همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: براساس ارزیابی بخش زلزله شناسی و خطر پذیری مرکز مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، حدود ۱۸۵ هزار کیلومتر مربع (۱۸ میلیون و پانصد هزار هکتار) یعنی معادل تقریبی ۱۱درصد از وسعت سرزمینی کشور در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند. بخش‌های وسیعی از کلان شهرها، شهرهای بزرگ و آبادی‌ها که حدود ۴۹درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌اند، درگیر این پدیده شده‌اند. استان‌های خراسان رضوی، تهران، اصفهان، کرمان و فارس از جمله استان‌های با وسعت بالای پهنه‌های فرونشستی زمین هستند و کلانشهر اصفهان وسیع‌ترین زون فرونشستی را در میان شهرها دارد. تعداد ۳۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستا در معرض خطر فرونشست زمین واقع شده‌اند. در برخی موارد مساحت کل شهرها و در برخی موارد بخشی از محدوده های شهری در زون‌های فرونشستی قرار گرفته‌اند.

براساس داده‌های رقومی موجود، از مساحت ۳۱ هزار هکتاری بافت‌های تاریخی شهری، نزدیک به ۵۲درصد آن در پهنه‌های فرونشستی واقع شده است.

از تعداد ۶۳ سایت ثبت شده جهانی، ۲۷ سایت در معرض خطر فرونشست زمین قرار گرفته است.

تخت جمشید در فارس، نقش جهان و مسجد جامع در اصفهان، چند باغ ایرانی، سلطانیه زنجان، تعدادی از قنوات و چند محدوده از شهر تاریخی یزد از جمله آنهاست.

برآورد شده است که حدود ۱۱ هزار کیلومتر از طول لوله‌های انتقال گاز، در تلاقی با پهنه‌های فرونشستی است.

طول خطوط اصلی نفت واقع در پهنه‌های فرونشستی زمین، بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر تخمین زده می‌شود.

۱۰۱ شهرک صنعتی در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارد.

۲۶۵۰ کیلومتر از خطوط ریلی در معرض خطر فرونشست زمین است.

بیش از ۱۵۳۰۰ کیلومتر از خطوط جاده‌ای ترانزیتی در معرض خطر فرونشست زمین است

عدد بیشینه نرخ فرونشست زمین در پهنه های فرونشستی نیز بسیار بزرگ و قابل ملاحظه است. در نمودار ارائه شده نشان داده شده است.

مقدار بیشینه فرونشست زمین همراه با وسعت پهنه‌های فرونشستی زمین، شاخص خطر مهمی است که بر اساس آن

در استان های خراسان رضوی، کرمان، فارس، تهران و اصفهان شاخص خطر بالاتر است. شاخص خطر به معنای بالا بودن «بیشینه فرونشست و وسعت آن» به طور همزمان است.

مهمترین اقداماتی پیشنهادی برای کنترل و کاهش خطر فرونشست

• تدوین مقررات ملی فرونشست زمین در حیطه برداشت آب‌های زیرزمینی
• تغذیه آبخوان‌ها
• نوع و شیوه کشت و زرع و آبیاری
• مکانیابی صنایع آب بر
• روش‌های طراحی مستحدثات در زون‌های خطر فرونشست
• روش‌های مقاوم‌سازی مستحدثات و زیرساخت‌ها و آثار تاریخی

براساس ارزیابی‌های صورت گرفته از مجموع داده‌های در دسترس سازمان نقشه برداری، در ۱۸ استان کشور، بیشینه نرخ فرونشست به بیش از ۱۰ سانتی متر در سال می‌رسد. در ۸ استان این مقدار بین ۵ تا ۱۰ سانت در سال و در ۴ استان دیگر، زیر ۵ سانتی متر در سال است.

مکان و اندازه بیشترین مقادیر فرونشست در ایران

کرمان⇔ حنوب غرب بهرمان (۴۰ سانتی متر در سال)

البرز⇔ جنوب هشتگرد- جنوب شرق تنکمان (۳۰ سانتی متر در سال)

قم⇔شمال جعفریه (۲۶.۵ سانتی متر در سال)

خراسان رضوی⇔ شمال غرب مشهد (۲۲ سانتی متر در سال)

گلستان⇔ جنوب بندر ترکمن (۲۰ سانتی متر در سال)

تهران⇔ جنوب شرق چهاردانگه (۱۹.۲ سانتی متر در سال)

مرکزی⇔ جنوب ساوه (۱۹ سانتی متر در سال)

همدان⇔جنوب اسدآباد ( ۱۸ سانتی متر در سال)

آذربایجان شرقی⇔ شمال غربی مرند(۱۸ سانتی متر در سال)

قزوین⇔ شمال بوئین زهرا (۱۷.۵ سانتی متر در سال)

فارس⇔ شمال مرودشت (۱۵ سانتی متر در سال)

کردستان⇔ مسیر قروه -همدان، شمال غرب دهگلان( ۱۴.۲ سانتی متر در سال)

آذربایجان غربی⇔ شرق سلماس( ۱۴ سانتی متر در سال)

یزد⇔ جنوب شرق میبد(۱۴ سانتی متر در سال)

اصفهان⇔ شمال شرق اصفهان(۱۳.۵ سانتی متر در سال)

لرستان⇔ جنوب بروجرد- شمال چالانچولان(۱۱ سانتی متر در سال)

سمنان⇔ جنوب دامغان-شرق سمنان(۱۰.۸ سانتی متر در سال)

زنجان⇔ شمال شرق ابهر(۱۰ سانتی متر در سال)