به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، «سید رضا صدرالحسینی» کارشناس غرب آسیا و «مصطفی مصلح زاده» سفیر پیشین ایران در اردن با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری چهارشنبه شب و «مازن الزیدی» رئیس مرکز مطالعاتی المسار العراقی و «یحیی آل اسحاق» رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در ارتباط تلفنی با این برنامه، چشم انداز روابط ایران و عراق را بررسی کردند و به پرسشها در این باره پاسخ دادند. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
سوال: حضرت آیت الله خامنهای رهبر معظم انقلاب اسلامی عصر امروز در دیدار آقای محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق با قدردانی از اقدامات خوب آقای السودانی در جهت آبادانی و امنیت عراق گفتند عراق هر مقدار آبادتر و همراه با امنیت بیشتر باشد این به نفع جمهوری اسلامی ایران هم خواهد بود. رهبر معظم انقلاب، حضور نیروهای اشغالگر آمریکایی در عراق را غیرقانونی و خلاف منافع مردم و دولت عراق خواندند و تاکید کردند قرائن و شواهد حاکی از تلاش آمریکاییها برای تثبیت و گسترش حضور خود در عراق است که باید در مقابل این اشغالگری با جدیت ایستاد، درباره این دیدار و سفر آقای نخست وزیر عراق به تهران صحبت خواهیم کرد و از آن طرف سفری که آقای احمدیان دبیر شورای عالی امنیت ملی به باکو و آذربایجان داشتند.
آقای صدر الحسینی سفر آقای السودانی را به تهران داریم و از آن طرف سفر آقای احمدیان به باکو، به نظر میرسد تهران در رفت و برگشت مقامات مختلف چه مقامات ایرانی به خارج و چه مقامات خارجی به ایران به یک کانون دیپلماسی در منطقه تبدیل شده است این سفرها با چه هدفی دارد انجام میشود؟ آیا این دو سفر با هم ارتباط دارند یعنی سفر آقای سودانی با سفر آقای احمدیان یا نه کاملاً دو موضوع متفاوت هستند، کلانش را عرض میکنم و اینکه چقدر میتواند به ثبات و امنیت منطقه کمک کند؟
صدرالحسینی: همانطور که اشاره فرمودید قطعاً ارتباط با کشورهای همسایه به عنوان یکی از سیاستهای اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی در شرایط کنونی و با توجه به تحولاتی که در منطقه به وجود آمده بسیار اساسی است. در حقیقت آقای السودانی پاسخ سفر آقای دکتر پزشکیان را که چند ماه قبل به عراق سفر کرده بودند، میدهند و با توجه به اینکه در این ایام توافقاتی در حوزه مسائل تجاری، اقتصادی، بانکی، بندری و راه و راه آهن و هم در ارتباط با موضوع مهم اربعین لازم است که مقامات در سطوح بالا با هم گفتوگو داشته باشند آقای السودانی هم با این دستور کار به تهران آمدند که در ارتباط با این موضوعات و موضوعات مورد علاقه که یکی از اساسیترین آنها مقابله و مبارزه با تروریست است را با آقای دکتر پزشکیان با همدیگر به گفتوگو بنشینند قطعاً کمیتههای مختلف و هیئتهای مختلف کارشناسی هم در این رابطه فعال بودند و از این به بعد فعالتر خواهند شد. در ارتباط با سفر آقای دکتر احمدیان به باکو که فردا هم به یکی دیگر از کشورهای همسایه ایشان سفر خواهند کرد یعنی به ارمنستان سفر خواهند کرد این نشان دهنده این است که فعالیت دیپلماسی جمهوری اسلامی در حوزههای مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی در یک شرایط قابل قبول است البته آقای احمدیان در ارتباط با موضوع مهم و اساسی امنیت در قفقاز و آسیای میانه قطعاً گفتوگوهایی را خواهند داشت که در این ارتباط با کشور موثر در این منطقه یعنی ارمنستان و آذربایجان این گفتوگوها شکل خواهد گرفت و در آنجا هم کمیتههای مشترکی که از قبل وجود داشته قطعاً تقویت خواهد شد و این نشان دهنده این است که امنیت و اقتدار منطقه برای جمهوری اسلامی به عنوان یکی از اساسیترین محورهای سیاست خارجی اش محسوب میشود.
