پس از خبرهای ضد و نقیضی که طی ماه‌های گذشته بازار گوشی‌های اپل را تحت تاثیر خود قرار داده و موج نابسامانی که آزادسازی واردات آی‌فون در عمل به همراه آورده است، بالاخره در نخستین روز از بهمن ماه فعالان این بازار به «دنیای اقتصاد» خبر دادند که نخستین ثبت سفارش گوشی‌های اپل در کشور کلید خورده و عملا واردات با رویه تجاری آغاز شده است.اما حالا به نظر می‌رسد بار دیگر مشکلات مربوط به سامانه جامع تجارت کام تجار را تلخ کرده و همچنان آنها را در بلاتکلیفی قرار داده است.پیش از این هم مشکلات مربوط به سامانه، ثبت سفارش را برای بازرگانان به تعویق انداخته بود و حالا آنگونه که به نظر می‌رسد بازرگانان با وجود اینکه ثبت سفارش خود را در سامانه جامع تجارت انجام داده‌اند، امکان ویرایش سفارش خود ندارند؛ موضوعی که در نهایت روز گذشته صبر فعالان این بازار را لبریز کرد و انجمن موبایل ایران و برخی از واردکنندگان به دلیل وجود این چالش و تعلیق دوباره برای ثبت سفارش، روبه‌روی سازمان توسعه تجارت تجمع کردند.
رضا عالیان، دبیر کنگره موبایل و فعال این بازار، در خصوص این چالش جدید تجار برای ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اکنون مشکلاتی برای تجار به وجود آمده است که نمی‌توانند ثبت سفارش خود را انجام دهند.یکی از این مشکلات مربوط به آن است که آی‌فون در دسته کالاهای لوکس قرار گرفته و بازرگان‌ها نیز باید این مورد را در سامانه ثبت کنند، اما امکان این ویرایش وجود ندارد؛ یعنی بازرگانی که پیش از این ثبت سفارش روی آی‌فون سری۱۳ انجام داده است، حالا باید آن را ویرایش و سفارش خود را به سری‌های بالاتر تبدیل کند؛ اما سامانه درخواست او را قبول نمی‌کند.»
در ادامه این اعتراض‌ها اتحادیه واردکنندگان موبایل جلسه‌ای با وزارت صمت تشکیل داد و خواستار رفع مشکلات بازرگان‌ها شد؛ جلسه‌ای که خروجی آن در نهایت تنها به ایجاد فرصت ویرایش برای برخی از بازرگان‌ها منجر شد. حسین روزبه، عضو هیات‌مدیره انجمن موبایل درخصوص نتیجه این جلسه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «حق ویرایش تنها به آن دسته از تجاری که تامین ارز داشته‌اند، داده می‌شود؛ اما باقی بازرگان‌ها باید همچنان منتظر بمانند تا تعیین تکلیف شوند و ویرایش در سامانه جامع تجارت برای آنها نیز ممکن شود.»
البته در این بین شرکت‌های دیگری هم وجود دارند که ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت برای آنها با مشکل مواجه شده و در این جلسه به آن رسیدگی شده است. رضا عالیان در این‌باره به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «بر اساس قانون تجارت برخی شرکت‌ها تا سقف ۵۰۰هزار دلار می‌توانند بدون سابقه واردات انجام دهند. واردات گوشی‌های لوکس در سامانه برای این شرکت‌ها با این شرایط مسدود شده بود. امروز (یکشنبه) جلسه‌ای برگزار شد و نسبت به این موضوع اعتراض شد؛ زیرا با آن شرایط فقط تعدادکمی از شرکت‌ها می‌توانستند واردات انجام دهند و این قول گرفته شد که این فرآیند برای شرکت‌های بدون سابقه نیز ممکن شود.» خبری که حسین روزبه، عضو هیات‌مدیره انجمن موبایل نیز آن را تایید می‌کند. ماجرای سهمیه به این شرکت‌ها به آذر ماه امسال بازمی‌گردد؛ در آن زمان سامانه جامع تجارت در اطلاعیه‌ای از عدم تغییر در شرایط ثبت سفارش با حالت «بدون سابقه تا سقف ۵۰۰هزار دلار» خبر داده بود. این سامانه در اطلاعیه‌ای اعلام کرده بود: «حوزه سهمیه جدیدی تحت عنوان بررسی سیستمی سهمیه واردات با حالت ثبت سفارش بدون سابقه تا سقف ۵۰۰هزار دلار در سامانه جامع تجارت ایجاد شده است. حوزه سهمیه فوق مربوط به پرونده‌هایی است که با حالت ثبت سفارش بدون سابقه تا سقف ۵۰۰هزار دلار ایجاد شده‌اند.»
