آلودگی هوای این روزهای زنجان به یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی تبدیل شده است. افزایش روزهای آلوده و پیامدهای ناشی از آن نه تنها سلامت عمومی را تهدید می‌کند، بلکه روند توسعه پایدار را نیز با مشکلاتی مواجه کرده است. در این گزارش به بررسی دلایل بروز آلودگی هوا در زنجان و تأثیرات آن بر ابعاد مختلف توسعه پرداخته می‌شود.
استان زنجان به دلیل وجود صنایع بزرگ نظیر کارخانه‌های سرب و روی، ذوب فلزات و واحدهای تولیدی شیمیایی با حجم بالای آلاینده‌های صنعتی مواجه است. بنا به گفته کارشناسان عدم استفاده از فناوری‌های پاک و نبود سیستم‌های کارآمد کنترل آلاینده‌ها در صنایع، مهم‌ترین عامل افزایش آلودگی هوای زنجان است. گسترش شهرنشینی و افزایش تعداد خودروها، به‌ویژه خودروهای دیزلی و فرسوده نیز سهم قابل‌توجهی در انتشار آلاینده‌های گازی و ذرات معلق دارند.
باید به این نکته توجه کرد که توسعه بی‌رویه شهرها و تخریب فضاهای سبز، ظرفیت طبیعی زنجان برای جذب آلاینده‌ها را کاهش داده است. استفاده از سوخت‌های کم‌کیفیت و غیراستاندارد در نیروگاه‌ها و مصارف خانگی نیز یکی دیگر از دلایل آلودگی هوا محسوب می‌شود.
آلودگی هوا تهدیدی برای سلامت
آلودگی هوا یکی از عوامل اصلی بیماری‌های تنفسی، قلبی-عروقی و حتی سرطان ریه است. علیرضا آذرگون در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه هرگونه تغییر در ترکیب شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی جو که موجب به خطر افتادن حیات موجودات زنده شود، آلودگی گفته می‌شود، اظهار می‌کند: در حقیقت شاخص‌های نشان دهنده آلودگی هوا شامل ازن روی سطح زمین، دی‌اکسید کربن گوگرد، مونوکسید کربن، دی‌اکسید نیتروژن و گرد و غبار بوده که هر کدام از این آلاینده‌ها در دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا به صورت شبانه‌روزی سنجیده می‌شوند.
وی ضمن اشاره به شاخص‌های آلودگی‌های هوا، اضافه می‌کند: مقادیر اندک مونواکسیدکربن برای سلامتی خطرناک است و منجر به بروز اختلال تنفسی و تنفس سلولی به خصوص در محیط‌های بسته می‌شود. همچنین سردرد، سرگیجه، حالت خواب آلودگی و بیهوشی از علائم استنشاق با مونواکسید کربن است.
آذرگون اظهار می‌کند: اکسید نیتروژن نیز باعث تحریک چشم، بینی، گلو و شش‌ها می‌شود و افزایش آسیب‌پذیری بدن انسان در برابر عفونت‌ها بویژه آنفلوانزا را به دنبال دارد.
وی با بیان اینکه هیدروکربن‌ها مهم‌ترین منبع آلودگی هوا هستند و باعث تحریک چشم و اختلال در مراکز خون‌سازی بدن و سرطان‌های مختلف می‌شوند، عنوان می‌کند: همچنین اکسیدهای سولفور باعث سوزش گلو، افزایش ضربان قلب و سرعت حرکات تنفسی می‌شوند. می‌گوید: افزایش ذرات معلق و گازهای آلاینده باعث افزایش موارد بستری ناشی از آسم، برونشیت و سکته‌های قلبی می‌شود. کودکان و سالمندان آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در برابر آلودگی هوا هستند.
افت کیفیت زندگی
آلودگی هوا باعث کاهش زمان فعالیت‌های فضای باز و آسیب به روان شهروندان می‌شود. سارا احمدی، جامعه‌شناس، معتقد است: استرس ناشی از آلودگی هوا و محدودیت‌های اعمال‌شده در روزهای آلوده، نظیر تعطیلی مدارس و کاهش فعالیت‌های اجتماعی، تأثیر منفی بر روابط اجتماعی و روحیه شهروندان دارد.
اعظم نوری کارشناس روانشناسی نیز در این رابطه می‌گوید: آلودگی هوا یکی از معضلات جدی زیست‌محیطی است که علاوه بر آسیب‌های جسمی، اثرات روانی عمیقی نیز بر افراد و جامعه دارد. این اثرات به دلیل تأثیر مستقیم آلودگی بر مغز و افزایش استرس و تنش‌های روانی ناشی از محیط ناسالم، ابعاد مختلفی را شامل می‌شود.
وی تصریح می‌کند: یکی از مهم‌ترین تأثیرات آلودگی هوا، افزایش استرس و اضطراب در افراد است. قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی می‌تواند سطح هورمون کورتیزول (هورمون استرس) را در بدن افزایش دهد و باعث ایجاد حس بی‌قراری و نگرانی مداوم شود. این امر در شهرهای آلوده‌تر مانند تهران یا مناطق صنعتی به وضوح دیده می‌شود.
او ادامه می‌دهد: آلودگی هوا می‌تواند کیفیت خواب را تحت تأثیر قرار دهد. استنشاق هوای آلوده به‌ویژه در شب‌ها، ممکن است باعث تنگی نفس و کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز شود که به نوبه خود اختلالاتی نظیر بی‌خوابی یا خواب نامناسب را ایجاد می‌کند.
مطالعات نشان داده است که آلودگی هوا تأثیر منفی بر عملکرد شناختی دارد. ذرات معلق و گازهای سمی موجود در هوا می‌توانند به سیستم عصبی آسیب برسانند و باعث کاهش تمرکز، یادگیری و حتی اختلال در تصمیم‌گیری شوند. این موضوع می‌تواند تأثیر منفی بر راندمان کاری افراد در محیط‌های شلوغ و آلوده داشته باشد.
البته آلودگی هوا با افزایش خطر ابتلا به افسردگی همراه است. تحقیقات نشان می‌دهد که افرادی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند، به دلیل کاهش کیفیت زندگی، محدود شدن فعالیت‌های خارج از خانه و ترس از اثرات بلندمدت آلودگی، بیشتر در معرض افسردگی و احساس ناامیدی قرار دارند. این مشکلات می‌تواند بر تعاملات اجتماعی نیز تأثیر گذارد.
کودکان به دلیل حساسیت بالاتر مغز و سیستم تنفسی، آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به آلودگی هوا دارند. قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها در سنین پایین می‌تواند باعث اختلالات رفتاری، کاهش تمرکز و حتی افزایش خطر ابتلا به اختلالات اضطرابی و بیش‌فعالی در آینده شود.
چه باید کرد؟
آلودگی هوا یک معضل چندبعدی است که سلامت عمومی، اقتصاد و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با وجود اقدامات انجام‌شده، این معضل همچنان نیازمند همکاری گسترده مسئولان، کارشناسان و شهروندان است. توسعه حمل‌ونقل عمومی، استفاده از انرژی‌های پاک و فرهنگ‌سازی زیست‌محیطی از جمله راهکارهای مؤثر برای کاهش این بحران است.
انتهای پیام
