آیین شیدانه
آیین‌های عزاداری ماه محرم، به ویژه در کشور ایران، از ویژگی‌های فرهنگی و مذهبی برجسته‌ای برخوردارند. این مراسم نه‌تنها یادآور فداکاری‌ها و ایثارگری‌های اهل بیت پیامبر اسلام، بلکه نشان‌دهنده پیوند عمیق مردم با این واقعه تاریخی است. یکی از آیین‌های ویژه عزاداری که در برخی از شهرهای ایران، به‌ویژه در خوزستان و مناطق دزفول و شوشتر، برگزار می‌شود، مراسم حمل شیدونه (که گاهی به‌نام شیدانه نیز شناخته می‌شود) است. این مراسم با استفاده از شیدونه‌هایی چوبی که نمادهایی مذهبی از امامان معصوم و شهدای کربلا را به تصویر می‌کشند، اجرا می‌شود.
شیدونه محرم
شیدونه یا شیدانه یک سازه چوبی است که به‌صورت چهارگوش و طاقدار ساخته می‌شود و به‌عنوان نمادی از ضریح یا حجله‌های مذهبی در آیین‌های عزاداری محرم به‌ویژه در دزفول و شوشتر استفاده می‌شود. این سازه معمولاً دارای چهار طاق است که بر روی آن نقاشی‌ها و تصاویری از وقایع عاشورا یا تمثال‌هایی از امامان شیعه به ویژه اهل بیت پیامبر اسلام (ص) به تصویر کشیده شده‌اند. شیدونه‌ها به‌طور خاص در روزهای تاسوعا و عاشورا حمل می‌شوند و در کنار دسته‌های عزاداری به حرکت درمی‌آیند.
آیین شیدونه ریشه در آیین‌های باستانی و مذهبی ایرانیان دارد. این مراسم به‌ویژه در مناطق خوزستان از دیرباز به‌عنوان نمادی از پیوند میان مردم و اهل بیت (ع) برگزار می‌شده است. به گفته برخی از پژوهشگران، این آیین می‌تواند ریشه در مراسمی داشته باشد که در گذشته برای یادبود شهدای جنگ‌ها و افراد بزرگ برگزار می‌شد. با گذشت زمان و با توجه به اهمیت واقعه عاشورا، این آیین به‌ویژه در ماه محرم و در ایام عاشورا، با تغییراتی در قالب عزاداری امام حسین (ع) برگزار شد.
شیدونه‌ها معمولاً از چوب ساخته می‌شوند و به‌صورت مشبک طراحی می‌شوند تا سبک و قابل حمل باشند. این سازه‌ها معمولاً در ابعاد مختلف ساخته می‌شوند و دارای چهار طاق هستند که در بالای آن گلدسته‌هایی قرار دارد. دیواره‌های شیدونه‌ها به رنگ‌های مختلف تزئین می‌شوند و اغلب با نقاشی‌هایی از وقایع عاشورا، تمثال‌های امام حسین (ع) و دیگر ائمه معصومین (ع)، و اشعار مذهبی آراسته می‌شوند. در برخی از شیدونه‌ها، کتیبه‌های شعر از اشعار معروفی همچون شعر محتشم کاشانی نیز نوشته می‌شود.
مراسم شیدانه در محرم
شیدونه‌ها در آیین‌های عزاداری محرم به‌ویژه در دزفول و شوشتر نقش ویژه‌ای دارند. این سازه‌های چوبی به‌طور معمول در روزهای تاسوعا و عاشورا در مسیرهای عزاداری حرکت داده می‌شوند. شیدونه‌ها به‌عنوان نمادی از ضریح‌ها و حجله‌های اهل بیت (ع) به‌شمار می‌روند. در گذشته، شیدونه‌ها توسط عزاداران بر دوش خود حمل می‌شد و به‌ویژه در دسته‌های سینه‌زنی حرکت می‌کردند. امروزه، به‌جای حمل شیدونه‌ها بر دوش، این سازه‌ها غالباً توسط خودروها در دسته‌های عزاداری حرکت داده می‌شوند.
در کنار شیدونه‌ها، مردم نذورات خود را که شامل خرما، حلوا، نان و سایر خوراکی‌ها می‌شود، قرار می‌دهند تا عزاداران از آن به‌عنوان نمادی از تبرک استفاده کنند. در حین حرکت شیدونه‌ها، دسته‌های عزاداری همراه با سینه‌زنی و یزله خوانی حرکت می‌کنند و شور و هیجان ویژه‌ای به مراسم می‌دهند.
شیدونه‌ها در انواع مختلف ساخته می‌شوند و هر کدام به‌نام یکی از معصومین یا شهدای کربلا نامگذاری می‌شوند. برای مثال، شیدونه حضرت علی اکبر (ع) یا شیدونه حضرت قاسم (ع) از جمله مشهورترین انواع شیدونه‌ها هستند. هر شیدونه مختص به یک محله است و به‌طور معمول در محل‌های مشخصی از شهر نصب می‌شود. این شیدونه‌ها علاوه بر جنبه مذهبی، به‌عنوان نمادهای هویت محلی و فرهنگی نیز شناخته می‌شوند.
آیین شیدونه در شهرهای دزفول و شوشتر با تفاوت‌هایی برگزار می‌شود. در دزفول، شیدونه‌ها به‌عنوان نمادهایی ثابت در محله‌ها نصب می‌شوند و به‌طور معمول در ایام محرم با تزئیناتی خاص به‌ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا به نمایش گذاشته می‌شوند. در شوشتر، برخلاف دزفول، شیدونه‌ها معمولاً به‌طور متحرک در مسیرهای عزاداری حرکت می‌کنند. در این شهر، شیدونه‌ها از جنس چوب سبک‌تر از نخل ساخته می‌شوند تا حمل آنها راحت‌تر باشد و به‌راحتی در مسیرهای مختلف حرکت کنند.
شیدونه دزفول
آیین شیدونه دارای معانی عمیق مذهبی و فرهنگی است. این مراسم به‌ویژه در روزهای عاشورا یادآور فداکاری‌ها و ایثارگری‌های اهل بیت پیامبر اسلام (ص) است. شیدونه‌ها نه‌تنها نماد عزاداری بلکه نماد محبت و ارادت مردم به اهل بیت (ع) و به‌ویژه امام حسین (ع) و شهدای کربلا هستند. حمل شیدونه‌ها در دسته‌های عزاداری، نمایش اتحاد و همبستگی مردم در پیروی از آموزه‌های اهل بیت (ع) و گرامیداشت شهدای کربلا است.
۱. آیین شیدانه یا شیدونه در محرم چیست؟
آیین شیدانه یا شیدونه در محرم، یک مراسم مذهبی است که در آن شیدونه‌هایی چوبی با تزئینات مذهبی و نقاشی‌های مرتبط با واقعه عاشورا به حرکت در می‌آید. این شیدونه‌ها معمولاً در دهه اول محرم در برخی از شهرهای ایران مانند دزفول و شوشتر به عزاداران امام حسین (ع) تعلق می‌گیرد.
۲. چه ویژگی‌هایی شیدونه‌ها را از دیگر نمادهای عزاداری متمایز می‌کند؟
شیدونه‌ها سازه‌هایی چوبی با طاق‌های مشبک هستند که با نقاشی‌هایی از وقایع عاشورا و تمثال‌های اهل بیت (ع) تزئین می‌شوند. این سازه‌ها به‌طور خاص در عزاداری محرم به‌ویژه در روزهای عاشورا و تاسوعا به حرکت درمی‌آیند و نذورات مختلفی مانند خرما و حلوا در آنها قرار می‌دهند.
۳. شیدونه‌ها چگونه حمل می‌شوند؟
شیدونه‌ها به‌طور معمول توسط عزاداران بر دوش خود حمل می‌شوند. در گذشته، این سازه‌ها روی شانه‌های مردان تنومند قرار می‌گرفتند و در حال حاضر با استفاده از خودروها نیز حمل می‌شوند تا در دسته‌های عزاداری به حرکت درآیند.
۴. چرا شیدونه‌ها به نام فرزندان امام حسین (ع) نامگذاری می‌شوند؟
شیدونه‌ها معمولاً به نام یکی از فرزندان امام حسین (ع) یا اهل بیت (ع) نامگذاری می‌شوند، مانند شیدونه حضرت علی‌اکبر (ع)، شیدونه حضرت قاسم (ع)، یا شیدونه حضرت زینب (ع). این نامگذاری‌ها به‌منظور یادآوری فداکاری‌های آنها در کربلا انجام می‌شود.
۵. مراسم شیدانه یا شیدونه در کجا برگزار می‌شود؟
این مراسم بیشتر در مناطق جنوبی ایران، به‌ویژه در دزفول و شوشتر برگزار می‌شود. در این مناطق، شیدونه‌ها در مساجد، حسینیه‌ها و محله‌های مختلف نصب می‌شوند و به‌ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا
آیین شیدونه یا شیدانه یکی از آیین‌های مهم و خاص عزاداری محرم در خوزستان است که با شکوه و عظمت در دزفول و شوشتر برگزار می‌شود. این مراسم که با حمل شیدونه‌های چوبی آراسته به تصاویر عاشورا و تمثال‌های ائمه (ع) همراه است، نه‌تنها یادآور فداکاری‌های اهل بیت (ع) است بلکه پیوند عمیق مردم با این واقعه تاریخی و مذهبی را نشان می‌دهد. آیین شیدونه به‌عنوان یک سنت فرهنگی و مذهبی ارزشمند، همچنان در میان مردم این مناطق با شور و شعف خاصی برگزار می‌شود و به‌ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا در سراسر شهرها و محله‌های مختلف تجلی می‌یابد.
گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته
