مرضیه احقاقی: در هفته‌های اخیر بحث بر سر فیصله‌دادن به پرونده هسته‌‌‌‌‌ای و عقد توافقی جامع با طرف‌های خارجی محور سخنان مقامات دولتی بوده‌است. گفته‌های روز گذشته رئیس و اعضای اتاق بازرگانی ایران درباره ضرورت پشتیبانی مجلس از حل مساله FATF و لغو تحریم نیز نشان می‌دهد مسیر برای گشایش سیاسی در حال باز‌شدن است. شواهد موجود نشان می‌دهد دغدغه مشترک سیاستگذار و فعالان اقتصادی بی‌‌‌‌‌دلیل نیست و تحریم هزینه سنگینی برای اقتصاد ایرا ن در پی داشته‌است در بخش صنعت این هزینه دست‌‌‌‌‌کم 5 تا 40درصد بوده که بسته به نوع فعالیت صنعتی و ابعاد کار آن در نوسان است؛ این‌یعنی تحریم همچون سوخت موشک، به رشد هزینه تمامشده محصول در سطح وسیعی از صنایع ایران منجر شده و از کانال‌های مختلف از توان صنایع ایران کاسته است. در واقع تحریم همچون یک سد، راه اثربخشی تجارت آزاد برای کاهش قیمت تمامشده و دسترسی به بازارهای جهانی را بسته است.
فعالان صنعتی با گلایه از انسداد دریچه تجارت آزاد، تحمیل هزینه بالا به بخش تولید داخل را به‌عنوان نتیجه تحریم، مانع اصلی حضور «ساخت ایران» در گستره بازارهای جهانی عنوان کردند. به عقیده این صنعتگران، تغییر در وضعیت پرونده هسته‌‌‌‌‌ای و حل و فصل برجام و FATF می‌تواند به‌جز افزایش رفاه مصرف‌کنندگان داخلی، به کاهش سطح عمومی قیمت‌ها کمک‌کرده و رقابت‌پذیری تولیدات داخلی در بازارهای خارجی را ارتقا دهد. با نزدیک‌شدن به زمان شروع به‌‌‌‌‌کار دوباره دونالد ترامپ در کاخ‌سفید، نگرانی‌ها درخصوص کاهش درآمدهای ایران در سایه تشدید تحریم‌ها افزایش‌یافته‌است.
تحریم اقتصادی که یکی از ابزارهای سیاسی برای ابراز مخالفت با عملکرد یک دولت یا شخص است، در دهه‌های اخیر به ابزار نظم متعارف بین‌الملل علیه بازیگران مختلف تبدیل شده و از میان آثار متعدد، مضرات اقتصادی بسیاری دارد. در گزارش حاضر سعی شده تا اثر تحریم و فقدان تجارت آزاد بر قیمت تمامشده تولید در ایران از دریچه گفت‌وگو با فعالان صنعتی موردبحث و بررسی قرار گیرد.
حسین مهری، مدیر صنعتی فعال در حوزه لبنیات در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درخصوص اثرگذاری تحریم بر هزینه تولید صنایع با محوریت تولید لبنیات، اظهار کرد: تحریم به‌‌‌‌‌منزله نبود امکانی برای نقل و انتقال پول در سطح بین‌المللی است، برهمین‌‌‌‌‌اساس نیز صنعتگران ناچار خواهند بود برای تامین مواد اولیه، قطعات و تجهیزات یدکی، به روش‌های غیرمستقیم برای انتقال پول روی بیاورند که هزینه آنها را به‌شدت افزایش خواهد داد. در همین‌‌‌‌‌حال امکان خرید با اتکا به اعتبار اسنادی یا ال‌‌‌‌‌سی وجود ندارد و همین موضوع نیز بر هزینه‌های تولید صنایع مختلف می‌افزاید. در حال‌حاضر مواد اولیه، قطعات و تجهیزات موردنیاز صنایع نقدا خریداری می‌شود، یعنی ریسک بالایی به طرف ایرانی وارد می‌شود. در همین حال در شرایطی که ارتباط بانکی میان ایران و دنیا وجود ندارد، عملا هزینه انتقال پول افزایش خواهد یافت.
