کودک شما هر آنچه را که از شما می شنود در دنیای خود تحلیل و تفسیر می کند و جملاتی که شما به کودکتان می گویید تبدیل به باورهای محکم در ذهن و قلب آنها می شود پس مراقب باشید تا هرگز این جملات را به فرزندتان نگویید.
در طول روز هنگام برخورد با کودکتان جملات بسیاری رد و بدل می کنید که گاهی ناخواسته هستند اما باید بدانید به کار بردن این جملات ناخواسته اعتماد به نفس کودکتان را تخریب می کند و یا عصبانیت و سردرگمی آنها می شود.
ما والدین گاهی به چیزهایی که به فرزند خود می گوییم بی توجهیم. شاید دلیلش این باشد که همان چیزها را بارها از پدر و مادر خود شنیده بودیم. یا ممکن است صرفاً به این خاطر باشد که اشکالی در آن ها نمی بینیم. با این حال، برخی حرف ها به آن بی ضرری که ما تصور می کنیم نیستند.
وقتی به کودک می‌گوییم دست از گریه کردن بردارد باعث می‌شود آنها حس کنند در مورد ابراز احساسات خود اشتباه می‌کنند. هر چقدر هم که برای والدین سخت و آزاردهنده باشد اما این باعث نمی‌شود کودک شما به دلیل انجام کاری که کودکان طبیعتا انجام می‌دهند از نظر شما یا دیگران اهریمن جلوه کند. در واقع، وقتی شما به فرزندتان می‌گویید گریه نکند، احساسات او را بی‌ارزش جلوه می‌دهید.
به جای این که بگویید گریه نکند، به او بگویید «موضوع چیست و چرا داری گریه می‌کنی» اما نه به روش خشمگینانه و عصبانی.
کودک شما در این حالت سعی می‌کند با شما ارتباط برقرار کند و احساساتش را با شما در میان بگذارد. او سعی می‌کند در آینده نیز اگر مشکلی برایش پیش آمد، اول به شما بگوید.
بچه ها تعریف درستی از لوس بودن یا نبودن ندارند، آنها برای جلب توجه ما کارهایی را انجام می‌دهند که به نظر والدین لوس شدن یا لوس بودن معنی می‌شود. ضمن اینکه از بچه کم سن و سال نمی‌توانید توقع رفتار بزرگسال را داشته باشید و برای هر اشتباهی که می‌کند به او تذکر بدهید که: «مثل بچه ها رفتار نکن» یا «اینقدر لوس نباش».
بهتر است به فرزندتان به طور صحیح رفتار یا کار اشتباهی که انجام داده را یادآوری کنید، مثلا اگر چیزی را شکسته به او بگویید: «این کاری که الان انجام دادی، اشتباه بود باعث شکسته شدن ظرف‌ها شد، پس بیا با هم آنها را جمع کنیم.»
مقایسه‌هایی که به نفع بچه نیستند همیشه برای آنها دردناک است. علاوه بر این، وقتی کودک را نه با همسایه یا عموی خود، بلکه با والدین که بزرگسالان ایده‌ال کودک هستند مقایسه می‌کنند، این درد بیشتر می‌شود.
مقایسه‌های مداوم کودک را تحت فشار قرار می‌دهند، عزت نفس او را پایین می‌آورند و حتی می‌توانند دلیل دوری او از خانواده شوند.
این که تلاش می کنید تا به فرزندتان انگیزه بدهید، بسیار عالی است اما نباید او را متهم به تنبلی کنید. زمانی که فرزندان در مورد موضوع خاصی تنبلی می کنند، حتما دلیلی دارند. شاید آن سرگرمی، آن موضوع و یا ورزش برای او جذاب نیست. این وظیفه شماست که مشکل را ریشه یابی کنید، نه اینکه اتهام تنبل بودن به او بزنید.
