شده است، در زمانه‌ای که جان در آن می‌زیست، رویکردی نوین محسوب می‌شد که حتی گاهی در مجامع علمی نیز منتقدان بسیاری داشت.

اختراع تلویزیون

جان نیز با الهام از این اختراع آرزو می‌کرد روزی بتواند تصویر و صدا را در فواصل دور منتقل کند. او با هرچه در دست داشت، شروع به ساخت وسیله‌ای کرد که این خواسته‌ او را برآورده کند. بالاخره جان سال ۱۹۲۴ موفق شد تلویزیون اولیه خود را اختراع کند که در واقع با لامپ دوچرخه اوراقی، مقداری چسب، سیم و موم ساخته شده بود. او نام این وسیله را «تلوایزر» گذاشت. تصویر زیر جان را در کنار اولین نسخه‌ تلوایزری که ساخته بود، نشان می‌دهد.

سال ۱۹۲۰ در انگلستان، جان مشغول این ایده بود که چگونه می‌توان صدا و تصویر را هم‌زمان مخابره کرد. او در این مسیر به‌شدت تحت‌تأثیر «الکساندر گراهام بل» بود؛ مخترعی که با فوتوفون (photophone) به یاد آورده می‌شود. الکساندر گراهام بل پیشتر موفق شده بود با کمک نور متمرکز، صدا را در فواصل طولانی منتقل کند.

با تلاش بیشتر جان سال ۱۹۲۵ موفق شد اولین بار تصویر قابل‌تشخیص صورت عروسک را با تلویزیون مخابره کند. جان بعدها دراین‌باره گفت:

تصویر صورت آن عروسک با وضوحی که تصورش برای من قابل‌تصور نبود، روی صفحه تلوایزر آشکار شد. موفق شده بودم. نمی‌توانستم آنچه را می‌دیدم باور کنم. بدنم از شدت هیجان می‌لرزید.

این لحظه‌ای تاریخی در علم و تکنولوژی بشر بود. اندکی بعد جان اختراع خود را در معرض نمایش عموم گذاشت و کمی بعدتر اختراع خود را در محضر ۵۰ نفر از دانشمندان زمان خود در سال ۱۹۲۶ در مؤسسه سلطنتی بریتانیا در لندن معرفی کرد تا جهان با این اختراع تاریخی مواجه شود. آن زمان روزنامه‌نگاری انگلیسی نوشت:

تصویر مخابره‌شده کمی محو و تار بود اما ادعای آقای برد را درباره آنچه تلوایزر می‌نامد، تأیید می‌کرد. امکان مخابره جزئیات حرکت مثل حالات صورت با این اختراع فراهم شده است.

جالب این است که بدانید اختراع جان ابتدا به‌راحتی برای جامعه پذیرفته نشد، حتی در بعضی مطبوعات با تمسخر از این دستاورد یاد می‌شد؛ زیرا تفکر اولیه دراین‌مورد این بود که قابلیت و امکان تجاری‌سازی ندارد، نمی‌توان آن را به تولید انبوه رساند و به زبان ساده نمی‌توان از آن پولی درآورد. مقاله‌ای در ژورنال «Scientific American» ادعا کرده بود این اختراع ممکن است استفاده‌های بسیار محدودی داشته باشد که مطمئناً سرگرمی جز آنها نبود.

مخترع تلویزیون انقلابی جدید به پا کرد!

برخلاف تصور عموم، گذر زمان و تلاش‌های جان چیز دیگری را نشان داد. نه‌فقط اختراع جان به‌صورت انبوه تولید شد، بلکه رقبای زیادی نیز پیدا کرد. سال ۱۹۲۷، شرکت تلفن و تلگراف آمریکا نمایشی عمومی از اختراع جان به راه انداخت. اندکی بعد، شرکت «General Electric» نیز در کنار جان قرار گرفت و از او حمایت کرد. حاصل این همکاری‌ها تبلیغات گسترده‌ای راجع به اختراعات جان به‌عنوان مخترع تلویزیون بود و سیل ایمیل‌های مشتریان به این کمپانی‌ها آغاز شد. مشتریانی که دوست داشتند یکی از تلوایزرهای جان را در خانه‌‌شان داشته باشند. کمی بعد رونق‌ کار جان منجر به رونق صنعت برنامه‌سازی نیز شد و اولین کارتون‌ها که بیشتر شبیه پانتومیم بودند، شاخته شدند.

سال ۱۹۲۷، جان موفق شد صدا و تصویر را هم‌زمان تا حدود ۶۴۳ کیلومتر آن طرف‌تر، از لندن تا گلسگلو، مخابره کند و سال ۱۹۲۸ تلوایزر بر کران اقیانوس اطلس سفر کرد تا به نیویورک برسد؛ زیرا جان موفق شده بود شبکه‌ تلویزیونی BBC را قانع کند برنامه‌ تلویزیونی نیم‌ساعته را ۳ بار در هفته نمایش دهد. سال ۱۹۲۹ سالی بود که جان در جایگاه مخترع تلویزیون بزرگ‌ترین موفقیت مالی خود را به دست آورد. هزاران نفر مشتاق دیدن این برنامه بودند و کمپانی برد باید برای تمامی آنها تلوایزر می‌ساخت و ارسال می‌کرد. همان اختراعی که به گفته‌ خبرنگار روزنامه‌ منچستر گاردین ‌مضحک و غیرضروری بود و برنامه‌های ساده و خسته‌کننده با کیفیت افتضاح تصویر پخش می‌کرد، به موفقیتی علمی-تجاری بدل شده بود تا جایی که از سال ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۷ شبکه‌‌ تلویزیونی BBC در نیویورک از این اختراع برای مخابره اخبار خود بهره می‌برد.

ورود تکنولوژی جدید به دنیای مخترع تلویزیون!

اما هیچ موفقیتی دائمی نیست؛ مثل بسیاری از انواع تکنولوژی‌ها، تلوایزر با تکنولوژی جدیدتر جایگزین شد. بعد از سال ۱۹۳۷ فناوری‌های دیگری برای ساخت نسل جدیدتری از تلویزیون‌ها استفاده شدند که از فناوری مورداستفاده جان عبور کرده بود. اختراع جان در واقع تلویزیونی مکانیکی بود که رزولوشن کمی داشت و تصاویر را مقطع نشان می‌داد؛ نسل‌های بعدی تلویزیون‌ها جنبه‌ الکتریکی بیشتری داشتند و تصاویر را با کیفیت بهتری انتقال می‌دادند؛ به همین دلیل جای تلوایزر را پر کردند.

اگرچه جان بیشتر به‌خاطر اختراع تلوایزر مشهور شد، اختراعات جان محدود به این نبود. بعد از تلوایزر جان به تلاش‌های علمی خود ادامه داد و تعداد دیگری از اختراعات خود را در قالب پتنت ثبت کرد؛ ازجمله‌ «فونوویژن». این تکنولوژی اجازه می‌داد تصاویر تلوایزر روی دیسک ضبط شوند و قابلیت پخش مجدد داشته باشند.

این تکنولوژی پایه‌ نوارکاست‌های امروز بود. جان حین آزمایش‌های مربوط به تلوایزر موفق به اختراع «استروبوسکوپ» نیز شد؛ دستگاهی که اجازه‌ مشاهده‌ اجسام با حرکت سریع را فراهم می‌کرد بدون اینکه تصویر حرکت سریع آنها بی‌کیفیت یا تار شود. تلاش‌های جان برای توسعه و پیشرفت تکنولوژی در عرصه‌ تصویر به همین جا ختم نمی‌شود.

جان اولین کسی بود که برای تولید تلویزیون‌های رنگی و تلویزیون‌های سه‌بعدی تلاش کرد. این تلاش‌ها اثبات می‌کند جان از زمانه‌ خودش فراتر رفته بود. برای اثبات این مدعا می‌توان به یکی دیگر از اختراعات جان اشاره کرد. ارتباط‌گیری تلوایزری که امکان مخابره‌ دوطرفه تصویر را امکان‌پذیر می‌کرد. این اختراعی که به تماس‌های تصویری امروزی بی‌شباهت نیست. جان سال ۱۹۳۲ به‌دلیل این تلاش‌هایش برای پیشبرد علم و تکنولوژی، جایزه‌ای از امپراتوری پریتانیا گرفت.

زندگی شخصی آقای مخترع تلویزیون

جان همان سال ۱۹۳۲ با زنی به نام مارگارت ازدواج کرد که حاصل این ازدواج یک دختر و یک پسر بود. مارگارت که خودش نیز شیفته‌ تکنولوژی و تصویر بود، از همان ابتدا از تلاش‌های بی‌وقفه‌ جان حمایت می‌کرد و حتی در روزهای تنگ‌دستی یا گوشه‌نشینی جان کنار او ماند.

جان در طول حیات خود با بسیاری از مشکلات سلامتی دست به گریبان بود که ابتلا به توبرکلوسیس در اوایل سال ۱۹۲۰ مهم‌ترین آنها بود. اگرچه جان از این بیماری جان سالم به دربرد، عوارض این بیماری با او ماند و قوای جسمانی و سیستم تنفسی او را تحت‌تأثیر قرار داد. در سال‌های بعد، قلب جان نیز به مشکلات عدیده‌ای دچار شد که بر مشکلات پیشین می‎‌افزود. استرس‌های کاری شدید در جایگاه مخترعی تراز اول و صاحب کسب‌وکار دانش‌بنیان نیز مشکلات قلبی او را تشدید می‌کرد. درنهایت این مشکلات جسمانی، قوای جان را تحلیل برد و او را مجبور به تسلیم در برابر مرگ کرد.

دستاوردهای جان لوگی برد

جان تا روز مرگ، ۴ ژوئن ۱۹۴۶، زندگی خود را وقف توسعه‌ تکنولوژی کرد و خدمات شایان تقدیری از خود برای بشریت به جا گذاشت؛ خدماتی که او را به سمبل پیشرفت دانش بشری خصوصاً در قرن حاضر تبدیل کرد.

مقالات و اختراعات جان در موزه‌های مختلفی در سرتاسر جهان به‌خصوص لندن نگهداری می‌شوند و علاقه‌مندان به تاریخ علم و تکنولوژی می‌توانند از آنها بازدید کنند. یکی از این مراکز موزه تلویزیون لندن است که سیر تکاملی اختراعات حوزه‌ مخابره‌ تصویر (ازجمله اختراعات جان) را در خود جای داده است. از دیگر مراکز می‌توان به موزه‌ علم و رسانه در «بردفورد» انگلستان اشاره کرد که دستاوردهای مخترعان حوزه‌ تصویر به نمایش گذاشته شده است. مهم‌تر از همه‌ منزلی است که جان بیشتر عمر خود را در آن گذراند. این خانه حالا به موزه تبدیل شده است تا علاقه‌مندان به زندگی جان بتوانند تصویری واقعی‌تر از زندگی این مخترع پیشرو داشته باشند.

بعد از جان، بنیادی با نام «Baird Trust» تأسیس شد تا نام و یاد جان را زنده بدارد و آگاهی عمومی را راجع به تلاش‌ها و دستاوردهای او افزایش دهد. همین‌طور یادواره‌ای از جان در بکسهیل انگلستان وجود دارد تا احترام جامعه را به دانشمندان و مخترعین گذشته نشان دهد.

جمع‌بندی

در این مقاله خواندیم که جان لوگی برد، مخترع تلویزیون، با اختراع اولین سیستم تلویزیون مکانیکی و برگزاری نخستین پخش تلویزیونی عمومی نقش مهمی در شکل‌گیری صنعت تلویزیون ایفا کرد. نوآوری‌های او در زمینه انتقال تصویر و صدا، به‌ویژه در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، پایه‌گذار تحولات عظیمی در رسانه‌ها و ارتباطات جهانی شد. آثار او همچنان نقطه عطفی در تاریخ فناوری‌های تصویری و رسانه‌ای به شمار می‌رود.