احتمالاً برای شما هم پیش آمده باشد که سال‌ها یک خواب خاص، مانند پرواز شبیه یک پرنده، را دیده باشید یا اخیراً شروع به بازگشت به مکان یا زمانی خاصی در خواب‌هایتان کرده باشید. حتی ممکن است بعد از یک روز بد در محل کار، کابوس امتحانی را ببینید که برایش درس نخوانده‌اید، حتی اگر سال‌ها از دوران تحصیل‌تان گذشته باشد.
به گزارش راهنماتو، اگر چنین است، شما تنها نیستید. خواب‌های تکرارشونده، پدیده‌هایی هستند که به طرز شگفت‌آوری در میان مردم رایج هستند. تحقیقات نشان می‌دهند که حدود ۷۵ درصد از بزرگسالان حداقل یک‌بار در طول زندگی خود چنین خواب‌هایی را تجربه می‌کنند. این خواب‌ها طیفی دارند: گاهی به‌طور تقریبی یکسان تکرار می‌شوند، اما گاهی اوقات فقط مضامین، مکان‌ها یا شخصیت‌های تکراری در زمینه‌های مختلف دیده می‌شوند. این تغییرات، خواب‌های تکرارشونده را از خواب‌های بد ناشی از اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) متمایز می‌کند، زیرا در PTSD افراد خاطرات خاصی از زندگی بیداری خود را با تنوع بسیار کمتر در خواب بازسازی می‌کنند.
بسیاری از افراد به دنبال معنای خواب‌های خود هستند و به این ترتیب به تعبیر خواب‌ها می‌پردازند. خواب‌ها می‌توانند نمادهایی از نگرانی‌ها، احساسات یا تجربیات روزانه ما باشند. بیشتر روان‌شناسان و متخصصان خواب معتقدند که خواب‌ها باید به‌عنوان انعکاس حالات ذهنی و ناخودآگاه فرد دیده شوند، نه پیش‌گویی یا تعبیر قطعی. بنابراین، درک کلی از وضعیت ذهنی خود از طریق خواب‌ها می‌تواند مفید باشد، اما نباید تمامیت خواب‌ها را به معنای خاصی نسبت داد.
محتوای خواب‌ها اغلب ناشی از اضطراب‌ها، فشارهای روزانه و احساسات ناخودآگاه است. خواب‌های تکراری یا ناخوشایند ممکن است نشانه‌ای از استرس‌های پنهان یا چالش‌های حل‌نشده در زندگی بیداری باشند. توجه به این خواب‌ها می‌تواند به شناخت وضعیت روانی و عاطفی کمک کند، اما نباید آنها را بیش از حد جدی گرفت یا به دنبال تعبیر دقیق آنها بود.
خواب‌های شبیه به داستان معمولاً بازتابی از احساسات و تجزیه‌وتحلیل‌های ناخودآگاه ما هستند و به ندرت نشان‌دهنده اتفاقات آینده می‌باشند. این خواب‌ها بیشتر به تجربیات روزمره و تفکرات درونی ما ارتباط دارند تا پیش‌گویی وقایع.
مطالعات اخیر این ایده را تقویت کرده‌اند که خواب‌های تکرارشونده اغلب – اما نه همیشه – منفی هستند. در یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۲ توسط مایکل شرِدل، رئیس آزمایشگاه خواب در مؤسسه مرکزی سلامت روان آلمان، شرکت‌کنندگان گزارش دادند که دو-سوم خواب‌های تکرارشونده آنها «حاوی مضمون منفی» بوده است. این خواب‌ها اغلب موضوعاتی مانند تعقیب شدن، مورد حمله قرار گرفتن، دیر رسیدن به جایی یا شکست در کاری را شامل می‌شدند. در مقابل، خواب‌های تکرارشونده مثبت شامل موضوعاتی مانند پرواز کردن یا کشف یک اتاق جدید در خانه بودند.
دلایل گرایش بیشتر به خواب‌های منفی هنوز کاملاً شناخته نشده است، اما شرِدل معتقد است که خواب‌ها معمولاً چیزی را در زندگی بیداری ما بزرگ‌نمایی می‌کنند – حتی یک احساس کوچک یا موقعیتی جزئی که احساس می‌کنیم توانایی تغییر آن را نداریم. او توضیح می‌دهد: «در خواب، این به یک احساس بسیار بزرگ‌تر تبدیل می‌شود، هرچند این ارتباط همیشه مستقیم یا واضح نیست.»
روان‌شناسی و علوم اعصاب سرنخ‌های دیگری درباره این موضوع ارائه می‌دهند. برای مثال، ما گرایش به چیزی داریم که به آن تعصب منفی (Negativity Bias) می‌گویند: تمایل به تمرکز بیشتر بر افکار، احساسات یا تعاملات ناخوشایند در مقایسه با جنبه‌های مثبت. این رفتار در نیاز ناخودآگاه ما برای حل موقعیت‌های منفی که بقای‌مان را تهدید می‌کنند، ریشه دارد.
ممکن است تعصب منفی در خواب تقویت شود، زیرا مغز در حال خواب نواحی مربوط به منطق خطی را کاهش می‌دهد و بخش‌های مرتبط با احساسات را فعال می‌کند، که باعث تضعیف فیلتر بین افکار و احساسات می‌شود. به عبارت دیگر، در خواب تفکرات ما کمتر از قواعد منطقی پیروی می‌کنند و بیشتر به جریان احساسات و ناخودآگاه می‌پردازند. مثلاً در بیداری برای حل یک مسئله ریاضی به صورت قدم‌به‌قدم فکر می‌کنیم، اما در خواب مغز ممکن است همین مسئله را به‌طور غیرمنطقی با احساسات آمیخته کند.
رویدادهای جهانی مانند حملات ۱۱ سپتامبر یا همه‌گیری کرونا که موجب تجربه‌های مشترک از تروما می‌شوند، به دانشمندان اجازه داده‌اند الگوهای خاصی در خواب‌ها را با جزئیات بیشتری بررسی کنند. افرادی که از فجایع منطقه‌ای یا جهانی عبور کرده‌اند، معمولاً افزایش چشمگیری در خواب‌های تکرارشونده با مضمون و لحن منفی تجربه می‌کنند. طی همه‌گیری، گزارش‌های مربوط به خواب‌های حاوی ترس، بیماری و مرگ ۲ تا ۴ برابر بیشتر از قبل از شروع همه‌گیری بود.
اگرچه خواب‌های منفی تکرارشونده رایج و طبیعی هستند، اما اقداماتی وجود دارند که می‌توان برای کنترل آنها انجام داد. برخی افراد با موفقیت از روشی به نام «تصویرسازی درمانی» استفاده کرده‌اند که شامل تصور مجدد کابوس‌ها با پایان‌های شادتر پیش از خواب است. همچنین، داشتن بهداشت خواب مناسب، مانند تنظیم برنامه خواب منظم، محدود کردن استفاده از صفحه‌نمایش و اجتناب از کافئین یا الکل پیش از خواب، می‌تواند کمک کند.
به گفته متخصصان، بهترین توصیه این است که مرزهای قوی بین زمان بیداری و خواب ایجاد کنید تا از وارد کردن اضطراب روزانه به خواب‌هایتان جلوگیری شود.
