خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ جواد شیخ الاسلامی: محمدسعید میرزایی دبیر علمی جشنواره شعر جوان سوره در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه هدف جشنواره جوان سوره تثبیت و سامان‌بخشی به جریان شعر جوان انقلاب است، گفت: ما اگرچه در این جشنواره موضوع مناسبتی نداریم، نگاه‌مان به طور کلی به مقوله شعر انقلاب است. یعنی شعری که در بستر گفتمان انقلاب اسلامی توسط نسل جوان سروده شده است. ممکن است یک مجموعه‌شعر عاشقانه باشد ولی فضایی که از عشق و شعر عاشقانه و لطیف ترسیم می‌کند، در گفتمان انقلاب قرار بگیرد.
میرزایی با بیان اینکه ارزش‌های جامعه برای ما مهم هستند، درباره نحوه ارزیابی آثار ارسالی به جشنواره شعر جوان سوره توضیح داد: تنها این نیست که این ارزش‌ها برای ما از نظر موضوعی و محتوایی مهم هستند، بلکه این ارزش‌ها باعث ارتقای شعر و محورهای عاطفی شعر می‌شوند. این موضوعات خودشان باعث لطیف شدن شعر می‌شوند و به شعر شاعران عمق و جهت می‌دهند. شعری است که در بستر گفتمانی جامعه امروز ما، به خصوص گفتمان ایمانی، ارزشی و آرمان‌گرایانه ایران سروده می‌شود، خود دارای ارزش‌هایی است که توجه به آن باعث می‌شود شعر امروز ما به تعالی بیشتری برسد.
شعر عاشقانه عصر انقلاب، انسانی‌تر و نجیبانه‌تر است
میرزایی با اشاره به ویژگی‌های شعر عاشقانه امروز و تفاوت آن با شعرهای دهه‌های چهل و پنجاه گفت: طبیعتاً شعر عاشقانه‌ای که ما در ابتدای دهه حاضر شاهدش هستیم با شعر عاشقانه‌ای که در دهه ۴۰ یا ۵۰ سروده می‌شد، متفاوت است. یعنی نگاه این شعر انسانی‌تر است. و ما یک نگاه نجیبانه به عشق داریم. در این شعر ارزش‌های دینی ما به شعر عاشقانه ما تزریق شده است و جلوه دیگری به شعر عاشقانه در روزگار ما داده است. پنجره‌هایی که امروز در شعر عاشقانه گشوده شده، خیلی وسیع‌تر از قبل و خیلی آسمانی‌تر است. به خاطر همین ویژگی است که ما در شعر چهار دهه اخیر رگه‌های مفهومی پیچیده‌تری را شاهد هستیم.
دبیر کنگره ملی شعر جوان سوره ادامه داد: شما می‌بینید مثلاً در حوزه شعر آئینی و در زیرشاخه آن در حوزه شعر فاطمی، چقدر مضامین لطیف و پیچیده داریم که این مضامین را در تاریخ شعر مذهبی نداشته‌ایم. گفتمان شعر شیعی ما در گذشته به هیچ‌وجه تا این مقدار برجسته و شاخص نبوده است. در گذشته ما فقط مرثیه داشتیم، در حالی که شعر آئینی امروز شاخه‌های زیادی دارد و در هر شاخه‌ای نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.
صاحب کتاب «عقیق سرخ» کشف استعدادهای خوب و تازه در شعر جوان کشور را یکی از اهداف اصلی این جشنواره عنوان کرد و گفت: یکی از ویژگی‌های این جشنواره، نوع برخورد آن با آثار است. یعنی از یک سمت موضوعات شعری جشنواره آزاد است ولی از طرفی در نوع بررسی ما یک‌سری دقت‌های ویژه‌ای وجود دارد که کمتر در دیگر جشنواره‌ها شاهد هستیم. در انتخاب داوران هم این ظرافت‌ها در نظر گرفته شده و بنا داریم شاعرانی را به عنوان داور انتخاب کنیم که بتوانند ارزش‌های درونی متن و تجربه‌های شاعر را کشف کنند و برای آن ارزش قائل شوند. شعر ندای فطرت است و ما از این دریچه هم به شعرها توجه خواهیم کرد.
دلیل افزایش بازه سنی شعر جوانان در شعر جوان سوره
میرزایی جشنواره ملی شعر جوان سوره را از نظر نوع پرداخت به آثار ارسالی جزو جشنواره‌های موفق دانست و ادامه داد: ما در این جشنواره نه تنها کتاب‌های منتشرشده را بررسی می‌کنیم، بلکه کتاب‌های منتشرنشده و همچنین تک‌اثرها را نیز داوری خواهیم کرد تا شعرها و شاعران گسترده‌تر و بیشتری را در نظر بگیریم. ما در بخش تک‌اثر از هر شاعر ۵ شعر دریافت می‌کنیم و نمره‌ای که آن شاعر دریافت می‌کند، معدلی از آن ۵ اثر است. این هم خودش در ساختار جشنواره‌هایی که در سطح کشور برگزار می‌شود، ویژه است. ضمن اینکه امسال اولین سالی است که جشنواره شعر جوان سوره به همت و ابتکار مرکز آفرینش‌های حوزه هنری، از بخش داستان جدا شده و به صورت مستقل برگزار می‌شود. این باعث می‌شود حق شعر در این جشنواره بیشتر و بهتر ادا شود.
