به گزارش رکنا، قرص الالانزاپین 5 (که معمولاً تحت نام تجاری "زپرکسا" شناخته می‌شود) یک داروی آنتی‌سایکوتیک از دسته داروهای "آنتی‌سایکوتیک غیر معمول" است که برای درمان برخی اختلالات روانی استفاده می‌شود. این دارو بیشتر برای درمان موارد زیر تجویز می‌شود:
اسکیزوفرنی: الانزاپین برای کنترل علائم اسکیزوفرنی، مانند توهمات، هذیان‌ها، و رفتارهای غیرعادی استفاده می‌شود.
اختلال دوقطبی (بای‌پولار): این دارو برای کنترل دوره‌های شیدایی (mania) و همچنین به عنوان بخشی از درمان دوره‌های افسردگی در این اختلال کاربرد دارد.
اضطراب و بی‌قراری: در برخی موارد، الانزاپین ممکن است برای کاهش اضطراب یا به عنوان داروی کمکی در درمان اختلالات اضطرابی استفاده شود.
اختلالات خلقی و روانی دیگر: گاهی اوقات از الانزاپین برای درمان اختلالات دیگری مانند افسردگی مقاوم به درمان یا مشکلات رفتاری استفاده می‌شود.
این دارو با تأثیر بر گیرنده‌های خاص در مغز، به ویژه گیرنده‌های دوپامین و سروتونین، به تنظیم حالت‌های روانی و خلقی کمک می‌کند. مصرف این دارو باید تحت نظر پزشک و با دقت باشد، زیرا ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند.
در اینجا توضیح مفصل‌تری از کاربردها، مکانیزم اثر، عوارض جانبی و نکات مهم در مصرف این دارو آورده شده است:
1. کاربردها
الف) اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی است که با علائمی مانند توهمات (مانند شنیدن صداهای غیرواقعی)، هذیان‌ها (باورهای غلط و نادرست) و رفتارهای غیرعادی مشخص می‌شود. الانزاپین می‌تواند به کاهش این علائم کمک کند و برای بیمارانی که از داروهای دیگر پاسخ مناسبی نمی‌گیرند، تجویز شود.
ب) اختلال دوقطبی (بای‌پولار)
در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، دوره‌های شیدایی (احساس خوشحالی یا انرژی بیش از حد، بی‌خوابی، افکار سریع و پرانرژی) و افسردگی (احساس غمگینی، ناامیدی، خستگی) متناوب است. الانزاپین برای کنترل دوره‌های شیدایی و بهبود علائم افسردگی در این اختلال مؤثر است.
ج) اضطراب و بی‌قراری
در بعضی موارد، الانزاپین به عنوان داروی کمکی برای کاهش اضطراب شدید یا بی‌قراری در اختلالات اضطرابی تجویز می‌شود، به ویژه زمانی که دیگر داروها مؤثر نباشند.
د) اختلالات خلقی و روانی دیگر
در برخی شرایط خاص، این دارو ممکن است برای درمان سایر اختلالات روانی مانند افسردگی مقاوم به درمان استفاده شود.
2. مکانیزم اثر
الانزاپین به عنوان یک آنتی‌سایکوتیک غیر معمول، با تأثیر بر سیستم‌های شیمیایی مغز (گیرنده‌های دوپامین و سروتونین)، به تنظیم خلق و رفتار کمک می‌کند. به طور خاص، این دارو به گیرنده‌های دوپامین D2 و گیرنده‌های سروتونین 5-HT2A در مغز متصل می‌شود و باعث کاهش فعالیت‌های غیرعادی در مغز می‌شود که موجب بهبود علائم روانی می‌شود.
3. عوارض جانبی
مثل تمام داروهای روان‌پزشکی، الانزاپین نیز ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. برخی از این عوارض عبارتند از:
افزایش وزن: یکی از عوارض شایع این دارو افزایش وزن و تغییر در اشتها است.
اختلالات متابولیکی: الانزاپین می‌تواند منجر به افزایش قند خون، افزایش کلسترول و مشکلات متابولیک شود.
خواب‌آلودگی: این دارو ممکن است باعث خواب‌آلودگی یا احساس خستگی شود.
حرکات غیرارادی: در برخی افراد ممکن است حرکات غیرارادی عضلات مانند لرزش دست یا حالت‌های غیرعادی در صورت و بدن دیده شود.
افزایش خطر سکته مغزی: در برخی افراد مسن مبتلا به دمانس (زوال عقل)، استفاده از الانزاپین ممکن است خطر سکته مغزی یا مرگ زودهنگام را افزایش دهد.
تأثیر بر سلامت قلب: این دارو ممکن است فشار خون یا ضربان قلب را تغییر دهد.
4. نکات مهم در مصرف
مصرف تحت نظر پزشک: الانزاپین باید تنها طبق دستور پزشک مصرف شود. این دارو ممکن است نیاز به تنظیم دوز داشته باشد و باید با دقت مصرف شود.
قطع ناگهانی دارو: قطع ناگهانی الانزاپین می‌تواند موجب بازگشت علائم بیماری و حتی بدتر شدن وضعیت شود، بنابراین هرگونه تغییر در دارو باید تحت نظارت پزشک انجام شود.
آگاهی از تداخلات دارویی: الانزاپین ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشد. به خصوص اگر از داروهایی برای مشکلات قلبی، دیابت، یا مشکلات روانی دیگر استفاده می‌کنید، باید پزشک خود را مطلع سازید.
نظارت بر وزن و قند خون: به علت اثرات متابولیکی این دارو، معمولاً توصیه می‌شود که وزن، سطح قند خون و کلسترول به طور منظم بررسی شوند.
الانزاپین یک داروی مؤثر برای درمان اختلالات روانی مختلف است، اما مانند هر دارویی، باید با دقت و تحت نظر پزشک مصرف شود. عوارض جانبی ممکن است در برخی افراد ظاهر شوند، بنابراین مدیریت درست این دارو برای به حداکثر رساندن فواید آن و کاهش خطرات ضروری است.
در زیر یک جدول مقایسه‌ای از داروهای مشابه به الانزاپین (زپرکسا) آمده است. این داروها همه در دسته آنتی‌سایکوتیک‌های غیر معمول قرار دارند که برای درمان اختلالات روانی مثل اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی تجویز می‌شوند.
| ویژگی | الانزاپین (زپرکسا) | ریسپریدون (ریسپریدال) | کوئتیاپین (سریوquel) | آریپیپرازول (آبیلفای) | لورازیدون (لاتودا) |
|---|---|---|---|---|---|
| دسته دارویی | آنتی‌سایکوتیک غیر معمول | آنتی‌سایکوتیک غیر معمول | آنتی‌سایکوتیک غیر معمول | آنتی‌سایکوتیک غیر معمول | آنتی‌سایکوتیک غیر معمول |
| مکانیسم اثر | گیرنده‌های دوپامین و سروتونین | گیرنده‌های دوپامین و سروتونین | گیرنده‌های دوپامین و سروتونین | گیرنده‌های دوپامین و سروتونین | گیرنده‌های دوپامین و سروتونین |
| کاربرد اصلی | اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی | اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی | اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، اضطراب | اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، افسردگی | اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی |
| عوارض جانبی رایج | افزایش وزن، خواب‌آلودگی، مشکلات متابولیک | خواب‌آلودگی، افزایش وزن، اضطراب | خواب‌آلودگی، افزایش وزن، مشکلات متابولیک | بی‌خوابی، اضطراب، حالت‌های حرکتی غیرارادی | خواب‌آلودگی، مشکلات گوارشی |
| اثر بر وزن | افزایش وزن قابل توجه | افزایش وزن، اما کمتر از الانزاپین | افزایش وزن قابل توجه | کمتر از الانزاپین و ریسپریدون | کمتر از الانزاپین و ریسپریدون |
| اثر بر قند خون | ممکن است افزایش دهد | ممکن است افزایش دهد | ممکن است افزایش دهد | کمترین اثر بر قند خون | ممکن است افزایش دهد |
| اثر بر کلسترول | ممکن است افزایش دهد | ممکن است افزایش دهد | ممکن است افزایش دهد | کمتر از سایر داروها | ممکن است افزایش دهد |
| زمان اثر | سریع (چند روز) | سریع (چند روز) | متوسط (چند روز تا یک هفته) | سریع (چند روز) | سریع (چند روز) |
| عوارض عصبی-حرکتی | ممکن است در بعضی افراد باشد | شایع‌تر از الانزاپین | شایع‌تر از الانزاپین | کمتر از سایر داروها | کمتر از سایر داروها |
| مصرف در دوران بارداری | باید با احتیاط، تحت نظر پزشک | باید با احتیاط، تحت نظر پزشک | باید با احتیاط، تحت نظر پزشک | باید با احتیاط، تحت نظر پزشک | باید با احتیاط، تحت نظر پزشک |
توضیحات:
الانزاپین (زپرکسا): این دارو معمولاً به دلیل عوارض جانبی مانند افزایش وزن و مشکلات متابولیک مورد انتقاد قرار گرفته است، اما در درمان اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی مؤثر است.
ریسپریدون (ریسپریدال): این دارو نیز برای درمان اختلالات روانی مشابه تجویز می‌شود، اما ممکن است عوارض جانبی کمتری در مقایسه با الانزاپین داشته باشد. عوارض عصبی-حرکتی مانند لرزش یا اختلال در حرکت می‌تواند شایع باشد.
کوئتیاپین (سریوquel): این دارو نیز مشابه الانزاپین برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی استفاده می‌شود و می‌تواند باعث افزایش وزن و خواب‌آلودگی شود. همچنین به عنوان داروی کمکی در درمان افسردگی تجویز می‌شود.
آریپیپرازول (آبیلفای): این دارو به دلیل اثرات متابولیک کمتر (افزایش وزن و قند خون) انتخابی برای افرادی است که از دیگر داروها عوارض بیشتری تجربه می‌کنند. با این حال، ممکن است موجب بی‌خوابی و اضطراب در برخی افراد شود.
لورازیدون (لاتودا): این دارو نسبت به سایر داروها کمتر باعث افزایش وزن و مشکلات متابولیک می‌شود، و به عنوان یک گزینه جدیدتر در درمان اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی مورد توجه قرار گرفته است.
همه این داروها باید تحت نظر پزشک مصرف شوند و انتخاب دارو بستگی به وضعیت بالینی، عوارض جانبی و نیازهای فردی بیمار دارد.
تداخلات دارویی به زمانی اطلاق می‌شود که دو یا چند دارو یا مواد دیگر (مانند غذا یا مکمل‌ها) با یکدیگر تعامل می‌کنند و می‌توانند اثرات داروها را تقویت یا کاهش دهند یا حتی باعث بروز عوارض جانبی جدید شوند. در مورد الانزاپین (زپرکسا) و داروهای مشابه، برخی از مهم‌ترین تداخلات دارویی که باید مراقب آنها باشید به شرح زیر هستند:
1. تداخلات دارویی با الانزاپین (زپرکسا)
الانزاپین ممکن است با داروهای مختلف تداخل داشته باشد، به ویژه آنهایی که بر سیستم عصبی مرکزی یا متابولیسم بدن تأثیر می‌گذارند. برخی از این تداخلات عبارتند از:
الف) داروهای ضد افسردگی (SSRIs, SNRIs)
مثال‌ها: فلوکستین (پروزاک)، سرترالین (زولوفت)، پاروکستین (پاکسیل)
تداخل: الانزاپین و داروهای ضد افسردگی می‌توانند با هم اثرات تقویت‌کننده بر روی سیستم عصبی مرکزی بگذارند و باعث خواب‌آلودگی، سرگیجه یا مشکلات حرکتی شوند.
ب) داروهای کاهنده فشار خون
مثال‌ها: لوزارتان، آملودیپین، انالاپریل
تداخل: الانزاپین ممکن است فشار خون را کاهش دهد، به خصوص در افرادی که داروهای ضد فشار خون مصرف می‌کنند. این می‌تواند خطر افت فشار خون (هیپوتنشن) را افزایش دهد.
ج) داروهای ضد قارچ (آزول‌ها)
مثال‌ها: کتوکونازول، ایتراکونازول
تداخل: داروهای ضد قارچ می‌توانند جذب الانزاپین را افزایش دهند و خطر عوارض جانبی آن مانند خواب‌آلودگی یا مشکلات متابولیک را افزایش دهند.
د) داروهای ضد تشنج
مثال‌ها: فنی توئین (دیلانتین)، کاربامازپین (تگرتول)
تداخل: داروهای ضد تشنج ممکن است میزان الانزاپین در خون را کاهش دهند و اثرات آن را ضعیف کنند.
