به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، اینستاگرام و گیم‌های آنلاین دو روی سکه دارند؛ از یک سو می توانند فرصتی برای یادگیری، تعامل اجتماعی و تقویت مهارت‌ها باشند، اما از سوی دیگر، استفاده بیش از حد از آن‌ها ممکن است باعث افت تحصیلی، کاهش اعتماد به نفس و وابستگی نوجوانان شود. جذابیت این پلتفرم‌ها در نیاز به ارتباط و هویت‌یابی ریشه دارد و اگر نوجوانان در دنیای واقعی احساس موفقیت نکنند، ممکن است بیش از حد به فضای مجازی پناه ببرند.

در این خصوص با  سامان سلامیان ، روانشناس و معلم به مصاحبه پرداختیم تا ببینیم چه راه هایی پیش روی والدین وجود دارد تا اینستاگرام و گیم‌های آنلاین منجر به افت تحصیلی نشوند؟  

به‌عنوان یک معلم و روانشناس با تجربه در کار با دانش‌آموزان دبیرستانی، لطفاً بگویید اینستاگرام و گیم‌های آنلاین چه تأثیری بر دانش‌آموزان دارند، به‌ویژه در دوران بلوغ؟  

سامان سلامیان: اینستاگرام و بازی های آنلاین، مانند هر پدیده دیگری، دو روی سکه دارند. از یک سو، اینستاگرام می‌تواند بستری برای یادگیری، ارتباطات اجتماعی و ابراز خلاقیت باشد. از سوی دیگر، اگر به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند باعث مقایسه‌های مداوم، کاهش اعتمادبه‌نفس، و حتی اعتیاد شود.  

در مورد گیم‌های آنلاین، این بازی‌ها می‌توانند مهارت‌هایی مانند کار گروهی و حل مسئله را تقویت کنند، اما اگر استفاده از آن‌ها از حد تعادل خارج شود، می‌تواند باعث کاهش تمرکز، افت تحصیلی و حتی دور شدن نوجوان از تعاملات واقعی شود.  

دوران بلوغ ، خود به‌خودی با تغییرات عاطفی و روانی همراه است. وقتی این تغییرات با استفاده افراطی از شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های دیجیتال ترکیب شود، چالش‌های زیادی به وجود می‌آید. والدین باید این تأثیرات را جدی بگیرند و نقش فعالی در مدیریت آن‌ها داشته باشند.  

به نظر شما چرا اینستاگرام و گیم‌ها برای نوجوانان این‌قدر جذاب هستند؟  

جذابیت اینستاگرام و گیم‌های آنلاین در دو عامل اصلی نهفته است: نیاز به ارتباط و نیاز به هویت‌یابی.  

نوجوانان در این سن به دنبال یافتن جایگاه خود در جامعه هستند. اینستاگرام به آن‌ها فرصتی می‌دهد تا خودشان را ابراز کنند و بازخورد بگیرند. همچنین، از طریق گیم‌ها، می‌توانند احساس موفقیت و تعلق به یک گروه را تجربه کنند.  

اما مشکل زمانی پیش می‌آید که این فضاها به منبع اصلی تأیید اجتماعی تبدیل شوند. نوجوانانی که اعتمادبه‌نفس کمتری دارند یا در دنیای واقعی با چالش‌های ارتباطی مواجه‌اند، ممکن است به این ابزارها وابسته شوند و از زندگی واقعی فاصله بگیرند.  

والدین چگونه باید این شرایط را مدیریت کنند؟ آیا باید محدودیت‌های سخت‌گیرانه اعمال کنند؟  

سخت‌گیری افراطی معمولاً نتیجه عکس می‌دهد. نوجوانان وقتی احساس کنند آزادی‌هایشان محدود شده، ممکن است سرکشی کنند یا از والدین فاصله بگیرند. به‌جای محدودیت‌های سخت، رویکرد بهتر مدیریت آگاهانه و گفت‌وگوی صمیمانه است.  

۱. گفت‌وگو و آگاهی‌بخشی: والدین باید با فرزندانشان درباره خطرات و مزایای اینستاگرام و گیم‌ها صحبت کنند. مثلاً به آن‌ها توضیح دهند که محتوای اینستاگرام همیشه واقعی نیست و نباید زندگی خود را با دیگران مقایسه کنند.  

۲. محدودیت زمانی منطقی: به جای ممنوعیت کامل، والدین می‌توانند قوانینی برای استفاده از گوشی و کامپیوتر وضع کنند. مثلاً دو ساعت در روز برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی یا گیم‌ها کافی است.  