وی افزود: یکی دیگر از ویژگی‌های جشنواره امسال، بازه سنی است که برای شاعران جوان در نظر گرفته‌ایم و شاعران می‌توانند تا بازه ۴۰ سال، آثارشان را برای ما ارسال کنند. معمولاً در جشنواره‌ها تا ۳۰ یا ۳۵ سال را پوشش می‌دادند و کمتر کنگره و جشنواره‌ای بود که سن ۴۰ سال را برای شاعران جوان در نظر بگیرد. اما از آن جهت که شعر یک فرایند ذهنی دارد و سن خلاقیت ذهن و مغز انسان با دیگر رشته‌ها مثل رشته‌های ورزشی متفاوت است، تصمیم گرفتیم آثار شاعران را تا سن ۴۰ سالگی پذیرا باشیم.
میرزایی ضمن توصیه به شاعران جوان برای عجله نکردن در انتشار مجموعه‌شعر، گفت: من به دوستان جوان‌تر و نسل امروز توصیه می‌کنم این فرصت را غنیمت بشمارند و پیش از آنکه کتاب‌شان منتشر شود، آن را در جشنواره‌ای مثل جشنواره شعر جوان سوره محک بزنند. امروز می‌بینیم شاعران جوان با نوعی شتاب‌زدگی کتاب چاپ می‌کنند. یعنی وقتی ۳۰ تا شعر می‌گویند، سریع آن را برای چاپ آماده می‌کنند و کتاب چاپ می‌کنند. قبل از آنکه به یک ثبات نسبی و تجربه‌های ویژه‌ای رسیده باشند، کتاب چاپ می‌کنند و بعد از مدتی هم فراموش می‌شوند. من فکر می‌کنم شاعران جوان باید در شرایطی کتاب چاپ بکنند که آن کتاب حداقل یکی دو دهه از آنها نمایندگی بکند و به سرعت فراموش نشود. چه بهتر که به جای این کار مجموعه شعرشان را در جشنواره‌ای مثل جشنواره شعر جوان سوره در معرض داوری و محک قرار بدهند. چون این جشنواره تجربه‌های شاعران امروز را توسط چند تن از منتقدان جدی و مطرح کشور بررسی می‌کند که هم شاعر هستند و هم در دانشگاه حضور دارند. ضمن اینکه جشنواره شعر جوان سوره امکان چاپ آثار برگزیده را به صورت کتاب فراهم می‌کند و در این مسیر هم یاریگر آنها خواهد بود.
رقابت شاعرانه برای ارتقا شعر جوانان مفید است
میرزایی در پاسخ به این سوال که «اگر شاعری قبلاً کتاب چاپ کرده باشد، می‌تواند گزیده‌ای از شعرهای چاپ‌شده‌اش را همراه با شعرهای جدید به جشنواره ارسال کند؟» توضیح داد: اگر شاعر در حد دو سه تا شعر از تجربه‌های گذشته و چاپ‌شده‌اش را به همراه شعرهای جدیدش و در یک تدوین تازه برای ما بفرستد، مشکلی برای داوری نیست. ولی اگر غالب شعرهایی که به جشنواره می‌فرستند از شعرهایی باشد که قبلاً چاپ شده و استقلال مجموعه‌شعر جدید را از بین می‌برد، ما امکان بررسی آن مجموعه را نداریم.
میرزایی درباره ضرورت و اهمیت برگزاری جشنواره‌هایی از جنس جشنواره شعر جوان سوره و کمک آنها به رشد و پیشرفت شعر جوانان، گفت: من فکر می‌کنم رقابت شاعرانه برای ارتقا شعر شاعران جوان خیلی مفید باشد. در طول تاریخ هم این تجربه را داشته‌ایم که ائمه (ع) صله‌ها و جوایزی را به شاعران یاریگر دین اهدا می‌کردند و آنها را به ادامه این مسیر تشویق می‌کردند. تشویق و تقدیم صله به شعرهای خوب و آسمانی از سیره امامان ما و پیامبر ماست. پیامبر در مورد شاعر صدر اسلام «حسان بن ثابت» می‌فرماید «تا زمانی که درباره ما شعر می‌سرایی، مورد تأیید روح القدس هستی». جدا از این، ما رقابت‌های شاعرانه را در طول تاریخ ادبیات فارسی هم داشته‌ایم که تا همین اواخر و تا عصر صفوی ادامه داشته است.
شعر فارسی با حمایت رشد کرده است
وی با اشاره به حمایت‌های حاکمان فارس‌زبان هندوستان در قرن‌های گذشته، افزود: می‌بینیم شاعرانی مثل کلیم کاشانی در جشنواره‌هایی که در آن روزگار برگزار می‌شد، جوایز شایسته‌ای دریافت کرده که در تذکره‌های سبک هندی ثبت شده است. انگیزش و سفارش و حمایت، سبب زایش شعر می‌شود و سبب جریان‌های خلاقانه می‌شود. ما در طول جریان سرودن شاهنامه فردوسی تا روزگار صفوی، شاهد برگزاری نوعی از همین جشنواره‌ها هستیم. مثلاً محتشم کاشانی ترکیب‌بند عاشورایی خودش را با حمایت شاه طهماسب می‌سراید. با بررسی تاریخ ادبیات فارسی می‌بنیم که شعر فارسی همواره در بستر نوعی حمایت شکل گرفته و پیش رفته است. جدا از وجود شاعر و تعهد خود شاعر و دریافت آسمانی او، من فکر می‌کنم باید قدر این موج شعری را که در کشور و در این دهه به راه افتاده، دانست. جشنواره‌های تأثیرگذار هرچقدر بیشتر باشد به شعر خدمت بیشتری می‌کند. با بررسی تاریخ ادبیات فارسی، از زمان سرودن شاهنامه تا عصر صفوی و امروز، می‌بنیم که شعر فارسی همواره در بستر نوعی حمایت شکل گرفته و پیش رفته است.