یک مرز ظریف میان احساس گناه و اجبار وجود دارد. احساس گناه، احساسی سالم و ضروری است که فرد را به سمت جبران خسارت سوق می‌دهد. احساس گناه نیاز به همدلی دارد. درک اساسی این حقیقت که اقدامات شخص باعث شده فرد دیگری صدمه ببیند.
والدین با بیان اینکه اقدامات کودک می‌تواند بر احساس دیگران تأثیر بگذارد، می‌توانند از احساس گناه کودک به‌عنوان اهرم فشار استفاده کنند. اما تهدید یا زیر سؤال بردن پیوند عشق میان والدین و فرزند زیاده‌روی است. چراکه این عشق همان چیزی است که به کودک احساس امنیت داده و به او اجازه می‌دهد جهان اطرافش را کشف کرده و بداند که همیشه مکانی امن برای بازگشت وجود دارد.
با لرزاندن بنیاد عشق یک کودک، شما به احساس امنیت کودک ضربه می‌زنید. این کار می‌تواند به اضطراب کودک و حتی نتایج بدتری منجر شود. بهتر است همواره به کودک خود یادآور شوید که صرف‌نظر از رفتاری که او از خود نشان می‌دهند، شما همچنان او را دوست دارید. ضمن اینكه به کودکتان توضیح دهید كه رفتارش باعث می‌شود دیگران احساس عصبانیت، خوشحالی، افتخار یا غم و اندوه کنند.
فرزندان بزرگ تر ممکن است به دلیل توجه بیشتری که فرزند کوچک تر دریافت می کند، رفتار نادرستی از خود نشان دهند. در این مواقع، می توان علاوه بر نشان دادن توجه به فرزند بزرگ تر، اهمیت او برای خواهر یا برادر کوچک تر را یادآور شده و بیان کرد: او به تو نگاه می کند و تو یک الگوی مناسب برای او هستی.
رقابت خواهر و برادرها می‌تواند فوق‌العاده مضر باشد. درواقع، تنش میان خواهر و برادران محتمل‌تر از تنش میان والدین و فرزندان است. آخرین چیزی که یک رابطه پرتنش به آن نیاز دارد، فشار رقابتی مضاعف از جانب والدین است.
به‌جای ایجاد مقایسه‌های بی‌فایده، بهتر است والدین بچه‌ها را به همکاری با یکدیگر ترغیب کنند. تشویق کودکان به بازی‌های گروهی غیررقابتی یا درخواست از بچه ها برای همکاری با یکدیگر و تکمیل وظیفه‌ای مشترک، بسیار بهتر از مطرح کردن نقاط ضعف کودکان و مقایسه آنها است.
هیچ والدینی وجود ندارد که که آرزوی فرصتی برای آرامش و استراحت را نداشته باشد. پس هنگامی که می خواهید به استراحت بپردازید مراقبت از کودک را به همسرتان بسپارید ویا از یک پرستار کودک کمک بگیرید یا اینکه کودکتان را حدود نیم ساعت جلوی تلویزیون بگذارید تا بتواند انرژی از دست رفته شما باز گردد .
هنگامی که سرتان شلوغ است و مشغول کار هستید هیچگاه به کودکتان نگویید که “راحتم بگذار” یا “کار دارم”، زیرا پیغام شما موجب به وجود آمدن این تفکر می شود که حرف زدن با شما بی فایده است چون همیشه سرتان شلوغ است بنابراین کودک در بزرگسالی هم تمایلی به حرف زدن و مطرح کردن مسائلش با شما نخواهد داشت. در این زمان ها بهتر است پیش از تمام شدن کارهایتان به کودک بگویید که باید کارتان را تمام کنید و از او بخواهید در این مدت خودش را با انجام کارهایی مانند نقاشی و بازی سرگرم کند.