۳. ایجاد جایگزین‌های جذاب: والدین باید به دنبال فعالیت‌هایی باشند که به همان اندازه جذاب و مفید باشند. ورزش، هنر، سفرهای کوتاه خانوادگی یا حتی یادگیری مهارت‌های جدید می‌تواند توجه نوجوان را از فضای مجازی منحرف کند.  

۴. الگوی مثبت بودن: اگر والدین خودشان مدام در حال چک کردن اینستاگرام باشند، نمی‌توانند از فرزندانشان توقع رفتار متفاوتی داشته باشند. والدین باید نشان دهند که تعادل در استفاده از فناوری چگونه است.  

افت تحصیلی چقدر به اینستاگرام و گیم‌ها مرتبط است؟ و والدین در این مورد چه کنند؟  

افت تحصیلی می‌تواند نتیجه استفاده بی‌رویه از اینستاگرام و گیم‌ها باشد، اما معمولاً این مشکل نشانه‌ای از مشکلات عمیق‌تر است. بسیاری از نوجوانانی که به فضای مجازی پناه می‌برند، ممکن است در مدرسه احساس موفقیت نکنند یا با استرس‌های تحصیلی دست‌وپنجه نرم کنند.  

والدین باید ابتدا ریشه افت تحصیلی را پیدا کنند. آیا فرزندشان دچار اضطراب است؟ آیا از معلم یا مدرسه ناراضی است؟ یا شاید به دلیل مقایسه با همسالان، انگیزه‌اش را از دست داده است؟  

بعد از شناسایی علت، والدین می‌توانند از این روش‌ها استفاده کنند:  

- تشویق به برنامه‌ریزی: نوجوان را تشویق کنید که یک برنامه روزانه تنظیم کند که شامل زمان درس خواندن و زمان استراحت و سرگرمی باشد.  

- حمایت عاطفی: به فرزندتان نشان دهید که به جای قضاوت، برای کمک به او آماده هستید.  

- کمک گرفتن از مشاور: اگر افت تحصیلی شدید باشد، مشاوره تحصیلی یا روانشناسی می‌تواند بسیار مؤثر باشد.  

دوران بلوغ نیز برای بسیاری از والدین چالش‌برانگیز است. آیا اینستاگرام و گیم‌ها می‌توانند این دوران را پیچیده‌تر کنند؟

قطعاً. دوران بلوغ زمانی است که نوجوان در حال تعریف دوباره هویت خود است و با تغییرات جسمی، عاطفی و اجتماعی مواجه می‌شود. در این شرایط، اینستاگرام و گیم‌ها می‌توانند فشار روانی را تشدید کنند.  

برای مثال، در اینستاگرام، نوجوان ممکن است تحت‌تأثیر استانداردهای غیرواقعی زیبایی قرار بگیرد یا در بازی‌های آنلاین، با محیط‌های رقابتی شدید مواجه شود که احساس ناکامی را تقویت می‌کند.  

والدین باید در این دوران حساسیت بیشتری نشان دهند و رفتارهای نوجوان را با دقت بیشتری زیر نظر بگیرند. مهم‌ترین نکته این است که نوجوان در خانه احساس امنیت و پذیرش کند.  

چه توصیه‌ای به والدینی دارید که احساس می‌کنند رابطه‌شان با فرزندشان در حال خراب شدن است؟  

اگر والدین احساس می‌کنند فاصله میان آن‌ها و فرزندشان زیاد شده، باید از سرزنش یا نصیحت‌های مکرر دست بکشند و به جای آن روی بازسازی رابطه تمرکز کنند.  

- گوش دادن فعال: با دقت و بدون قضاوت به حرف‌های فرزندتان گوش دهید.  

- وقت گذراندن با کیفیت: زمان‌هایی را به فعالیت‌های مشترک اختصاص دهید که هر دو از آن لذت می‌برید.  

- درک کردن دنیای فرزندتان: درباره علایق و دنیای فرزندتان بیشتر بدانید. اگر فرزندتان عاشق یک بازی خاص است، از او بخواهید درباره آن توضیح دهد.  

به‌عنوان نکته پایانی، چه توصیه‌ای به والدین دبیرستانی‌ها دارید؟  

مهم‌ترین توصیه من این است که به فرزندان خود اعتماد کنید، اما در عین حال آن‌ها را راهنمایی کنید. والدین نباید نقش یک پلیس سخت‌گیر را ایفا کنند، بلکه باید یک راهنمای مهربان و همراه باشند. نوجوانان در این سن به آزادی و استقلال نیاز دارند، اما این استقلال باید در چارچوبی باشد که امنیت روانی و تحصیلی آن‌ها را تضمین کند.