تا چندی پیش، طلا مهمترین دارایی ذخیره کشورها بود، اما امروزه شرکتهایی همچون تسلا و مایکرواستراتژی و همچنین بانکهای مرکزی کشورهای مختلفی از جمله ایالات متحده و السالوادور، بیت کوین را به عنوان ذخیره استراتژیک خود انتخاب کردهاند. حال سؤال اینجاست که علت تغییر رویه دولتها و سازمانها نسبت به ذخیره کردن پادشاه ارزهای دیجیتال در کنار طلا و ارزهای خارجی چیست؟ کدام ویژگیهای بیت کوین آن را به یک دارایی ذخیره استراتژیک تبدیل میکند؟
دکتر متیو فرانتی (Dr. Matthew Ferranti)، دارای مدرک دکترای اقتصاد از دانشگاه هاروارد و همچنین عضو پیشین گروه مشاروان اقتصادی کاخ سفید، در مقالهای درباره علت گرایش بانکهای مرکزی به ذخیره کردن بیت کوین صحبت کرده است. او در این مقاله یک دارایی ذخیره (Reserve Asset) را بهصورت زیر تعریف میکند:
مشخصه کلیدی یک دارایی ذخیره این است که با تولید بازدههای مثبت برخلاف دیگر داراییهایی که عملکرد ضعیفی دارند، نوعی تضمین را ایجاد میکند.
البته پیش از ادامه مطالعه این مطلب، بد نیست با اینکه بیت کوین چیست و چگونه کار میکند بیشتر آشنا شوید.
از زمان انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ ایالت متحده آمریکا و انتخاب دونالد ترامپ بهعنوان رئیس دولت بعدی این کشور، مفهوم «دارایی ذخیره استراتژیک (Strategic Reserve Asset)» پررنگتر شده است. ذخیره استراتژیک به دارایی مهمی اشاره دارد که دولتهای ملی یا منطقهای برای مقابله با نوسانات اقتصادی، بحرانهای مالی یا ریسکهای ژئوپلیتیکی آن را نگهداری میکنند. هدف این داراییها حفظ ثبات مالی، امنیت اقتصادی و رقابتپذیری بینالمللی است. مهمترین ویژگیهای این داراییها شامل ارزش بالا، پذیرش گسترده، امنیت و پایداری و نقدینگی فراوان است.
در سطح شرکتی نیز «ذخیره استراتژیک» به کسبوکارها و مؤسسات کمک میکند تا ثبات مالی خود را حفظ کرده، تحمل ریسک را افزایش داده و از استراتژیهای رشد بلندمدت حمایت کنند. در دورههای عدم اطمینان اقتصادی، ذخیره استراتژیک اغلب بهعنوان اولین خط دفاع عمل میکند. برای مثال، بیت کوین بهعنوان یک پوشش عالی در برابر تورم در مقایسه با ارزهای فیاتی که ارزش آنها دائماً کاهش مییابد، مستقیماً از ارزش داراییهای یک شرکت محافظت میکند.
بنابراین، یک ذخیره استراتژیک باید ترکیبی از ارزشها شامل ثبات، پذیرش جهانی و گردش آسان را در خود داشته باشد. بیت کوین نیز با رشد سریع خود توانسته این معیارها را برآورده سازد و به عنوان جایگزینی بالقوه برای دیگر داراییهای ذخیره تبدیل شود.
در اینجا بد نیست نگاهی به داراییهایی سنتی که تا کنون جزو بهترین ذخایر استراتژیک شرکتها و کشورها بودهاند نگاهی بیندازیم. این داراییها شامل:
مهمترین سؤال این است که کدام ویژگیهای بیت کوین باعث میشود بانکهای مرکزی آن را به چشم یک ذخیره استراتژیک ببینند؟
همانطور که پیشتر گفتیم، دکتر فرانتی در مقالهای تحت عنوان «Bitcoin as a Reserve Asset» که توسط مؤسسه سیاستگذاری بیت کوین (Bitcoin Policy Institute) منتشر شد، به چندین دلیل برای انتخاب این ارز دیجیتال به عنوان یک دارایی ذخیره اشاره کرده است.
