امروزه مدیریت مؤثر پسماند شهری و اجرای طرح‌های نوآورانه تفکیک پسماند از مبدأ، به‌عنوان راهکاری اساسی برای کاهش میزان زباله و افزایش بازیافت، در دستور کار شهرهای پیشروی دنیا قرار گرفته است. این موضوع نه‌تنها به حفظ محیط زیست و منابع طبیعی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار در شهرها باشد. در این میان، شهر اصفهان و خواهرخوانده اسپانیایی‌اش، بارسلونا، به‌عنوان پیشگامان اجرای موفق برنامه‌های تفکیک پسماند، تجربه‌های قابل‌توجهی را ارائه می‌دهند.
به گزارش ایمنا، سیستم‌های جمع‌آوری تفکیک از مبدأ در سراسر جهان، از کلان‌شهری همچون میلان تا شهرهای کوچک همچون نیوپورت در ولز یا مناطق روستایی همچون سالاسا در رومانی، به‌عنوان مؤثرترین ابزاری شناخته شده‌اند که شهرها برای کاهش پسماند و افزایش بازیافت در اختیار دارند.
با توجه به الزام اتحادیه اروپا به بازیافت ۵۵ درصد پسماند جامد شهری توسط کشورهای عضو تا سال ۲۰۲۵، تفکیک و جمع‌آوری از مبدأ به‌عنوان بخشی از یک استراتژی جامع «زباله‌صفر» باید در همه شهرها اجرا سود. به‌عنوان مثال، شهرهای زباله‌صفر ایتالیا به‌طور منظم بیش از ۷۰ درصد بازیافت را در مبدأ انجام می‌دهند.
اصفهان بیش از ۴۰ سال سابقه در پردازش پسماند دارد و از حدود ۱۵ سال پیش اقدامات لازم را برای افزایش آگاهی عمومی از مزایا و روش‌های تفکیک پسماند انجام داده است. هویت و فرهنگ شهروندی بالا و حس تعلق شهروندان به این شهر، موجب شده است تا برنامه‌هایی همچون تفکیک پسماند از مبدأ، با استقبال گسترده روبه‌رو شود.
به‌طوری که در حال حاضر، میزان تفکیک پسماند در این شهر بیش از سایر نقاط کشور است و به الگویی برای دیگر شهرها تبدیل شده است. اصفهان با اتخاذ شیوه جمع‌آوری زباله منظم، در کاهش سرانه پسماند و بهبود مدیریت پسماند شهری موفق عمل کرده است.
سیستم‌های جمع‌آوری و تفکیک از مبدأ، شالوده یک شهر زباله‌صفر را تشکیل می‌دهد. شهرها می‌توانند با تفکیک مواد بازیافتی پایه، به‌ویژه پسماندهای آلی، اقدامات فوری برای کاهش قابل‌توجه حجم پسماند باقیمانده و بهبود حجم و کیفیت بازیافت در محدوده خود انجام دهند.
بارسلونا با به‌کارگیری این رویکرد، در مسیر شهرهای پیشروی زباله‌صفر در سراسر اروپا گام برداشته است. منطقه شهری بارسلونا با جمعیتی حدود ۳.۲ میلیون نفر، یکی از بزرگ‌ترین شهرهای اروپا است که استراتژی زباله‌صفر را با محوریت گسترش سیستم جمع‌آوری تفکیک از مبدأ و مخازن هوشمند اجرا می‌کند.
سیستم جمع‌آوری خودکار پسماند تفکیک‌شده در مبدأ، به‌صورت آزمایشی در منطقه مهم شهر، ساریا، انجام شد و پس از دستیابی به نتایج چشمگیری، این سیستم به منطقه سن‌آندره نیز گسترش یافت و نتایج شگفت‌انگیزی به دست آورد، به‌طوری که نرخ جمع‌آوری در مبدأ در عرض چند روز از ۳۰ درصد به ۷۰ درصد افزایش پیدا کرد. این طرح نخستین گام بارسلونا برای گسترش جمع‌آوری تفکیک از مبدأ به کل منطقه شهری تا سال ۲۰۲۵ است.