سوال: آقای مصلحزاده اولین سفر آقای دکتر پزشکیان به عراق بود و این حائز اهمیت است و الان سفر آقای السودانی به تهران، ارزیابی شما از روابط و مناسبات تهران- بغداد چیست، توسعه مناسبات بین دو کشور؟
مصلحزاده: من میتوانم از دو دریچه به این روابط نگاه کنم یکی از دریچه دوجانبه و یکی از دریچه تحولات منطقهای، اگر مقدمتاً از دریچه تحولات منطقهای به این سفرها نگاه کنیم بسیار مهم است، علتش این است که منطقه ما در حال یک تحول بزرگ تاریخی است یعنی تحولی که حداقل میتوانم بگویم بعد از حدود ۵۰ و چند سال که از جنگ جهانی دوم گذشته منطقه ما دقیقاً از یک گردنهای دارد عبور میکند که این گردنه منطقه جدیدی را ایجاد خواهد کرد آن هم از زمانی است که واقعه بزرگ تاریخی ۷ اکتبر اتفاق افتاده است یعنی اگر بخواهم بیان کنم باید بگویم که خاورمیانه قبل از ۷ اکتبر و خاورمیانه بعد از ۷ اکتبر اگر بخواهم از کلمه خاورمیانه استفاده کنم چارهای ندارم، چون میخواهم در مقابل خاورمیانه نوین آمریکایی طرحش کنیم، این خیلی مهم است که خاورمیانه قبل از ۷ اکتبر، ما دو نوع مقاومت را طی این تقریباً ۷۷، ۷۸ سال بعد از جنگ جهانی دوم یک دوره مقاومت ناسیونالیستی را طی کرد که مقاومت در مقابل سلطه آمریکایی شکست خورد و بسیار سنگین هم بود شکستش و بعد تجربه دومش مقاومت اسلامی بود که این بلوک مقاومت اسلامی که در منطقه تشکیل شد آمد آن شکستهای مقاومت ناسیونالیستی را جبران کرد یعنی هرچه آن دوره شکست خورد مثل جنگهای ۴۸ و ۵۶ و ۶۷ و ۷۳ و ۸۲ از این به بعد مقاومت اسلامی یعنی این بلوکی که به رهبری ایران تشکیل شده بود توانست پیروزیهای بزرگی به دست بیاورد، اما میرسد به دوره ۷ اکتبر و اتفاق عجیبی رخ میدهد که اصلاً نه در آن دوره ناسیونالیستی و نه آن دوره اسلامی این نبرد سابقه ندارد یعنی نبردی که طولانیترین نبرد منطقه است البته اگر آن جنگ ۸ ساله ایران را در نظر نگیریم جنگی که در محور یک طرفش اسرائیل باشد منظورم این است همه جنگهای ما جنگهایی که در این منطقه اسرائیل در آن است ۱۲ جنگ است و این سیزدهمین جنگ است اینقدر طولانی نبوده و اینقدر نابودی در آن نبوده یعنی نابودی زیر بناهایی که در این جنگ اتفاق افتاد در هیچ کدام از جنگها نبوده ضرباتی که دو طرف به هم زدند ضربات بسیار سنگینی است یعنی منطقه چنین جنگی تا به حال خودش ندیده بود.
سوال: الان تحلیل شما این است که این سفر در راستای همان خاورمیانهای که از آن یاد میکنید دارد اتفاق میافتد یعنی دو کشور ایران و عراق میتوانند در آن نقش ایفا کنند؟
مصلح زاده: دقیقاً، میخواهم بگویم فقط بحث، بحث دوجانبه نیست یعنی ایران و عراق اگر جدا از هم باشند فرایند منطقه به گونه دیگر میشود، اگر با هم باشند فرایند منطقه شکل دیگری میشود. در حقیقت سلول بنیادین آن خاورمیانه جدید که بر اساس بلوک مقاومت اسلامی میخواهد شکل بگیرد ایران و عراق هستند یعنی دیگر سوریه وجود ندارد ایران و عراق هستند که میتوانند آن هسته سخت آن بلوک مقاومت اسلامی را ایجاد کنند، چون دو دولت هستند، یمن هم میتواند به این هسته سخت این بلوک بپیوندند، چون آن هم به نوعی دولت مستقل است، ما در لبنان و فلسطین دولت نداریم دو جنبش هستند ولی در ایران و عراق دو دولت هستند متفاوت است یعنی کارکردشان در بلوک مقاومت بسیار مهم است مضافا به اینکه همسایه یکدیگر هستند یمن همسایگی با این دو کشور ندارد همسایگی نقش مهمی دارد در آن هسته سخت و بنیادین بلوک مقاومت اسلامی هرچند که تلاشهای زیادی شد در بعد از انقلاب اسلامی میدانید صدام اولین تلاش را کرد که این تباین و تعارض بین ایران و عراق را ایجاد کند، چون ایران سمبل تمدن اسلامی فارسی است و عراق سمبل تمدن اسلامی عربی است از ابتدا هم آن جنگهایی که اتفاق افتاد ابتدای تاریخ اسلام میتوانست برود به سمت اینکه این تمدن فارسی و تمدن عربی را دچار یک چالش بنیادین کند ولی مهم این است اگر این دو دولت بتوانند این چالش بنیادینی که دیگران میخواهند ایجاد کنند به عنوان دو سمبل تمدن فارسی و عربی اولاً پشت سر بگذارند و ثانیاً به یک وحدت استراتژیک برسند که آن بلوک مقاومت به این وحدت استراتژیک ایران و عراق نیاز دارد که بسیار مهم است.
سوال: آقای الزیدی پشت خط ارتباطی هستند سلام بر شما، پارلمان عراق، چون موضوع عراق را به بهانه سفر آقای السودانی پیش کشیدیم در پی جنایت آمریکاییها در ترور فرماندهان ارشد مقاومت شهید حاج قاسم سلیمانی و شهید ابومهدی المهندس مصوبه خروج نظامیان آمریکایی از عراق را تصویب کرد ولی الان که ۵ سال گذشته همچنان حضور نظامیان آمریکایی را در عراق داریم. نظر و تصمیم دولت عراق برای خروج نظامیان آمریکایی چیست؟ چرا تا الان بعد از ۵ سال این اتفاق نیفتاده است؟
الزیدی: بله. امروز در جریان سفر جناب نخست وزیر عراق به ایران و دیدار ایشان با مقامات و رهبر جمهوری اسلامی ایران و همچنین رئیس جمهور آقای پزشکیان این مسائل مطرح شد به شکل تفضیلی و مفصل، چون ایران و عراق مشترکات و چالشهای زیادی دارند در این مرحله حساس و پیچیده در منطقه به خصوص اینکه ما از سالهای چندی درگیر این چالشها هستیم و امروز این چالشها بیشتر شده بعد از آن جنایتهایی که صدام حسین ضد جمهوری اسلامی ایران تاکنون مرتکب شد تاکنون برخی از این چالشها همچنان وجود داشته استکبار تلاش میکند که جلوی اتحاد این دو کشور دوست و برادر را بگیرد که این دو کشور مشترکات دینی، سیاسی و فرهنگی زیادی دارند و همچنین جغرافیایی برای همین عرض میکنم که ملت عراق و نمایندگان ملت عراق در پارلمان این کشور مصوبهای داشتند مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از خاک عراق و همچنین تاکید میشود بر اجرای این مصوبه در دولت آقای السودانی این جزو اولویتهای دولت آقای سودانی محسوب میشود و این موضوع مورد اجماع همه گروهها و احزاب سیاسی به خصوص شیعیان است، چون که جریان اساسی در پارلمان عراق مربوط به شیعیان میشود. عراق با احزاب سیاسی و دولت کنونی خودش یک برنامه مفصلی برای اخراج نیروهای آمریکایی از این کشور دارد.
سوال: از سال ۲۰۰۳ به این سمت بین دولت ایران و عراق شاید بیش از هزار تفاهم نامه امضا شده، چه میزان از این تفاهم نامهها اجرایی و عملیاتی شده و چه میزان باقی مانده است.
الزیدی: اجازه دهید من حرفم را کامل کنم و بعد وارد این بحث شوم، دولت عراق عزم و اراده اش این است که این مصوبه پارلمان عراق را اجرایی کند در سال ۲۰۲۵ و حضور نیروهای آمریکایی در این کشور پایان بدهد پایگاههای نظامی شان را و این مسئله مربوط میشود به دولت عراق و بر دوش دولت عراق است، در خصوص ارتباطات و روابطی که با جمهوری اسلامی ایران دارد باید بگویم که تاکید شده است حتی بر زبان مبارک امام خامنهای که این روابط باید گسترش یابد و تقویت شود و علیرغم این که روابط، روابط بسیار خوبی است، اما این روابط به حد شایستهای نرسیده بنابراین دولت عراق و همچنین دولت ایران تلاش میکنند که این روابط را گسترش دهند، آقای سودانی تلاش میکند که طرحهایی که بوده و تفاهماتی که بین دو کشور بوده را کامل کند و این تفاهمات را به مرحله اجرا برساند حتی تفاهمات و توافقاتی که قبل از دولت آقای سودانی بوده است بنابراین این عزم و اراده وجود دارد و این استراتژی و این راهبرد بین دو کشور است که نقاط مشترک خودشان را تقویت کنند و طرحهایی که دارند و توافقنامههایی را که امضا کردند آنها را به شکل سریع تری اجرا کنند، چون روابط ایران و عراق مستلزم این است که به شکل راهبردی گسترش پیدا کند، طرحهای بسیار زیادی وجود دارد که متاسفانه برخی از این طرحها اجرایی نشده است و امیدواریم از طریق این سفرها و دید و بازدیدها این طرحها اجرایی شود و امیدواریم که سفر آقای سودانی به این منجر شود که این توافقات زودتر اجرا شود.
