همشهری آنلاین: یک حمله بزرگ علیه ارتش و دولت سوریه از طرف گروهی که خود را تحریرالشام می نامد، باعث شد تا دولت سوریه طی دو هفته به پایان کار خود برسد و سوریه برگ جدیدی از تاریخ خود را آغاز کند. امروز هیئت تحریرالشام به رهبری احمدالشرع، خود را حاکم دمشق و کل سوریه می داند، اگرچه همه مناطق سوریه هنوز به کنترل این گروه درنیامده است. این گزارش نگاهی به چگونگی شکل گیری گروه شورشی هیئت تحریرالشام خواهد داشت که این روزها نامش با تحولات سوریه گره خورده است:
شکل گیری اولیه: گروه تحریر الشام در واقع حاصل ائتلاف چندین گروه مسلح بنیادگرا بود و در ژانویه ۲۰۱۷ اعلام موجوددیت کرد.
گروه های اولیه تشکیل دهنده هیئت تحریرالشام: این گروه‌ها عبارت بودند از جبهه النصره، جنبش نورالدین زنکی، لواء الحق، جبهه انصارالدین و جیش السنه.
از جبهه النصره تا هیئت تحریرالشام: جبهه النصره که گروه اصلی تشکیل دهنده هیئت تحریرالشام است، تحت رهبری ابومحمد الجولانی که اکنون احمدالشرع خوانده می‌شود، در سال ۲۰۱۶ به طور علنی روابط خود را با القاعده قطع کرد و نام جدید جبهه فتح الشام را انتخاب کرد. سال بعد، این گروه با چندین گروه دیگر در جنگ سوریه ادغام شد و به هیئت تحریر الشام یا «سازمان آزادی شام» تغییر نام یافت.
چرایی تغییر نام به هیئت تحریرالشام: هدف از این تغییر نام، دور شدن جبهه النصره از برنامه جهادی جهانی القاعده بود.
خاستگاه و ایدئولوژی: هیئت تحریر الشام از نظر عقیدتی ریشه در اعتقادات ایدئولوژیک سلفی نزدیک به گروه‌های بنیاد گرای تروریستی مانند داعش و القاعده دارد. مهمترین گروه تشکیل دهنده تحریرالشام با نام جبهه النصره که سال ۲۰۱۱ تشکیل شد، به عنوان شاخه القاعده سوریه معرفی می گردید. گروه تحریرالشام پیشتر هدف اصلی خود را تشکیل یک حکومت اسلامی در سوریه عنوان کرده بود.
حکومت در ادلب: از سال ۲۰۱۷، هیئت تحریر الشام نیروی غالب و مسلط در ادلب در شمال سوریه بوده است. این گروه عملیات خود را نیز از ادلب آغاز کرد و با پیشروی به سمت حلب و سپس حمص، موفق به تصرف کامل شهر دمشق، پایتخت سوریه شد.
ساختار سازمانی گروه تحریرالشام: هیئت تحریر الشام ساختاری پیچیده و چندگانه دارد. این گروه توسط یک شورای مرکزی اداره می‌شود که در زمینه ی تصمیم‌گیری‌های کلیدی ایفای نقش می‌کند. رهبر کنونی این گروه، ابومحمد الجولانی نقشی اساسی در هدایت آن ایفا می‌کند.
سایر بخش‌های تحریرالشام: این گروه علاوه بر شورای مرکزی، دارای بخش‌های مختلفی از جمله نظامی، اطلاعاتی، سیاسی و رسانه‌ای است. شاخه نظامی این گروه به انجام مسئولیت عملیات‌های مسلحانه علیه نیروهای دولتی و سایر گروه‌های مخالف موظف است. شاخه اطلاعاتی این گروه به جمع‌آوری اطلاعات و اجرای عملیات‌های امنیتی موظف است. در سال‌های اخیر، هیئت تحریر الشام تلاش کرده بود تا از طریق ایجاد نهادهای خدماتی و اداری در مناطق تحت کنترل خود، نوعی حکومت محلی را ایجاد کرده بود.
در فهرست تروریستی: کشورهای مختلفی از جمله آمریکا، روسیه و ترکیه، همچنان تحریرالشام را به عنوان یک سازمان تروریستی در فهرست گروه‌های تروریستی خود حفظ کرده اند. این مسئله سبب شده است که هیئت تحریر الشام تحت فشارهای متعدد و شدیدی قرار بگیرد و مجبور به تغییرات اساسی در رویکرد خود شود.
چالش بزرگ هیئت تحریرالشام: وجود اختلافات داخلی و رقابت با سایر گروه‌های مخالف یکی از چالش‌های بزرگ هیئت تحریرالشام است. مهم ترین نکته درباره اعضای این گروه آن است که بعضی از اعضای هیئت تحریر الشام با رویکردهای معتدل‌تر مخالف هستند و این مسئله به بروز اختلافات داخلی منجر شده است. هیئت تحریر الشام همچنین تلاش کرده است با سایر گروه‌های مخالف دولت بشار اسد نیز همکاری کند. اما این همکاری‌ها اغلب به دلایلی از جمله اختلافات ایدئولوژیک و سیاسی دچار تنش شده است.
آینده تحریرالشام: سرنوشت هیئت تحریر الشام تا حد زیادی به تحولات سیاسی و نظامی سوریه بستگی دارد. این گروه ممکن است تلاش کند با تعدیل بیشتر مواضع خود و ارائه چهره‌ای معتدل‌تر، به یک بازیگر سیاسی مشروع در سوریه تبدیل شود. با این حال، وجود سایر گروه‌های رقیب بنیادگرا ممکن است سد بزرگ این گروه برای تعدیل بیشتر مواضع سلفی گرایانه خود باشد. در عین حال، نحوه مواجهه جامعه بین المللی و کشورهای منطقه با این گروه می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر وضعیت سوریه و آینده گروه‌های مسلح در خاورمیانه نیز داشته باشد.
