پس از آن که در روز ۶ دی ماه به صورت یک طرفه و بدون اعلام قبلی، درگاه‌های پرداخت صرافی‌ها را مسدود کرد، حالا ۱۷ روز است که هنوز مشکل درگاه پرداخت صرافی‌ها همچنان پابرجاست. با وجود آنکه بانک مرکزی در روز ۱۸ دی با ابلاغ «بخشنامه ساماندهی و نظارت بر بازار رمزارزها» به‌نظر می‌رسید تکلیف این وضعیت را روشن کرده است و حکم نهایی در خصوص حل این چالش صادر کرده، اما مشکل پرداخت به صرافی‌ها از بین نرفته و کماکان ادامه دارد.
در این گزارش، نگاهی به وضعیت کنونی بحث پرداخت‌های ریالی و بسته شدن درگاه صرافی‌ها داریم و بررسی خواهیم کرد که آیا راه برون رفت از چالش کنونی (حداقل به شکل موقت) وجود دارد؟
بانک مرکزی ایران پس از بیش از دو هفته از زمان آغاز فرایند بستن درگاه پلتفرم‌های داخلی، همچنان موضع سکوت رسانه‌ای کاملی در خصوص برخورد با صرافی‌های ارزهای دیجیتال اتخاذ کرده و تنها با ابلاغ عمومی بخشنامه خود، مشخص کرد که به دنبال حذف واسطه‌ها و درگاه‌های پرداخت است. این نهاد کسب‌وکارهای ارزهای دیجیتال را موظف کرده تا از طریق ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت یا PSP ها و بانک‌ها به طور مستقیم خدمات مربوط به پرداخت‌ها را به مشتریان خود ارائه دهند.
همچنین مواردی نیز در خصوص افزایش شفافیت فعالیت‌ها و سلامت مالی در بخشنامه بانک مرکزی وجود داشت که بیشتر نقش تکمیل کننده بحث اصلی در خصوص حذف واسطه‌های پرداخت را داشت. در واقع، مشخص است که اراده اصلی و جدی بانک مرکزی بحث حذف پرداخت‌یارها از اکوسیستم صرافی‌های ارزهای دیجیتال و فرایندهای مالی آنان با مشتریان است.
پس از ابلاغ این بخشنامه، بسیاری انتظار داشتند تا در نخستین فرصت مشکل پرداخت‌های صرافی‌ها حل شود و روال کار به حالت سابق بازگردد و با ادامه عادی روند کسب‌وکارها، دستورالعمل بانک مرکزی نیز توسط صرافی‌ها به موازات اجرا شود، اما با گذشت چند روز از این رویدادها، به نظر می‌رسد بانک مرکزی فعلاً قصدی برای بازگشایی درگاه صرافی‌ها ندارد. در واقع، با ادامه روند کنونی این احتمال وجود دارد که بانک مرکزی بخواهد تا زمان اجرای بخشنامه خود و حذف واسطه‌های پرداخت، درگاه‌های صرافی‌ها را بسته نگه دارد تا سیستم جدید پیاده سازی شود.
البته باید اذعان داشت که چنین برداشتی از وضعیت کنونی و نیت بانک مرکزی، صرفاً بر پایه حدس و گمان و شنیده‌های غیررسمی است؛ زیرا اساساً بانک مرکزی ایران در خصوص مسئله مسدودسازی درگاه‌های پرداخت صرافی‌ها، چالش‌های موجود در آن یا حتی روشن کردن راه‌های برون رفت، چندان قائل به دیالوگ عمومی و رسانه‌ای نبوده و اطلاع رسانی مشخصی در این خصوص انجام نشده است. بخش بزرگی از سردرگمی، حدس و گمان‌ها و شایعات نیز بی‌تردید ریشه در همین مسئله دارد که در هفته‌های گذشته صدای فعالان حوزه ارزهای دیجیتال را هم درآورده بود.
بیشتر بخوانید: بانک مرکزی: صرافی‌ها موظف به دریافت درگاه پرداخت از PSPها به جای پرداخت‌یارها شدند
با توجه به اینکه پس از ابلاغ بخشنامه بانک مرکزی، مشکل پرداخت‌ها حل نشده و تغییری نیز در شرایط صورت نگرفته، به‌نظر می‌رسد که فرض ادامه وضعیت کنونی تا زمان برآورده شدن خواسته‌های بانک مرکزی، احتمالاً فرض اشتباهی نباشد. در این صورت، صرافی‌ها باید به سرعت به دنبال مهاجرت به سیستم جدید و حذف پرداخت یارها باشند؛ امری که به گفته نایب رئیس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق بازرگانی تهران، پروسه‌ای سنگین و زمان بر است.
رضا قربانی، نایب رئیس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق بازرگانی تهران در گفت‌وگو با سیتنا ضمن اشاره به اینکه اقدام بانک مرکزی عملاً به معنای ممنوع کردن پرداخت‌یارها است، به بحث مهاجرت از پرداخت‌یارها به PSP ها اشاره کرد و گفت:
پروسه مهاجرت از پرداخت‌یاری به PSP سنگین است، چون برخلاف تصور عده ای، پرداخت یار صرفا واسطه نیست. پرداخت‌یار سرویس‌های ارزش افزوده تعریف کرده که پلتفرم‌هایی که در حوزه مالی کار می‌کنند، مثل صرافی‌های رمز ارز و طلا، نیازی دارند و این نیاز با فروشگاه اینترنتی متفاوت است، زیرا آنها عملیات حسابداری دارند. این مهاجرت زمان‌بر است.
از طرف دیگر، ادامه وضعیت کنونی و عدم دسترسی کاربران صرافی‌ها به درگاه‌های پرداخت، مشکلات فراوانی برای صرافی‌ها و کسب‌وکارهای مرتبط با ارزهای دیجیتال از یک سو و از طرف دیگر برای خود کاربران ایجاد کرده است.
در حال حاضر تنها راهکار پیش روی صرافی‌ها برای ادامه عملیات ریالی خود و دریافت واریزهای ریالی مشتریان، از طریق واریزهای شناسه‌دار است که آن هم نیز از آبان ماه به دستور بانک مرکزی با محدودیت سقف ۲۵ میلیون تومانی روبه‌رو شده است. البته ناگفته نماند که استفاده از این روش برای بسیاری از کاربران، تا حدی سخت‌تر و پیچیده تر است و به آسانی استفاده از درگاه‌ها نیست و طبق اظهارات مدیران صرافی‌ها، این کسب‌وکارها در دو هفته اخیر با افت بسیار چشمگیری در حجم واریزها و به تبعیت از آن، در معاملات خود مواجه شده‌اند.
در واقع، کار تا جایی برای صرافی‌ها و حتی مشتریان دشوار شده که برخی از پلتفرم‌ها برای راحتی بیشتر کاربران‌شان به روش‌هایی مانند واریز وجه کارت به کارت نیز روی آورده‌اند و با وجود محدودیت‌های قابل توجه این روش، شماره کارت بانکی برای واریز به مشتریان معرفی می‌کنند که خود نشان‌دهنده بغرنج بودن وضعیت کنونی است.
وضعیتی که نه تنها کسب‌وکارها از آن متضرر می‌شود، بلکه کاربران نیز مجبور می‌شوند با چالش‌های غیرضروری که اعتماد آنان به کلیت اکوسیستم و بازار داخلی ارزهای دیجیتال را خدشه‌دار می‌کند، دست و پنجه نرم کنند.
علاوه بر تمام موارد بالا، اقداماتی که در ماه‌های اخیر برای چند بار صورت گرفته و بدون اطلاع قبلی محدودیت‌هایی برای پلتفرم‌ها ایجاد شده، باعث می‌شود تا میزان اعتماد کاربران کسب‌وکارهای داخلی و قانونی نیز کاهش پیدا کند. امری که مدیران کسب‌وکارها و فعالان اقتصادی حوزه ارزهای دیجیتال در خصوص آن هشدار داده‌اند و معتقدند که می‌تواند به ترویج بازارسیاه و بازارهای غیررسمی منجر شود.
بیشتر بخوانید: مرور اتفاقات یک تصمیم دردناک: درگاه‌های صرافی‌ها چرا بسته شدند؟
در پایان باید گفت که ادامه وضعیت کنونی و بلاتکلیفی وضعیت درگاه پرداخت صرافی‌ها، افق صنعت و کسب‌وکارهای ارزهای دیجیتال در ایران را در معرض تهدید قرار می‌دهد. در چنین شرایطی نیاز است که دست‌کم تا زمان اجرای فرامین بانک مرکزی، راه‌چاره‌ای برای بازگشت وضعیت کسب‌وکارها به وضعیت عادی اندیشیده شود و در کنار آن فرایند انتقال به PSP ها نیز انجام شود؛ زیرا ادامه وضعیت موجود، تنها به زیان کسب‌وکارهای ارز دیجیتال و مشتریان پلتفرم‌ها است.