سوال: شما اشاره کردید به چالشهایی که بین ایران و عراق وجود دارد، فکر میکنم یکی از این چالشها بحث تحریمهایی است که شامل ایران است و اینها میتواند در روابط تاثیرگذار باشد، با وجود این تحریمها به نظر شما چطور میتواند مناسبات دو کشور توسعه و گسترش یابد؟
الزیدی: عراق نقش بزرگی ایفا میکند برای این که عبور کند از این تحریمهایی که ضد جمهوری اسلامی ایران وضع شده و تلاش میکند که کمک کند به جمهوری اسلامی ایران و حجم تبادل تجاری را افزایش دهد بین دو کشور و در این زمینه دولت عراق تلاشهای زیادی انجام داده علیرغم این که فشارهای آمریکا در این زمینه همچنان وجود دارد این اصرار عراق مورد پسند آمریکاییها نیست و ما میبینیم که فشارهای آمریکایی هم بیشتر شده ولی دولت عراق به تلاشهای خودش همچنان ادامه میدهد که بتواند حجم تبادلات تجاری را با ایران افزایش دهد و همکاری اقتصادی بین دو کشور بیشتر شود، دولت عراق و مقاومت عراق نیز بر این مسائل تاکید میکنند درست است این تحریمها تحریمهای ظالمانهای است که علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال شده و فشارهای آمریکایی وجود دارد برای این که عراق را از روابط طبیعی و تاریخی و ریشهای خودش با ایران دور کند به خصوص در دوره دولت آقای سودانی، اما نقاط مشترک بسیار زیادی با جمهوری اسلامی ایران وجود دارد که اینها میطلبد که روابط گسترش پیدا کند.
سوال: ممنون از شما، آقای صدرالحسینی در ملاقاتی که آقای السودانی ساعاتی پیش با رهبر معظم انقلاب داشتند به مولفههای قدرت در عراق اشاره میکند و از مردم، حشدالشعبی، وفاق و همدلی در عراق و بحث مرجعیت به عنوان مولفههای قدرت یاد میکند و تاکید میکند که یکی از مواضع اصولی عراق بحث حمایت از غزه و لبنان بوده و هست. ارزیابی شما از مواضع عراق در ارتباط با تحولات منطقه به ویژه غزه و لبنان چیست و یک سوال مهمتر این است که آیا ممکن است بعد از ساقط شدن دولت سوریه فشارها بر عراق افزایش پیدا کند برای این که بتواند روابطش را با رژیم صهیونیستی برقرار کند یا خیر.
صدرالحسینی: در طول بیش از ۱۷ ماه گذشته تنها کشور عربی که از طریق یک دولت رسمی حمایت خودش را نسبت به مردم مظلوم و مقتدر غزه اعلام کرد دولت عراق بود یعنی باید این نکته را متوجه باشیم که دولت آقای السودانی نسبت به حمایت از مردم غزه، آرمان غزه، آرمان فلسطین و مجموعه آن چه که امروز به مقاومت غزه و فلسطین مربوط میشود به طور رسمی اعلام آمادگی و کمک کرد، مولفههای قدرت هم همان چیزهایی است که شما به آن اشاره کردید قطعا در چارچوب حوزه سیاست داخلی و خارجی عراق نمیتوانیم مرجعیت را نبینیم، حتما مرجعیت جایگاه والایی دارد، حتما نیروهای نظامی عراق که بخشی از آنها حشدالشعبی هستند یک جایگاه والایی دارند و مولفه اصلی قدرت هستند مردم آن کسانی هستند که کمک کردند به تشکیل دولت شیعه و ایجاد یک پارلمان مستقل و آن چه که بعد از ساقط شدن رژیم صدام به وجود آمد.
ادامه دارد