شرکت اسپانیایی انوک ۲۲۱ مخزن جمع‌آوری پسماند خودکار را برای مناطق مرکزی شهر بارسلونا از جمله سیوتات‌ولا، ال‌راوال و سانتاکاتارینا را ارتقا داده است و هدف آن، نوسازی کامل سیستم جمع‌آوری پسماند خودکار با به‌کارگیری آخرین فناوری‌های روز است. این سیستم داده‌های آنلاین را جمع‌آوری می‌کند و به اپراتورهای جمع‌آوری و ساکنان شهر درک بهتری از سیستم جمع‌آوری پسماند ارائه می‌دهد.
مدل جیرو به‌عنوان بهترین جایگزین برای ورودی‌های جمع‌آوری پسماند خودکار انتخاب شده است. این مدل دارای پدال است و قطر دهانه بزرگ‌تری دارد که امکان انداختن کیسه‌های زباله را تسهیل می‌کند. کیسه‌های زباله مسکونی و تجاری با ابعاد مختلف به‌راحتی در این مخازن جا می‌شود.
در حال حاضر بارسلونا با ۹ ایستگاه در حال فعالیت به‌عنوان شهری با بالاترین تراکم ایستگاه‌های جمع‌آوری پنوماتیکی زباله شناخته می‌شود. این سیستم هزاران خانه و تعداد زیادی مغازه را تحت پوشش قرار می‌دهد. سیستم جمع‌آوری پسماند خودکار ابتدا در دهکده المپیک در سال ۱۹۹۲ نصب شده و از آن زمان به‌طور پیوسته در حال توسعه و نوآوری است، همچنین یک شبکه مخازن زباله با تخلیه خودکار در سال ۲۰۱۵، در طول ساحل این شهر تأسیس شد.
سیستم جمع‌آوری زباله‌های خودکار (Envac) در بارسلونا از یک سیستم وکیوم برای مدیریت کارآمد زباله‌ها استفاده می‌کند. این رویکرد نوآورانه به کاهش سر و صدا و بوی ناشی از کامیون‌های زباله سنتی کمک می‌کند و با استفاده از لوله‌های زیرزمینی، زباله‌ها را به نقاط جمع‌آوری مرکزی منتقل می‌سازد. از زمان راه‌اندازی این سیستم در سال ۲۰۰۲، بیش از ۴۰۰ هزار نفر از ساکنان بارسلونا از مزایای آن بهره‌مند شده‌اند و این سیستم به طور قابل‌توجهی کارایی مدیریت زباله را افزایش داده است.
خدمات جمع‌آوری پسماند و نظافت خیابان‌ها توسط بیش از ۷۴۶ کارگر، با بیش از ۱۶۶ دستگاه وسیله نقلیه و ماشین‌آلات چندمنظوره جمع‌آوری و نظافت اداره می‌شود. سه سیستم جمع‌آوری شامل بارگیر جانبی، بارگیر دوطرفه و بارگیر پشتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تعداد دفعات جمع‌آوری پسماند مسکونی بر حسب منطقه متفاوت است: جمع‌آوری زباله به‌صورت روزانه، مواد آلی، کاغذ، پلاستیک، قوطی‌ها و کارتن‌ها هر دو روز یک‌بار و جمع‌آوری شیشه به‌صورت هفتگی انجام می‌شود. جمع‌آوری در مناطق تجاری نیز برای زباله و مواد آلی به‌صورت روزانه، برای پلاستیک، قوطی‌ها، کارتن‌ها، کاغذ و مقوا سه‌بار در هفته و شیشه به‌صورت هفتگی انجام می‌شود.
افزون بر خدمات جمع‌آوری پسماند، ۱۱ بازار شهری نیز به‌صورت روزانه نظافت و پاکسازی می‌شود. چهار مورد از این بازارها از سیستم‌های جمع‌آوری خودکار و برای بقیه از بارگیرهای پشتی استفاده می‌شود، همچنین پسماندهای انباشته نیز از دوشنبه تا جمعه به تفکیک مناطق جمع‌آوری و خدمات جمع‌آوری عمومی در روزهای شنبه و یکشنبه انجام می‌شود.
نظافت خیابان‌های این محدوده نیز به‌صورت مستمر و روزانه انجام می‌شود. در این راستا، از انواع جاروهای دستی، موتوری و مکانیکی در نوبت‌های صبح و عصر استفاده می‌شود و کارکنان همواره در محل حضور دارند. خدمات شستشوی مکانیکی خیابان‌ها نیز در برنامه شبانه اجرا می‌شود. این اقدامات نشان‌دهنده تلاش مدیریت شهری بارسلونا برای ارتقای سطح پاکیزگی و نظافت محلات این شهر است که به بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک می‌کند.