البته ماجرای آشفته‌بازار آی‌فون تنها به اعتراض تجار و محدودیت آنها برای ثبت سفارش ختم نمی‌شود و در سمت دیگر میدان، بازرگان‌ها و شرکت‌هایی وجود دارند که در میان همین کشمکش‌ها حدود یک‌میلیون‌دلار آی‌فون۱۶ را بدون تعریف شناسه ارزش از گمرک ترخیص کرده‌اند؛ تخلفی که بر آتش آشفته‌بازار گوشی‌های اپل دمیده و سوالات و نگرانی‌های متعددی را درباره شفافیت و نظارت بر فرآیندهای گمرکی ایجاد کرده است؛ زیرا کارشناسان معتقدند در صورت عدم تعریف شناسه ارزش تجاری در سامانه گمرک، امکان سوءاستفاده و دور زدن مقررات وجود دارد.
این اتفاق در شرایطی افتاده است که طبق بخشنامه دفتر ارزش گمرک ایران، استفاده از شناسه مسافری برای ترخیص کالاهای تجاری ممنوع اعلام شده است. این موضوع به بخشنامه‌ای بازمی‌گردد که در تاریخ ۵شهریور سال گذشته از سوی دفتر ارزش گمرک صادر شده بود. در بند۶ این بخشنامه به صراحت تاکید شده است که شناسه ارزش ثبت‌شده برای کالای همراه مسافر برای ترخیص کالاهای تجاری قابل استناد نیست. با وجود این به نظر می‌رسد که این ممنوعیت در عمل نادیده گرفته شده و آی‌فون‌های جدیدی که به‌‌صورت تجاری وارد کشور شده‌اند، با استناد به شناسه مسافری از گمرک ترخیص شده‌اند. این در حالی است که فعالان بازار تاکید دارند که بسیاری از واردکنندگان که از قبل اقدام به ثبت سفارش کرده بودند، همچنان در انتظار صدور مجوز برای واردات قرار دارند.
حسین روزبه، عضو هیات‌مدیره انجمن موبایل، این اتفاق را مصداق رانت می‌داند و در این‌باره به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «ما نمی‌دانیم چه اتفاقی در جریان است و چه رانتی پشت این اقدامات وجود دارد. باید دید چه موضوعی پشت این ماجرا وجود دارد که دست تمام بازرگان‌ها را بسته نگه داشته است. تاکنون هر روز به هر نحوی و با شگردهای گوناگون چوب لای چرخ تجار می‌گذارند. این در حالی است که دیروز شنیدیم در گمرک تعدادی مجوز صادر شده و برخی کالاها ترخیص شده است. در این شرایط باقی بازرگان‌ها همچنان در انتظار آن هستند تا ثبت سفارش خود را انجام دهند.»
کارشناسان با وجود ماجراهای پیش‌آمده طی ماه‌های گذشته چندان امیدوار نیستند که امکان ثبت سفارش و ویرایش در سامانه جامع تجارت به سرعت برای تجار فراهم شود. آنها همچنین معتقدند که ادامه این فرآیند و جلوگیری از ورود قانونی گوشی‌های اپل به کشور هر روز علاوه بر توزیع رانت برای عده‌ای خاص، بازار قاچاق را نیز در کشور رونق می‌دهد.
