آداب و رسوم سرخس
با توجه به وجود اقوام گوناگون در سرخس، گویش های مختلفی مانند فارسی، بلوچی، سیستانی تا ترکی، ترکمنی و کردی در این منطقه وجود دارد.
گروه هایی از جمله فارس- بخارایی- سادات حسینی- سادات کابلی- هزاره- سیستانی- عرب- علی میرزایی- میش مست- ترکمن- شاهسون- میش مست- کرمانی- کرد-قاینی- کاشمری- ترک- ترکمن- شاهسون- کرمانی- کرد- لر- جمشیدی- تیموری و بلوچ در مناطق این شهرستان زندگی می کنند. مردم سرخس از دو مذهب شیعه و سنی شکل گرفته اند.
معرفی آداب و رسوم سرخس
در شمال سرخس على ميرزائى‌ها، عنصر معلوم سرخس هستند. به فارسى صحبت میکنند و دامدارى حرفه اصلى آنها است. تا اين اواخر به‌صورت کامل چوپانی و چادرنشينى به‌سر مى‌برده‌اند و هنوز نیز در مرحله انتقال چادرنشينى به سکونت هستند و براى خود در روستاهاى جدید اين ناحيه از جمله کافر قلعه و قطار چاه به سکونت دائمى رو آورده‌اند.
در مغرب سرخس اطراف بزنگان خصوصیت ديگرى دارد، چه مردم اين منطقه ترکیبی از مروي، تربتي، على ميرزائي، کرمانى و ... وجود دارد.
در جنوب سرخس در کنار بخش علياى کشف‌رود در چند روستا عناصر ترک زبانى از شاهسون‌ها زندگی می کنند که ریشه اصلى خود را از اطراف شيراز مى‌دانند و در قسمت پایین رودخانه خیلی از سيستانى‌ها و بلوچ‌ها زندگى مى‌کنند. در ده آق در بند مردمى از بيرجند، کلات زندگی می کنند.
مردم روستاهاى مختلف سرخس از تيره‌هاى گوناگون تشکيل شده هنوز نیز خیلی از رسوم و سنت‌ها و گويش‌هاى محلى خود را حفظ نموده اند. بسته به اصل و مبداء مردم زبان‌هاى عربي، بلوچى فارسي، با گويش‌هاى گوناگون (سيستاني، تربتي) ميش‌مستي، تيره‌ها و اقوام گوناگون حرف می زنند. و ولی، زبان محاوره بیشتر فارسى است...
شناخت آداب و رسوم سرخس
از مهم ترین رقص های آئینی و بومی سرخس، حرکات دو نفره اغلب با چوب بازي (دو چوبه) همراه بوده و رقص هاي دسته جمعي شامل چاپی و یک چوبه است که به شكل ویژه ای انجام می شود.
از دیگر آداب سنتی مردم سرخس مراسم عید نوروز است که پیش از شروع سال نو، خانواده های سرخسی کارهایی را مانند پخت سمنو برای استقبال از آن انجام می دهند.
در نیمه‌های ماه شعبان هر سال یعنی در روز‌های دوازدهم تا چهاردهم شعبان با برپا کردن مراسم مذهبی مخصوصی با عنوان برات یاد، خاطره عزیزان از دست رفته را گرامی داشته و به یاد مردگان خیرات می دهند.
اهمیت این رسم به قدری زیاد است که به ماه شعبان در این منطقه ماه برات هم می‌گویند؛ مردم شهرستان سرخس از این مراسم به نام «بویَه برات» نیز یاد می کنند.
چگونگی آداب و رسوم سرخس
عيد سعيد فطر میان اهل سنت داراي اهميت زیادی است عيدي كه با گذشت زمان بیشتر اهميت پیدا کرده است.
شهروندان اهل سنت پس از اقامه نماز عيد فطر و استماع خطبه‌هاي نماز پرصلابت عيد با آيين ویژه ای ذكر تكبير مي گويند.
بر همین اساس ۱۰نفر از نمازگزاران به نمايندگي از بقيه مردم در اين آيين اسلامي جلوي محراب آمده و پس از اين كه امام جمعه اهل سنت مي‌گويد كبر و تكبيرا، اين اشخاص ذكر ویژه تكبير را بر زبان مي‌آورند و دیگر نمازگزاران هم آنان را همراهي مي‌كنند.
سعی کردن براي خريد و توزيع شيريني در معابر عمومي و استفاده در جمع خانواده و خويشاوندان از ديگر مواردي است كه میان اهل سنت در روز عيد فطر بسيار قابل توجه است.
گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته
