موی سر ما به‌طور میانگین یک سانتی‌متر و ناخن‌های دست ما سه میلی‌متر در ماه رشد می‌کنند. اما سرعت رشد مو و ناخن در برخی از افراد بیشتر از بقیه است. علت چیست؟

موها و ناخن‌های ما عمدتاً از کراتین تشکیل شده‌اند. رشد موها و ناخن‌ها ناشی از رشد سلول‌های شبکه‌ای زیر پوست است که از طریق فرایندهای مختلف تقسیم سلولی تکثیر می‌شوند.

ناخن‌ها به‌طور ثابت از سلول‌های شبکه‌ای، که زیر پوست و در محل پایه ناخن هستند، رشد می‌کنند. این سلول‌ها پس از تقسیم، سلول‌های قدیمی‌تر را به جلو می‌رانند. سلول‌های جدید روی بستر ناخن، که از فراوانی رگ‌های خونی صورتی به‌نظر می‌رسد، حرکت می‌کنند.

رشد یک تار مو نیز از سلول‌های شبکه‌ای آغاز می‌شود و درنهایت قسمت مرئی مو یا ساقه (shaft) شکل می‌گیرد. ساقه مو از یک ریشه در زیر پوست که درون یک کیسه به‌نام فولیکول قرار دارد رشد می‌کند. این کیسه شامل یک دسته عصب (به همین علت کشیدن مو درد دارد)، غده‌های چربی‌ساز که مو را چرب می‌کنند، و یک عضله که مو را در سرما بلند می‌کند، است.

در پایه فولیکول، پیاز مو قرار دارد که شامل پاپیلای (papilla) مو، که خون را به فولیکول می‌رساند، می‌شود. سلول‌های شبکه‌ای نزدیک پاپیلا با فرایند تقسیم سلولی، سلول‌های جدید می سازند. این سلول‌ها سخت می‌شوند و ساقه مو را تشکیل می‌دهند. پس از تشکیل سلول‌های جدید، سلول‌های قبلی با بالای پوست رانده می‌شوند و مو رشد می‌کند.

چرخه‌های رشد مو

یکی از نقش‌های پاپیلا تنظیم چرخه‌های رشد است. پاپیلا به سلول‌های بنیادی سیگنال می‌دهد که به پایه فولیکول بروند و شبکه مو را تشکیل دهند. سپس سلول‌های شبکه یک سیگنال برای تقسیم و آغاز یک فاز جدید رشد دریافت می‌کنند.

دانشمندان چهار فاز در رشد مو شناسایی کرده‌اند:

• آناژن یا فاز رشد، که دو تا هشت سال طول می‌کشد.
• کاتاژن یا فاز گذار، که حدود دو هفته طول می‌کشد و در آن رشد کم می‌شود.
• تِلوژن یا فاز استراحت، که در آن هیچ رشدی وجود ندارد و معمولاً دو تا سه ماه طول می‌کشد.
• اگزوژن یا ریزش، که مو می‌افتد و یک فاز رشد جدید از همان فولیکول آغاز می‌شود.

هر فولیکول ۱۰ تا ۳۰ بار در عمر خود این چرخه را تکرار می‌کند.

اگر تمام فولیکول‌های موی ما با یک سرعت رشد می‌کردند و فازهای چرخه رشد را همزمان طی می‌کردند، زمان‌هایی وجود می‌داشت که کاملاً کچل می‌شدیم. اما معمولاً چنین اتفاقی نمی‌افتد و در هر زمان معمولاً ۱۰ درصد موهای ما در فاز استراحت هستند. انسان‌ها به‌طور میانگین ۱۰۰ تا ۱۵۰ تار مو را در روز از دست می‌دهند، اما تعداد موهای سر به‌طور میانگین ۱۰۰ هزار است. پس ما به‌ندرت متوجه این ریزش موی طبعیی می‌شویم.

چه عاملی سرعت رشد مو و ناخن را تعیین می‌کند؟

ژنتیک مهم‌ترین عامل است. سرعت رشد مو و ناخن در افراد متفاوت است، اما اعضای یک خانواده معمولاً سرعت رشد مشابهی دارند. برادرها و خواهرها، مخصوصاً اگر دوقلو باشند، مهمولاً سرعت رشد ناخن یکسانی دارند.

اما عوامل مؤثر دیگری نیز وجود دارد.

سن یکی از عواملی است که سرعت رشد مو و ناخن را حتی در افراد سالم تغییر می‌دهد. جوان‌ترها معمولاً رشد سریع‌تری دارند و پس از کاهش متابولیسم و تقسیم سلولی ناشی ازافزایش سن، سرعت رشد کمتر می‌شود.

تغییرات هورمونی یک عامل دیگر هستند. بارداری اغلب سرعت رشد مو و ناخن را افزایش می‌دهد، درحالی‌که یائسگی و سطح بالای هورمون استرس کورتیزول ممکن است سرعت رشد را کم کنند.

تغذیه نیز دوام و سرعت رشد مو و ناخن را تغییر می‌دهد. موها و ناخن‌ها عمدتاً از جنس کراتین هستند، اما آب، چربی‌ها و مواد معدنی مختلف نیز در ساختمان آن‌ها وجود دارد. در هنگام رشد موها و ناخن‌ها، لازم است که این مواد تأمین و جایگزین شوند.

به همین علت، یک رژیم غذایی متعادل شامل مواد مغذی لازم برای حفظ سلامت موها و ناخن‌ها لازم است. کمبود مواد مغذی ممکن است در ریزش مو و شکستن ناخن‌ها تأثیر داشته باشد و چرخه رشد آن‌ها را مختل و ساختارشان را ضعیف کند. برای مثال، مطالعات نشان می‌دهند که کمبود آهن و روی با ریزش مو و شکنندگی ناخن‌ها ارتباط دارد.

این تا حدی توضیح می‌دهد که چرا داشتن موهای پرحجم و قوی و ناخن‌های سالم برای مدت‌های طولانی با سلامتی و ثروت مرتبط بوده است.