یکی از انواع جملات تهدیدآمیز و اضطراب‌آور برای بچه‌ها که عموما در زمان‌هایی در جمع دوست و آشنا، مادر یا پدرها به بچه‌ها می‌گویند همین «بعدا به خدمتت می‌رسم» است، این جمله منفی هم آنها را برای آینده مضطرب می‌کند که دوست نداشته باشند با شما تنها باشند چرا که ممکن است از سوی شما آسیبی به آنها برسد و هم اینکه شخصیت آنها را با همه کوچکی در جمع خورد می‌کند و باعث خجالتشان می‌شود.
بهتر است به جای اینکه اضطراب و ترس را با این جملات که «حالا بعدا به خدمتت می‌رسم یا زبون درازی می‌کنی؟ خودت خواستیا، ببین چی میشه...» ، خیلی مستقیم و روشن به او بگویید که: «لازمه بهت یادآوری کنم که ما اجازه نداریم به هم بی‌احترامی کنیم. زبون درازی بی‌احترامیه. به نظرم بهتره امروز کارتون نبینی، به جاش با کمک کردن به من خوشحالم کنی».
بچه‌ها چیزهایی را که بزرگترها به آنها می‌گویند باور می‌کنند. به همین دلیل است که نباید فرزندان خود را بیش از حد تحسین کنید و آنها را به استثنایی بودن سوق دهید، حتی برای اهداف انگیزشی. با انجام این کار، والدین می‌توانند خودشیفتگی خودشان را درون کودک پرورش دهند. نباید مقایسه و برتری را در ذهن کودک پرورش داد.
هیچ چیز بدتر از آن نیست که یک ویژگی بد در فرزندتان را به مادرش تشبیه کنید. حتی ممکن است مادران نیز این کار را برای همسرانشان انجام دهند. پس مراقب صحبت های خود باشید و به کودکتان القا نکنید که رفتار بد خود را از کسی به ارث برده است. همچنین نباید شخصیت همسرتان را نزد فرزندتان بی ارزش کنید.
پدر یا مادر باید برای کودک یک جایگاه داشته باشند و یکی از آن ها نباید به عنوان ابزار تهدید و تنبیه به کار روند. پدر و مادر باید همچون یک تیم اتحاد داشته باشند. به جای این جمله می توان گفت: ((به خاطر حرف نامناسبی که گفتی به مدت یک هفته جریمه یا محروم می شوی)). جریمه ها و محرومیت ها را در همان لحظه انجام داده و آن ها را تعویق نیندازید.
در شرایط سخت و طاقت‌فرسا، والدین ممکن است چنین احساس کنند که فرزندشان حقیقتاً موجود بدی است. آنها ممکن است احساس کنند که کودک شان کینه‌توز است و صرفا برای سرگرمی و آزار دیگران چنین رفتار می‌کند. باوجود عصبانیت حاصل از چنین شرایطی، مقاومت در برابر گفتن جمله «تو بچه بدی هستی» می‌تواند غیرممکن باشد.
اما ناراحتی و پریشانی والدین از رفتار شرم‌آور کودک به دلیل باور داشتن عقایدی است که مطمئناً نادرست‌اند. بچه ها به دلایل بسیار زیادی بدرفتاری می‌کنند که کینه و نفرت یکی از آن دلایل نیست. گفتن چنین جملاتی به کودک و بیان اینکه او چگونه انسانی است، به کودک اجازه می‌دهد تا این پیام را درونی کند. این موضوع می‌تواند به رفتارهایی بدتر و نیز یکسری از مشکلات رفتاری کودک مانند پرخاشگری کودک یا اختلالات روانشناختی ازجمله علایم افسردگی و اضطراب منجر شود.
روش بهتر این است که آن رفتار به خصوص را بد و اشتباه خوانده و بر این نکته که کودک صرف‌نظر از رفتار بدی که از خود نشان می‌دهد، انسان خوبی است که قابلیت انجام کار های خوب را نیز دارد تأکید کنیم.
فراخوانی رفتار و نه شخصیت کودک به والدین اجازه می‌دهد تا ارتباط موجود بین یک رفتار و عواقب طبیعی‌اش را برای کودک شرح دهند؛ به‌عنوان‌مثال: «تو اسباب بازی رو پرتاب کردی، برای همین هم فعلاً نمی تونی از اون استفاده کنی». اینکه به کودک بگویم تمام وجودش بد است، بار بسیار سنگین‌تری است.