ه) داروهای آرام‌بخش و ضد اضطراب
مثال‌ها: بنزودیازپین‌ها (دیازپام، آلپرازولام)، باربیتورات‌ها
تداخل: ترکیب الانزاپین با داروهای آرام‌بخش می‌تواند خطر خواب‌آلودگی، سرگیجه، مشکلات تنفسی و حتی افسردگی تنفسی را افزایش دهد.
و) داروهای مربوط به بیماری‌های قلبی و عروقی
مثال‌ها: داروهای قلبی مانند داروهای ضد آریتمی (آمیودارون، دافتیلید)
تداخل: الانزاپین ممکن است با برخی از داروهای آریتمی تداخل کرده و باعث اختلال در ضربان قلب یا تغییرات دیگر در عملکرد قلب شود.
2. تداخلات دارویی با داروهای مشابه (مثل ریسپریدون، کوئتیاپین)
در اینجا برخی از داروهای مشابه به الانزاپین و تداخلات معمول آنها آورده شده است:
الف) ریسپریدون (ریسپریدال)
تداخل با داروهای ضد فشار خون: مشابه الانزاپین، ریسپریدون نیز ممکن است فشار خون را کاهش دهد و باعث افت شدید فشار خون شود، خصوصاً هنگام مصرف با داروهای ضد فشار خون.
تداخل با داروهای ضد قارچ: مشابه الانزاپین، داروهای ضد قارچ ممکن است سطح ریسپریدون را در خون افزایش دهند.
تداخل با داروهای ضد افسردگی: مصرف همزمان ریسپریدون با داروهای ضد افسردگی ممکن است باعث خواب‌آلودگی، سرگیجه یا مشکلات حرکتی شود.
ب) کوئتیاپین (سریوquel)
تداخل با داروهای ضد فشار خون: کوئتیاپین می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و مصرف همزمان آن با داروهای ضد فشار خون می‌تواند خطر افت فشار خون را افزایش دهد.
تداخل با داروهای ضد قارچ: مشابه الانزاپین، داروهای ضد قارچ می‌توانند سطح کوئتیاپین را افزایش دهند و باعث بروز عوارض جانبی شوند.
تداخل با داروهای ضد تشنج: داروهای ضد تشنج می‌توانند سطح کوئتیاپین را کاهش دهند و اثر آن را ضعیف کنند.
ج) آریپیپرازول (آبیلفای)
تداخل با داروهای ضد افسردگی: مصرف همزمان آریپیپرازول با داروهای ضد افسردگی می‌تواند باعث افزایش اثرات ضد افسردگی و خواب‌آلودگی شود.
تداخل با داروهای ضد فشار خون: این دارو ممکن است فشار خون را کاهش دهد، بنابراین مصرف همزمان آن با داروهای ضد فشار خون باید با دقت صورت گیرد.
د) لورازیدون (لاتودا)
تداخل با داروهای ضد قارچ: لورازیدون نیز مانند دیگر داروهای آنتی‌سایکوتیک غیر معمول ممکن است با داروهای ضد قارچ تداخل داشته باشد و باعث افزایش سطح دارو در خون شود.
تداخل با داروهای ضد افسردگی: مصرف همزمان لورازیدون و داروهای ضد افسردگی ممکن است منجر به خواب‌آلودگی و افزایش اثرات داروهای ضد افسردگی شود.
نکات مهم
مصرف همزمان داروهای مختلف: همیشه باید پزشک خود را از داروهای دیگر که مصرف می‌کنید (اعم از داروهای تجویزی، بدون نسخه، گیاهی یا مکمل‌ها) مطلع سازید.
آزمایش‌های منظم: به ویژه در مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک، نیاز به آزمایش‌های منظم برای بررسی سطح قند خون، کلسترول، فشار خون و عملکرد کبد و کلیه‌ها وجود دارد.
مصرف درست دارو: داروهای آنتی‌سایکوتیک باید طبق دستور پزشک مصرف شوند تا از بروز تداخلات دارویی و عوارض جانبی جلوگیری شود.
اگر داروهای دیگری مصرف می‌کنید یا قصد تغییر داروهای خود را دارید، حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید تا از بروز تداخلات دارویی جلوگیری کنید.