آقای فرانتی گفته است که بیت کوین در طول تاریخ در برابر دو نوع بحران اقتصادی عملکرد خوبی داشته است: بحرانهایی که به تحریمهای مالی گسترده ایالات متحده مربوط میشوند و بحرانهایی که به ورشکستگی بانکهای ایالات متحده ارتباط دارند. پس از ورشکستگی بانک سیلیکون ولی در سال ۲۰۲۳ و تحریمهای اقتصادی ایالات متحده علیه روسیه به دلیل حمله این کشور به اوکراین در سال ۲۰۲۲، قیمت بیت کوین بهطور چشمگیری افزایش یافت.
بااینکه ارزش بیت کوین در کوتاهمدت میتواند نوسانات نزولی داشته باشد، اما نسبت به بسیاری از دیگر داراییها، در بازههای طولانیتر عملکرد بهتری خواهد داشت که بخشی از آن به چرخههای هاوینگ این ارز دیجیتال مربوط میشود.
به گفته دکتر فرانتی، افزایش قیمت بیت کوین ممکن است پیشبینیکننده یک دوره تورمی در آینده باشد:
تحقیقات نشان میدهد که تغییرات قیمت بیت کوین معمولاً تغییرات تورم مورد انتظار را پیشبینی میکند.
بیشتر بخوانید: ذخیره ارزش (Store of Value) چیست؟
بانک فدرال رزرو نیویورک میگوید «قیمت بیت کوین به هیچ نوع اخبار اقتصاد کلانی به جز اخبار مرتبط با تورم وابسته نیست». به همین دلیل، دکتر فرانتی بیت کوین را یک تنوعبخش مؤثر برای سبد سرمایهگذاری میداند.
یکی از مهمترین دلایل استدلال او، همبستگی پایین بیت کوین با داراییهای ذخیره سنتی (مانند طلا و ارزهای خارجی) است.
بیشتر بخوانید: چگونه پورتفولیوی ارز دیجیتال بسازیم؟
نٌکول یا Default در فضای مالی زمانی است که یکی از طرفین قرارداد قادر به عمل به تعهدات خودش نباشد. به گفته دکتر فرانتی، بیت کوین به سه دلیل ریسک نکول ندارد:
اما چون بیت کوین از نظر فنی قابل ممنوع شدن نیست و میتوان بدون نیاز به کسب اجازه از کسی از آن استفاده کرد، نکول انتخابی برای آن نمیتواند اتفاق بیفتد.
اگرچه بیت کوین به اندازه بازار اوراق خزانه ایالات متحده (که نقدشوندهترین بازار جهان است) نقدشوندگی ندارد، اما بازار آن طی سالهای گذشته لیکوییدیتی فوقالعاده بالایی پیدا کرده است. بازار بیت کوین درحالحاضر نزدیک به ۲ تریلیون دلار سرمایه دارد.
به گفته دکتر فرانت، نقدشوندگی بیت کوین مشابه طلا برای معاملات در مقیاس میلیارد دلاری کافی است. اگرچه ارزش بازار طلا تقریباً ۱۴ برابر بیت کوین است، اما این ارز دیجیتال همچنان نقدشوندگی خوبی را از خود نشان میدهد.
بیت کوین که بهعنوان «طلای دیجیتال» شناخته میشود، در حال تبدیل شدن از یک دارایی سوداگرانه به یک رقیب مهم در میان ذخایر استراتژیک جهانی است. ویژگیهایی مانند کمیابی، شفافیت، دسترسی جهانی، تمرکززدایی، مقاومت در برابر تورم و هزینههای پایین ذخیرهسازی همگی بیت کوین را به یک جایگزین جذاب برای داراییهای سنتی مانند طلا و ارزهای فیات تبدیل کردهاند.