درواقع حتی بهتر است رفتارهای خوب کودکان را دیده و از آنها یاد کنیم. رفتارهای مثبت، روزانه صدها بار اتفاق می‌افتند و قرار دادن آنها در مرکز توجه، باعث برجسته شدن و تکرار آنها می‌شود.
تهدید کردن کودک از سوی والدین کلافه و عصبانی روش ناکارآمدی برای تغییر رفتار است. معمولا تهدید از سوی والدینی که کلافه و عصبانی هستند بی ثمر است.
استفاده از جملات تهدید آمیز سبب می شود که دیر یا زود به تهدیدتان عمل کنید یا تهدیدتان قدرتش را از دست بدهد. از مجموعه ای از تکنیک های سازنده مثل جهت دهی، دور کردن کودک از موقعیت یا تایم اوت به جای در نظر گرفتن عواقب منفی مثل تنبیه کلامی یا پشت دست زدن استفاده نمایید.
برای بچه ها، بزرگ تر‌ها حکم سرمشق و کسی برای تأیید احساسات و تجربیات خود دارند؛ بنابراین وقتی به فرزندتان می‌گویید که مسخره به نظر می‌رسد یا در اشتباه است، این حرف باعث می‌شود که او احساس کند که خود و احساساتش اهمیتی ندارند. اگر نمی‌توانید از دلیل رفتار بخصوص فرزندتان سر در آورید، از خود او درباره اش سؤال کنید و سپس سعی کنید تجربه‌ی مشابهی که خود در کودکی تان داشتید را به خاطر آورید.
هر چقدر که ناامیدی حس درستی است ما این کلمه به خودی خود می‌تواند ترسناک باشد. بسیاری از افراد با این باور که افراد مایوس‌کننده‌ای برای خانواده هستند بزرگ می‌شوند زیرا از روی بی‌فکری خانواده، در تمام طول عمرشان این جمله را مدام و مدام شنیده‌اند.
به جای آن بهتر است بگویید از کارهایی که انجام می‌دهی خوشحال نیستم. لطفا در آینده این کار را انجام نده.
گاهی پیش می‌آید که بچه‌ها از پس یک کاری نمی‌توانند به خوبی بربیایند و والدین شروع به مسخره کردن آنها یا ناراحتی‌شان با گفتن جملاتی مثل «دست و پا چلفتنی یا چلمن بودن» می‌کنند. لازم است والدین بدانند که چنین حرف‌هایی مستقیم عزت و اعتماد به نفس بچه‌ها را هدف قرار می‌دهد.
بهتر است به جای استفاده از این نوع جملات تحقیر آمیز و مسخره کننده، به او بگویید که: «اشکالی نداره عزیزم اگر این کار را نتوانستی درست انجام دهی، همه اوایل همین‌طورند، با هم دوباره تمرین می‌کنیم تا یاد بگیری. من مطمئنم که تو از پسش بر میایی».
یا مثلا به او نگویید: «همین دیروز برات توضیح دادم، چطور این کار رو انجام بدی، باز نتونستی، مگه چلاقی؟!» بلکه به او بگویید: «شاید بتونم یه روش بهتر هم بهت یاد بدم».
می گویند که مادر ادیسون نامه‌ای را که مدرسه به جهت کندذهن بودن و اخراج فرزندش به او داده بود، در جایی مخفی کرد و به جای آن به فرزندش گفت که مدرسه به او گفته به خاطر هوش و استعداد زیادش نمی‌توانند او را در مدرسه آموزش دهند و من خودم آموزش تو را برعهده می‌گیرم. همین کلام و صحبت چه انرژی و انگیزه‌ای به او داد که یک فرزند نابغه تربیت کند و تحویل جامعه بدهد. این تأثیر کلام و نوع صحبت کردن مثبت است.
