به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، در همایش روز ملی هوای پاک که در ۱ بهمن ۱۴۰۳ برگزار شد، اعلام کرد که در سال ۱۴۰۲، حدود ۵۰ هزار نفر در کشور به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند. وی افزود که این آمار معادل ۱۲.۵۶ درصد از کل مرگ‌های کشور در آن سال است. همچنین، برآورد خسارت اقتصادی ناشی از آلودگی هوا در سال گذشته حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده که با احتساب هزینه‌های جانبی، به ۲۰ میلیارد دلار می‌رسد.
ظفرقندی با اشاره به استانداردهای جهانی، اظهار داشت که ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون (PM2.5) آلاینده اصلی کشور هستند. معیار جهانی برای آلودگی هوا در این زمینه بیش از ۵ میکروگرم در هر مترمکعب است، در حالی که در ایران این مقدار ۱۲ میکروگرم در هر مترمکعب تعیین شده است. با این معیار، شهرهای کشور به طور متوسط ۲۴۷ روز آلوده بوده و این آمار برای تهران ۳۵۳ روز است. وی همچنین افزود که زابل آلوده‌ترین شهر ایران و سنندج پاک‌ترین شهر است.
آلودگی هوا در ایران به ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران، به یکی از بحران‌های بهداشتی و زیست‌محیطی تبدیل شده است که اثرات گسترده‌ای بر سلامت عمومی دارد. ذرات معلق PM2.5 و PM10، که عمدتاً ناشی از وسایل نقلیه موتوری، صنایع و سوخت‌های فسیلی هستند، می‌توانند به عمق ریه‌ها نفوذ کرده و موجب التهاب و آسیب به بافت‌های ریه شوند. این ذرات می‌توانند سیستم تنفسی را تحت تأثیر قرار داده و خطر بروز بیماری‌هایی مانند آسم، برونشیت مزمن و بیماری‌های انسدادی ریه (COPD) را افزایش دهند. همچنین، افزایش سطح گازهای آلاینده‌ای مانند دی‌اکسید نیتروژن و دی‌اکسید گوگرد موجب تحریک سیستم تنفسی و قلبی‌عروقی شده و با گذشت زمان می‌تواند منجر به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و حتی سرطان ریه شود.
افزون بر این، آلودگی هوا تأثیرات بلندمدتی بر سلامت عمومی دارد که نسل‌های آینده را تهدید می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که تماس طولانی‌مدت با آلاینده‌ها می‌تواند باعث اختلال در رشد ریه‌ها، کاهش ظرفیت تنفسی و افزایش آسیب به سیستم ایمنی بدن شود. برای گروه‌های حساس مانند کودکان، سالمندان و افرادی که دارای بیماری‌های مزمن هستند، آلودگی هوا تهدیدی جدی است و احتمال ابتلا به بیماری‌های تنفسی و قلبی را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. در نتیجه، آلودگی هوا در ایران نه تنها بر کیفیت زندگی افراد تاثیر می‌گذارد بلکه بار سنگینی بر سیستم بهداشتی و اقتصادی کشور تحمیل می‌کند.
دکتر مصطفی قانعی فوق تخصص ریه، رئیس سابق انستیتو پاستور ایران و از هشت دانشمند ایرانی در فهرست دو درصد دانشمند برتر جهان اینگونه در مورد اینکه چه تغییرات فیزیکی در ریه‌ها به دلیل آلودگی هوا ایجاد می‌شود و آیا این تغییرات برگشت‌پذیر هستند؟ به خبرنگار اجتماعی رکنا گفت: قبلاً ۹۰ درصد بیماری‌هایی که مجاری هوایی ریه را مسدود می‌کردند، به دلیل سیگار بوده‌اند و تنها ۱۰ درصد به علل دیگر مانند شغل و آلودگی‌های محیطی تعلق داشت. اما حالا آمار نشان می‌دهد که ۵۰ درصد علل انسدادی ریه به آلودگی هوا مربوط می‌شود، و بقیه آن به مشکلات زیست‌محیطی و شغلی مرتبط است. این آمار نشان‌دهنده این است که سهم تاثیر آلودگی هوا بر ریه‌ها روز به روز بزرگتر می‌شود، در حالی که مصرف سیگار در جامعه کاهش نیافته است و سیگار هنوز نقش خود را با شدت بیشتری ایفا می‌کند. وقتی تمرکزمان را روی بیماران می‌گذاریم، می‌بینیم که بیش از نیمی از بیماری‌های انسدادی ریوی در این افراد به دلیل آلودگی هواست و این نکته‌ای بسیار مهم است که تاثیرات اقتصادی زیادی دارد و می‌تواند بر سلامت و کیفیت زندگی افراد تاثیرات جدی بگذارد.
دکتر قانعی در خصوص تاثیر آلودگی هوا بر مشکلات تنفسی مثل آسم و افزایش این بیماری گفت: باید گفت که یکی از آلاینده‌های اصلی، اوزون است. این آلاینده باعث تغییرات غیرقابل برگشت در مجاری هوایی و انسداد آنها می‌شود. اوزون بیشترین نفوذ را در میان سایر آلاینده‌ها در مجاری ریز هوا دارد. عوامل دیگری مانند نیتریک اکساید و سولفوردای اکساید نیز می‌توانند موجب شوند که بیماران آسمی که قبلاً تحت کنترل بوده‌اند، از کنترل خارج شوند. این وضعیت باعث می‌شود که میزان مراجعه به بیمارستان‌ها و مطب‌ها به‌طور چشمگیری افزایش یابد. از طرفی، این افراد ممکن است دچار اختلال در خواب شوند و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه و حضور در محل کار کاهش یابد. افزایش غیبت از کار و کاهش بهره‌وری اجتماعی از دیگر پیامدهای این بیماری‌هاست. این مشکلات بر سلامت جسمی و روانی افراد تاثیر می‌گذارد و نیاز به داروهای با کیفیت را بیشتر می‌کند، زیرا تنها با داروهای موثر می‌توان از مشکلات تنفسی و اختلالات خواب جلوگیری کرد.
دکتر مصطفی قانعی فوق تخصص ریه در توضیح این مورد که در شرایطی که آلودگی هوا به خطرناک‌ترین حد خود می‌رسد، مدارس تعطیل می‌شوند تا کودکان و نوجوانان کمتر در معرض آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا قرار گیرند آیا این تعطیلی و در خانه ماندن آنها را از امراض آلودگی هوا در امان قرار می دهد چنین گفت: البته آلودگی داخل خانه هم می‌تواند برای بچه‌ها خطرناک باشد. باید توجه داشت که تعطیلی مدارس تا حدی می‌تواند از میزان بیماری‌های ریوی کودکان و نوجوانان بکاهد، اما آلودگی داخل منزل و خارج منزل به‌طور جداگانه باید مورد توجه قرار گیرد. هشدارهای بین‌المللی نیز بر این موضوع تاکید دارند که با افزایش شاخص‌های آلودگی، افراد حساس و خردسال‌ها بیشترین آسیب‌ها را خواهند دید. تعطیلی مدارس در این مواقع می‌تواند از آسیب‌های فوری به کودکان بکاهد، اما اثرات آلودگی هوا به‌طور تدریجی بر سلامت افراد تاثیر می‌گذارد و ممکن است افراد پنج سال بعد دچار مشکلات جدی شوند، بدون اینکه بدانند این مشکلات ناشی از آلودگی هوا بوده است.
رئیس سابق انستیتو پاستور ایران و از هشت دانشمند ایرانی در فهرست دو درصد دانشمند برتر جهان در خصوص اینکه آلودگی هوای فعلی چه بیماری‌های خطرناکی را در آینده برای ما افزایش خواهد داد و چه هزینه‌هایی برای درمان کشور به همراه خواهد داشت؟ به رکنا گفت : خطرناک‌ترین بیماری‌ها شامل سرطان ریه، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، تشدید بیماری آسم، ایجاد حساسیت در مجاری هوایی و ایجاد علائم غیر اختصاصی مانند خستگی، بی‌حالی، و ضعف است. این مشکلات می‌توانند کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهند و موجب کاهش بهره‌وری اجتماعی و اقتصادی شوند. هزینه‌های درمانی ناشی از این بیماری‌ها به‌طور قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت و فشار زیادی به سیستم بهداشت و درمان کشور وارد خواهد کرد.