در جدول زیر، خلاصهای از مقایسه ویژگیهای بیت کوین با طلا و فارکس را مشاهده میکنید:
بیت کوین | طلا | فارکس | |
کمیابی | بالا: عرضه ثابت ۲۱ میلیون واحدی، شفاف و قابل تأیید | متوسط: کمیاب اما وابستگی عرضه به فناوری و استخراج | پایین: تحت کنترل سیاستهای پولی، بدون محدودیت ثابت |
تمرکززدایی | بالا: فاقد اتکا به هیچگونه سازمانی، قابل انتقال بهصورت جهانی | پایین: نیازمند ذخیرهسازی متمرکز، تحت تأثیر ژئوپلیتیک | پایین: وابسته به سیاستها و اقتصاد کشور صادرکننده |
نقدینگی | بالا: معاملات ۲۴/۷ بدون محدودیت | متوسط: نیازمند انتقال فیزیکی و تسویه | بالا: قابل دسترسی در بازارهای مالی جهان |
مقاومت در برابر تورم | قوی: مدل تورمزدایی | قوی: اما تحت تأثیر دینامیک عرضه و تقاضا | ضعیف: مستعد تورم بهخاطر چاپ بیرویه |
هزینه نگهداری | پایین: نیازمند ذخیرهسازی دیجیتال | بالا: نیازمند تأمین امنیت و انبارداری | ندارد: بدون هزینه ذخیرهسازی |
به استناد TradingEconomics، تا سهماهه سوم سال ۲۰۲۴ (اوایل مهر ۱۴۰۳)، آمریکا ۸,۱۳۳/۴۶ تن طلا به ارزش تقریباً ۵۳۸ میلیارد دلار داشته است. این مقدار را با ۱ میلیون واحد بیت کوین به قیمت هر واحد ۱۰۰ هزار دلار مقایسه کنید. این مقدار، ۱۰۰ میلیارد دلار ارزش دارد که با ۱۹ درصد از ذخایر طلای آمریکا برابری میکند.
حال برای درک چرایی بهتر بودن نگهداری بیت کوین به عنوان دارایی ذخیره، بهتر است ویژگیهای آن را با طلا مقایسه کنیم.
بیشتر بخوانید: مقایسه طلا و بیت کوین؛ کدام برای خرید و سرمایه گذاری بهتر است؟
طلا بهعنوان یک دارایی فیزیکی، بهره یا درآمدی تولید نمیکند و بازدهی مادی ندارد. علاوهبراین، هزینههای ذخیرهسازی و نگهداری طلا بسیار بالاست و برای اکثر کشورها، مدیریت و حفاظت مؤثر از ذخایر این فلز گرانبها یک بار مالی سنگین محسوب میشود.
تأسیسات ذخیرهسازی طلای فدرال رزرو آمریکا یعنی فورت ناکس (Fort Knox) در ایالت کنتاکی نه تنها زیر زمین مدفون است، بلکه توسط دیوارهای تقویتشده و سیستمهای امنیتی شبانهروزی احاطه شده است. دهها هزار سرباز نیز بهطور دائم در این مکان مستقر هستند. این موضوع، ذخیرهسازی طلا را نه تنها به مسئلهای امنیتی، بلکه به یک تعهد مالی بلندمدت تبدیل میکند.
در مقابل، هزینه ذخیرهسازی بیت کوین ناچیز است. این ارز دیجیتال به فضای ذخیرهسازی فیزیکی یا زیرساختهای حفاظتی گرانقیمت نیاز ندارد. در عوض، کیف پولهای امن، فناوری احراز هویت چندعاملی و تأیید غیرمتمرکز شبکه برای ذخیرهسازی و مدیریت کارآمد آن کافی هستند.
معامله طلا معمولاً شامل فرآیندهای پیچیدهای مانند تحویل، انبارداری و حملونقل است که ممکن است روزها یا حتی هفتهها طول بکشد. بازارهای طلا نیز محدود به ساعات معاملاتی و محدودیتهای جغرافیایی سیستمهای مالی سنتی هستند. در مقابل، بیت کوین میتواند بهصورت جهانی و بهصورت ۲۴/۷ در صرافیها معامله شود و دسترسی بینظیری را فراهم کند.
ذخایر فارکس (مانند یورو، ین) ارزهای فیاتی هستند که توسط کشورهای دیگر منتشر میشوند. ارزش این داراییها به ثبات اقتصادی کشور صادرکننده آنها وابسته و ممکن است تحت تأثیر ریسکهای ژئوپلیتیکی قرار گیرد.