مکانیزم تبدیل ارزهای مختلف به یکدیگر و انتقال پول در چنین شرایطی، هزینه‌‌‌‌‌بر است. به‌علاوه آنکه هزینه حمل بار به مقصد ایران نیز با توجه به شرایط تحریمی دشوار است. سیاستگذاران و مسوولان نیز بارها در مورد اثرات هزینه تحریم بر اقتصاد ایران سخن گفته‌‌‌‌‌اند. مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم در دوران نامزدی ریاست‌‌‌‌‌جمهوری به اثرات تحریم بر اقتصاد ایران و خروج سرمایه از کشور اشاره کرد. این محدودیت بین‌المللی سالانه به خروج 10تا 20میلیارد دلار سرمایه از کشور منتهی می‌شود. البته ناگفته نماند که اثرات تحریم بسته به وابستگی آنها به واردات و ارزبری، متفاوت است. میزان ارزبری و وابستگی خارجی در صنعت لبنیات در قیاس با بسیاری از صنایع، کمتر است.
رضا گنجی فعال صنعتی در حوزه محصولات و مواد شیمیایی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در پاسخ به سوالی مبنی‌بر میزان اثرگذاری تحریم بر فعالیت صنایع و به‌‌‌‌‌خصوص تولیدکنندگان فعال در بخش پتروشیمی اظهار کرد: تحریم و نبود تعاملات جهانی تاثیر بسزایی بر قیمت تولیدشده تمامی محصولات دارد. تحریم و نبود ارتباط با دنیا به رشد قیمت ارز در سال‌های اخیر منجر‌شده، تاجایی‌که بهای دلار بازار آزاد از مرز 82هزار‌تومان نیز عبور کرد. در مورد هزینه تولید هم میزان ارزبری صنایع مختلف متفاوت است، اما فارغ از نیاز صنایع به دلار، تحریم برای واردات مواد اولیه و تجهیزات، اقتصاد کشور را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد، یعنی به افزایش سطح تورم منتهی می‌شود و آثار آن در هزینه تمامشده تولید، منعکس خواهدشد. تولید با اتکا به تجارت ممکن می‌شود. نبود تعاملات جهانی به رشد قیمت مواد اولیه خارجی و حتی داخلی منجر می‌شود.
محمد سجادی‌‌‌‌‌فر فعال صنعتی در حوزه لوازم‌خانگی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درخصوص اثرگذاری تحریم بر تولید اظهار کرد: تا زمانی‌که ارسال مستقیم پول میان فروشنده و خریدار یک محصول وجود ندارد، هزینه‌های تولید در شرایط تحریمی به‌شدت افزایش خواهد یافت. این محدودیت روند تامین ماشین‌آلات، تکنولوژی‌های تولید و مواد اولیه را هم تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. به این‌ترتیب از میزان رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازار جهانی کاسته خواهدشد. تولید لوازم‌خانگی در رده صنایع وابسته به تجارت‌جهانی است. این وابستگی در قالب تامین نیازهای وارداتی و صادراتی تعریف شده‌است. رفع تحریم از یک‌سو به کاهش قابل‌توجه بهای تولید منجر می‌شود، از سوی دیگر نیز به رفع کاستی‌‌‌‌‌هایی همچون تامین سرمایه‌درگردش شرکت‌ها کمک می‌کند.
عقیل مصطفایی، فعال صنعت خودرو در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد: تحریم و نبود تعاملات در سطح جهانی، اثر منفی قابل‌توجهی بر تولید دارد و این آثار منفی را می‌توان در افزایش هزینه تمامشده تولید محصول نهایی، کاهش سطح فناوری و تکنولوژی مورد‌استفاده در کشور و... مشاهده کرد. در همین‌‌‌‌‌حال نقل و انتقال ارز و همچنین تامین قطعات و کالا در سایه تحریم دشوار و هزینه‌‌‌‌‌بر خواهدشد و همین موضوع نیز آثار سوء جدی بر عملکرد صنایع خواهدداشت. هرچه وابستگی صنعتی به زنجیره تامین جهانی بیشتر باشد، تحریم تاثیر منفی قابل‌‌‌‌‌توجه‌‌‌‌‌تری بر فرآیند تولید آن صنعت خواهدداشت. صنعت خودرو نیز از وابستگی قابل‌توجهی به بازارهای جهانی برخوردار است. بهره‌مندی از تکنولوژی‌های قدیمی در صنعت خودرو به افزایش مصرف سوخت منجر می‌شود. این موضوع به‌ویژه در شرایط کنونی که تامین سوخت دشوار شده و به دغدغه ملی بدل‌شده، حائزاهمیت بیشتری است.
علیرضا دانیالی فعال صنعتی در حوزه تولید لوازم‌خانگی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درخصوص اثرات تحریم بر تولید صنایع داخلی، به‌ویژه ساخت لوازم‌خانگی اظهار کرد: تحریم با هدف وارد‌کردن ضربه به اقتصاد و عملکرد صنایع مختلف، اعمال می‌شود. تحریم از عوامل اصلی کاهنده رشد اقتصادی، کاهش قدرت خرید مردم و افت تولید ناخالص داخلی است. تحریم هزینه تولید و تجارت را بالا می‌برد. تولید داخلی با اتکا به تامین نیازهای وارداتی ممکن می‌شود و تحریم همچون مانعی جدی در این مسیر، عمل می‌کند. به‌علاوه آنکه صنعتگر ایرانی برای تامین نیازهای وارداتی خود باید ریسک‌های بسیاری را متحمل شود و هزینه‌های خرید خود را به‌صورت پیش‌‌‌‌‌پرداختی بپردازد. به‌علاوه آنکه در نبود ارتباط با دنیا، فضای کسب‌وکارها هر روز بیش از قبل دشوار می‌شود. ما همچنین به دانش روز دنیا دسترسی نداریم و همین موضوع از کارآیی صنایع ما می‌‌‌‌‌کاهد.
حسن حسینقلی فعال صنعت سرب و روی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد: تحریم مانع ورود تکنولوژی‌های نوین به کشور است. در چنین فضایی از یک‌سو هزینه تولید بیشتر می‌شود، از سوی دیگر هم در نبود فناوری‌های جدید از قابلیت رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازار جهانی کاسته خواهدشد. در همین‌‌‌‌‌حال باید تاکید کرد؛ محصول تولیدی در بسیاری از صنایع کشور ازجمله در صنعت سرب و روی روانه بازارهای صادراتی می‌شود. بازگشت ارز حاصل از صادرات در شرایطی که تعامل بانکی ایران و دنیا متوقف‌شده‌است، با کمک صرافان انجام می‌گیرد و هزینه بازگشت ارز را تا 15درصد افزایش خواهد داد. به این ترتیب صادرات برای صنعتگر ایرانی گران تمام می‌شود و سودآوری تولید تحت‌تاثیر منفی قرار خواهد گرفت. در همین‌‌‌‌‌حال امکانی برای تعامل برای دریافت وام و تسهیلات خارجی و همچنین شریک تجاری و شریک تولیدی خارجی با ایران وجود نخواهد داشت. به‌علاوه آنکه باید تاکید کرد؛ ایران تحت‌تاثیر شرایط تحریمی در برقراری تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی عقب مانده‌است، بنابراین نبود تعرفه‌های ترجیحی در تجارت ایران و کشورهای منطقه، از رقابت‌پذیری ما در سطح جهانی کاسته است.
در همین‌‌‌‌‌حال بسیاری از مشتریان محصولات ایرانی با توجه به محدودیت‌های اعمال‌شده بر کشور ما، خواستار ارائه تخفیف قابل‌توجه در جریان معاملات هستند. مجید سعیدیان، فعال صنعت فولاد در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد: تولید در زنجیره فولاد همچون سایر صنایع به زنجیره تامین جهانی وابسته است؛ هرچند این وابستگی در صنعت فولاد کشور با اتکا به داخلی‌‌‌‌‌سازی این صنعت محدود شده‌است. در همین‌‌‌‌‌حال نباید فراموش کرد صنعت فولاد ایران با اتکا به‌وجود منابع غنی معدنی توسعه‌یافته و سرمایه قابل‌توجهی جذب آن شده‌است. هزینه‌های بسیاری نیز برای ارتقای سطح داخلی‌‌‌‌‌سازی آن انجام گرفته‌است. درحال‌حاضر چنانچه صنعتی از قبل احداث شده باشد، میزان وابستگی آن به ارز محدود و کمتر از 10درصد خواهد بود. با توجه به شرایط سیاسی، اقتصادی کشور و همچنین ظرفیت‌‌‌‌‌سازی‌‌‌‌‌هایی که تاکنون انجام گرفته، بعید است که سرمایه‌گذار جدیدی به‌دنبال احداث واحد جدید فولادی در کشور باشد.
حسین مهری، مدیر صنعتی فعال در حوزه لبنیات در پاسخ به سوالی مبنی‌بر اثرات حضور دوباره دونالد ترامپ در کاخ‌سفید و احتمال تشدید محدودیت‌های اعمال‌شده بر ایران اظهار کرد: اثرات تشدید تحریم‌ها به بروز مشکلات جدی برای صنایع منجر می‌شود. کشور در حال‌حاضر با ناترازی گسترده در بخش‌های مختلف انرژی و... مواجه است. بخش بزرگی از این مشکلات کلان از نبود تعامل با دنیا و نبود امکان برای ورود سرمایه به کشور حاصل شده‌است. چنانچه با تغییر فضای سیاسی دنیا، تحریم‌ها شدت بگیرد، مشکلات اقتصادی ما نیز بیشتر می‌شود. برهمین‌‌‌‌‌اساس فعالان عرصه تولید خواستار برقراری رابطه سازنده با دنیا هستند. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که بسیاری از مردم در تامین حداقل‌‌‌‌‌های معیشتی خود با چالش مواجه هستند. بدون‌تردید افزایش سطح تنش‌های حاصل از تحریم به مشکلات مردم می‌افزاید و توان خرید آنها را در روند روزافزون تورمی، کاهش می‌دهد.
رضا گنجی، فعال صنعتی در حوزه محصولات شیمیایی گفت: آینده تولید و صنعت در ایران به تعاملات بین‌المللی میان ایران و جامعه جهانی بستگی دارد. چنانچه این تعامل بهبود یابد و مذاکره نتیجه‌‌‌‌‌بخشی ایجاد شود، می‌توان به ارتقای شرایط اقتصادی امید داشت، اما اگر تعامل و مذاکره اثربخشی حاصل نشود، تولید در محاق قرار خواهد گرفت و روند صعودی قیمت‌ها ادامه‌دار خواهد بود. به‌علاوه آنکه باید تاکید کرد در شرایط اقتصادی کشور، عملا امکان برنامه‌‌‌‌‌ریزی برای تولید سلب می‌شود. ثبات یکی از الزامات تولید است، در شرایطی که قیمت‌ها هر روز تغییر می‌کند، نمی‌توان به تداوم تولید امید داشت.
عقیل مصطفایی، فعال صنعت خودرو درباره آینده تولید با تغییر رئیس دولت ایالات‌متحده گفت: استراتژی دونالد ترامپ رئیس‌‌‌‌‌جمهور ایالات‌متحده در دور نخست فعالیت وی، تحریم و افزایش هزینه‌های آن برای اقتصاد ایران بود. برهمین‌‌‌‌‌اساس نیز انتظار می‌رود پس از استقرار مجدد وی در کاخ‌سفید، همین سیاست مجددا تکرار شود. با توجه به سابقه تحریم صنعت خودرو کشور در سال1397، احتمال تکرار آن وجود دارد. تکرار این سیاست می‌تواند به رشد تورم کالایی در صنایع ازجمله خودروسازی منتهی شود. کمااینکه روند روبه‌رشد قیمت ارز در هفته‌های اخیر نیز موید رشد قیمت‌ها در هفته‌های آتی و پیشواز بازارها برای احتمال بروز تغییرات در آینده است.
حسن حسینقلی، فعال صنعت سرب و روی گفت: آینده روابط ایران در سطح بین‌المللی بر عملکرد تولید و تجارت تاثیر دارد. چنانچه به هر علتی روابط میان ما و دنیا بهبود یابد، می‌توان به ارتقای سطح عملکرد صنایع امید داشت، در غیر‌این‌صورت چالش‌های صنایع بیش از پیش تقویت می‌شود. به‌علاوه آنکه باید تاکید کرد؛ بخش بزرگی از چالش‌های حاکم بر حوزه تولید در ایران از عملکرد ناکارآمد سیاستگذاری نشات می‌گیرد. تاجایی‌که تدوین استراتژی نامناسب به‌‌‌‌‌مراتب اثرات جدی منفی‌‌‌‌‌تری از تحریم‌های بین‌المللی داشته‌است.
مجید سعیدیان، فعال صنعت فولاد درباره اثرات حضور ترامپ بر عملکرد صنعت فولاد ایران گفت: چنانچه حضور دونالد ترامپ به‌‌‌‌‌منزله تشدید تحریم‌ها علیه ایران باشد، عملکرد صنایع را بیش از پیش متاثر می‌کند. در سال‌های گذشته، ما بخشی از بازار صادراتی خود را در اروپا از دست دادیم. در موقعیت کنونی بخش‌اعظم محصولات فولادی ما به کشورهای همسایه صادر می‌شود. چنانچه شرایط به‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌ای پیش‌برود که فروش ما به کشورهای همسایه نیز متاثر شود، عملکرد صنایع آسیب خواهد دید، به‌ویژه آنکه صنعت فولاد با نگاه صادراتی توسعه‌یافته و صادرات راهکار و شرط اصلی برای تولید است.