اغلب اوقات، می‌شنویم که والدین می‌گویند: «باشه، تو بمان، من می‌روم!» وقتی فرزندانشان نمی‌خواهند از پارک یا جای دیگری به خانه برگردند. تهدید مکرر برای رها شدن کودک را می‌ترساند، احساس محافظت را از او سلب می‌کند و می‌تواند وابستگی آنها را به والدین به عنوان مرکز امنیت از بین ببرد. در عوض، سعی کنید توجه کوچولوی نافرمان را به یک ماشین خوب معطوف کنید یا به آنها پیشنهاد دهید که گربه‌ها یا پرندگانی را که در راه بازگشت به خانه می‌بینید بشمارند.
این جمله نیز یکی دیگر از مثال هایی است که ضعف یک زن را نشان می دهد. پس هرگز در ذهن فرزندتان از خانم ها یک انسان ضعیف نسازید.
اگر کودک شما اشتباهی انجام داده و نتیجه آن اشتباه باعث باخت یک تیم در یک مسابقه شده است، خودش به اندازه کافی احساس گناه می کند. پس هیچ نیازی نیست که شما این اشتباه را به او یادآوری کنید. به جای آن بهتر است با او صحبت کنید و به او یادآوری کنید که همه در زندگی دچار اشتباه می شوند. پس چه بهتر که او نیز برای جبران این خطاها تلاش بیشتری کند و مهارت های خود را ارتقا دهد.
به جای این که سلیقه کودک خود را زیر سوال ببرید، سعی کنید که او را با گروه های مورد علاقه چه از لحاظ هنری و چه ورزشی و چه زمینه های دیگر آشنا کنید. شاید این سلیقه شماست که بد است. پس به نظر کودکتان احترام بگذارید.
موفقیت های خودتان را به روی فرزندتان نیاورید و به او سرکوفت نزنید. توقع نداشته باشید که فرزندتان، رفتار شما در سن کودکی را تقلید کند ولو این که بسیاری از رفتارهای شما در آن زمان غلط بوده است.
شک نکنید که این جمله مثل یک تهدید است نه چیز دیگر. استفاده از ترس برای یاد دادن نظم به کودکان یک رفتار ناسالم است و معمولا عواقب ناخوشایندی را به دنبال دارد. فقط کافیست به سادگی توضیح دهید که چرا دوست دارید آن کار به شیوه شما انجام شود تا احتمال تبعیت و اطاعت از شما بیشتر شود.
به جای آن بگویید لطفا این کار را انجام بده زیرا …
آگاه کردن بچه ها از مشکلات مالی در سنین کودکی می‌تواند بیشتر از هر چیز دیگر حس ترس به آنها بدهد.
به جای آن، می‌توانید بگویید من نمی‌توانم آن چیز را بخرم زیرا پول خود را بابت چیزهای مهم‌تری پس‌انداز کرده‌ایم.
بهترین والدین نیز ممکن است در هنگام عصبانیت از رفتار نادرست کودک این جمله را بیان کرده باشند. این جمله اثری آسیب رسان برای کودک داشته و با شنیدن آن احساس خواهد کرد کار ناشایست او تا ابد در ذهن دیگران باقی خواهد ماند.
والدین در این مواقع می توانند از این عبارت استفاده کنند: ((کاری که انجام دادی نادرست بود، اما با هم راهی برای حل کردن آن پیدا می کنیم)). در هنگام عصبانیت گفتن جملات تند و نامناسب آسان است. در این هنگام بهتر است یک نفس عمیق کشیده و صحبت کردن را به بعد از آرام شدن واگذار کرد.
این جمله نیز یکی دیگر از عبارات منفی است که کودک با شنیدن آن احساس می کند مایه شرمندگی و نا امیدی خانواده است. به جای این جمله بهتر است بیان شود: با این که از کار تو به شدت ناراحت هستم اما تو را به خاطر کسی که هستی دوست دارم.