در مقابل، بیت کوین یک دارایی کمیاب است که در برابر سیاستهای پولی مصون میماند و از ریسکهایی نظیر کاهش ارزش ناشی از انتشار بیرویه در امان است. این ویژگی به تمام هولدرهای این ارز دیجیتال، اعم از افراد، مؤسسات یا دولتها، اجازه میدهد که آن را آزادانه در سراسر جهان ذخیره، منتقل و معامله کنند.
بنابراین، ماهیت غیرمتمرکز بیت کوین آن را در برابر مداخلههای سیاسی یا اقتصادی مصون میدارد و حتی در زمان بیثباتی جهانی، این ارز دیجیتال همچنان به عنوان یک ذخیره ارزش قابلاعتماد عمل میکند.
دولتها، شرکتها و مؤسسات مالی نقش مهمی در پذیرش بیت کوین ایفا میکنند؛ خریدهای روزانه السالوادور و انباشت تهاجمی بیت کوین توسط مایکرواستراتژی نمونههایی از روند رو به رشد پذیرش این ارز دیجیتال به عنوان بخشی از پرتفوی ذخیره استراتژیک شرکتها و دولتها هستند.
آمریکا یکی از بزرگترین دارندگان بیت کوین در جهان است. طی سالهای گذشته، این کشور با اجرای قانون علیه مجرمان سایبری، شبکههای پولشویی و دارک وب، مقادیر قابلتوجهی از این ارز دیجیتال را مصادره کرده است. تا زمان نگارش این مطلب در ژانویه ۲۰۲۵ (اوایل دی ۱۴۰۳)، دولت آمریکا حدود ۲۰۰,۰۰۰ بیت کوین در اختیار دارد که ارزش آن حدود ۲۰ میلیارد دلار برآورد میشود.
با آغاز دوره ریاستجمهوری دونالد ترامپ که بهعنوان «دوستدارترین رئیسجمهور تاریخ ایالات متحده برای رمزارزها» شناخته میشود، همچنان مشخص نیست که آیا بیت کوین بهطور رسمی وارد سیستم ذخایر فدرال خواهد شد یا خیر. بااینحال، یک نکته روشن است: دولت ایالات متحده احتمالاً در آینده نزدیک بیت کوینهای خود را حفظ خواهد کرد و بهجای فروش مکرر آنها، بر ارزش استراتژیک بلندمدت این داراییها تمرکز خواهد داشت.
در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۴ (۱۰ مرداد ۱۴۰۳)، دونالد ترامپ طی یک سخنرانی تاریخی در کنفرانس ۲۰۲۴ بیت کوین در شهر نشویل، از برنامهای برای تخصیص بخشی از ذخایر خزانهداری ایالات متحده به خرید این ارز دیجیتال و «تبدیل کردن آمریکا به پایتخت کریپتویی جهان» خبر داد. این اقدام با هدف متنوعسازی پایه داراییهای ملی و بهرهبرداری از مزایای بالقوه داراییهای دیجیتال انجام خواهد شد. جزئیات این برنامه شامل موارد زیر است:
این خبر بحثهای شدیدی را در محافل سیاسی و اقتصادی برانگیخت. منتقدان این تصمیم، منطقی بودن آن و ریسکهای بالقوهاش را زیر سؤال بردند، درحالیکه حامیان آن را بهعنوان گامی جسورانه بهسوی آینده مالی روشنتر تحسین کردند.
علاوهبر وعدههای آقای ترامپ، سناتور سینتیا لومیس (Cynthia Lummis)، لایحهای با عنوان «قانون ۲۰۲۴ بیت کوین (Bitcoin Act of ۲۰۲۴)» را ارائه کرد. در این لایحه پیشنهاد شده است که ایالات متحده طی یک دوره پنجساله، ۱ میلیون واحد BTC را خریداری کرده و آن را بهعنوان بخشی از ذخیره استراتژیک بیت کوین خود نگه دارد. طبق این طرح، این بیت کوینها باید بهمدت حداقل ۲۰ سال نگهداری شوند و هرگونه درآمد خالص حاصل از فروش آنها برای خرید بیت کوینهای بیشتر استفاده شود، مگر اینکه این درآمدها برای بازپرداخت بدهیهای معوق فدرال به کار گرفته شوند.
این طرح با هدف اطمینان از نگهداری میزان قابلتوجهی بیت کوین توسط دولت آمریکا در دو دهه آینده بهعنوان یک سپر مالی بلندمدت مطرح شده است. این لایحه درحالحاضر برای بحث و بررسی به کمیته بانکداری سنا و دفتر امور شهری ارجاع داده شده و پس از تصویب، برای امضا به رئیسجمهور منتخب، دونالد ترامپ، ارائه خواهد شد.
اولین کشوری که بیت کوین را بهعنوان ارز قانونی خود پذیرفت، السالوادور بود که این قانون را از ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ (۱۶ شهریور ۱۴۰۰) به اجرا درآورد. دولت السالوادور برای تقویت استراتژی خود و ادغام بیت کوین در اقتصاد، یک کیف پول رسمی بدون کمیسیون منتشر کرد که از قبل ۳۰ دلار بیت کوین به آن واریز شده بود.
رئیسجمهور السالوادور، نایب بوکله اورتز (Nayib Bukele Ortez)، با اعلام مستمر خریدهای بیت کوین از طریق رسانههای اجتماعی، درصدد افزایش اعتماد و آگاهی عمومی نسبت به این استراتژی است. تا ۱۰ دسامبر ۲۰۲۴ (۲۰ آذر ۱۴۰۳)، میزان بیت کوینهای تحت مالکیت این کشور به ۵,۹۵۹/۹۹ واحد رسیده بود که ارزش فعلی آنها تقریباً ۵۷۷ میلیون دلار آمریکا برآورد میشود.
در بین بسیاری از شرکتهایی که در بیت کوین سرمایهگذاری کرده و به آن به چشم یک دارایی ذخیره نگاه کردهاند، مایکرواستراتژی مقام اول را دارد.
خرید بیت کوینهای مایکرواستراتژی از ۱۱ اوت ۲۰۲۰ (۲۱ مرداد ۹۹) با ۲۱,۴۵۴ واحد به ارزش ۲۵۰ میلیون دلار و قیمت هر واحد ۱۱,۶۵۲ دلار آغاز شد. از آن زمان تا کنون، این شرکت به خریدهای خود ادامه داده است و آخرین مرتبه آن که در ۹ دسامبر ۲۰۲۴ (۱۹ آذر ۱۴۰۳) اعلام شد، شامل خرید ۲۱,۵۵۰ واحد به ارزش ۲/۱ میلیارد دلار و میانگین قیمت هر واحد ۹۸,۷۸۳ دلار بوده است.
تا امروز در چهارم ژانویه ۲۰۲۴ (۱۵ دی ۱۴۰۳)، مایکرواستراتژی ۴۲۳,۶۵۰ واحد BTC با قیمت کل ۲۵/۶ میلیارد دلار خریداری کرده است که قیمت میانگین هر واحد از این ارز دیجیتال را به ۶۰,۳۲۴ دلار میرساند.
با وجود رسیدن قیمت بیت کوین به ۱۰۰ هزار دلار، این شرکت در گزارشی گفته است که زیان تحققنیافتهای در حدود ۱۵/۵ میلیارد دلار دارد.
پس از درخواست مدیرعامل مایکرواستراتژی، مایکل سیلور (Michael Saylor)، از دیگر مدیرانعامل شرکتها برای پذیرش بیت کوین در ۲۰ دسامبر ۲۰۲۰ (۳۰ آذر ۹۹)، ایلان ماسک هم علاقه خود به این ارز دیجیتال را به صورت عمومی اعلام کرد.
در اواخر ژانویه ۲۰۲۱ (اوایل دی ۹۹)، آقای ماسک عبارت «Bitcoin#» را در بیوی توییتر خود قرار داد و اندکی پس از آن، تسلا در فوریه ۲۰۲۱ (بهمن ۹۹) از خرید ۱/۵ میلیارد دلار بیت کوین خبر داد. به گفته آقای ماسک، شرکت تسلا در سهماهه اول سال ۲۰۲۱ (زمستان ۹۹)، ۱۰ درصد از بیت کوینهای خود را به منظور «آزمایش نقدینگی» فروخت. این اقدام، قابلیت بیت کوین را به عنوان یک جایگزین نقدی در ترازنامه این شرکت اثبات کرد.
به استناد گزارش آرکام الاینس (Arkham Intelligence)، تسلا در حال حاضر ۱۱,۵۰۹ واحد BTC به ارزش تقریبی ۱/۱ میلیارد دلار در اختیار دارد. این ذخیره استراتژیک نشاندهنده تعهد مداوم تسلا به بیت کوین به عنوان یک دارایی بلندمدت است.
با توجه به مواردی که تا اینجا گفتیم، مشخص است که افزودن بیت کوین به ترازنامه شرکتها و سازمانها به عنوان یک دارایی ذخیره مزایای زیادی بههمراه دارد. این مزایا شامل موارد زیر هستند:
عرضه محدود بیت کوین به ۲۱ میلیون واحد با ایجاد مقاومت قوی در برابر تورم به شرکتها کمک میکند تا در محیطهایی با سیاستهای تسهیل پولی و کاهش ارزش ارزهای فیات، ارزش داراییهای خود را حفظ کنند.
بیت کوین به عنوان یک کلاس دارایی نوظهور، فرصتهایی برای تنوعبخشی فراهم میکند، اتکا به انواع خاصی از داراییها را کاهش میدهد و باعث تقویت کلی ثبات مالی میشود.
نگهداری بیت کوین توسط شرکتها منعکسکننده حمایت از نوآوری و مدلهای اقتصادی نسل آینده است. این امر نه تنها رقابتپذیری را بهبود میبخشد، بلکه هویت برند پیشرو و آیندهنگری را نیز ایجاد میکند.
با وجود مزایایی که در بخش قبل گفتیم، شرکتها برای افزودن بیت کوین به ترازنامه خود باید به دو چالش کلیدی بپردازند:
شرکتها برای مدیریت حجم بالای خریدهای خود به خدمات حرفهای امانی نیاز دارند. برای مثال، صرافی OSL بهعنوان اولین پلتفرم معاملاتی دارای مجوز در هنگکنگ، راهحلهای سفارشی را برای نگهداری ارزهای دیجیتال به مشتریان ارائه میدهد که عاری از ریسکهای ورشکستگی هستند. این امر تضمین امنیت کامل داراییهای بیت کوینی سازمانها را بههمراه دارد.
برای جلوگیری از ایجاد اختلالات قیمتی، خدمات کارآمد معاملات خارج از بازار حیاتی است. بنابراین، شرکتها باید پلتفرمی را انتخاب کنند که با بانکهای مرکزی بزرگ همکاری داشته و با استفاده از پروتکلهای سختگیرانه برای واریزها و برداشتها، خطر مسدود شدن حسابهای بانکیشان را به حداقل برسانند.
السالوادو اولین کشوری بود که بیت کوین را بهعنوان ارز قانونی خود معرفی کرد. اکنون ایالات متحده یکی از بزرگترین دارندگان بیت کوین محسوب میشود.
تسلا و مایکرواستراتژی جزو شناختهشدهترین شرکتهای سرمایه گذار در بیت کوین هستند.
ذخیره ارزش بلندمدت، تنوعبخشی مؤثر پورتفو، نبود ریسک نکول و نقدینگی بالای بیت کوین همگی از ویژگیهای مهم این ارز دیجیتال به عنوان دارایی ذخیره بانکهای مرکزی کشورها هستند.
بهغیر از طلا و ارزهای خارجی، بیت کوین نیز بهخاطر ویژگیهایی نظیر ذخیره ارزش بلندمدت، تنوعبخشی مؤثر پورتفو، نبود ریسک نکول و نقدینگی بالا توانسته به دارایی ذخیره بانکهای مرکزی تبدیل شود. کشورهایی همچون آمریکا و السالوادور از جمله بزرگترین دارندگان این ارز دیجیتال هستند و شرکتهایی مانند تسلا و مایکرواستراتژی نیز آن را به ترازنامه خود اضافه کردهاند.
با افزایش روزافزون تقاضا برای خرید ارزهای دیجیتال و گسترش پذیرش این بازار، بیت کوین میتواند بیش از پیش خود را در زندگی روزمره افراد جای دهد.