عصر ایران؛ مجله تصویری سلاح - جنگنده ملی ترکیه (ام ام یو) ملقب به «کاآن» (Kaan) بار زیادی بر دوش دارد. صنایع هوافضای ترکیه (تای) در حال توسعه جنگنده کاآن است تا از نظر نبرد هوایی به اف-22 رپتور و از نظر رادارگریزی، ترکیب حسگرها و جنگ الکترونیک به اف-35 لایتنینگ 2 شباهت داشته باشد.
تولید انبوه جنگنده کاآن که اغلب پروژه "جنگ استقلال ترکیه در هوانوردی" نامیده می شود، آنکارا را از تحریم های آمریکا محافظت خواهد کرد. نیروی هوایی ترکیه قصد خرید ۱۰۰ فروند از این جنگنده را دارد و تعداد بیشتری نیز برای صادرات در نظر گرفته شده است. موفقیت در این پروژه، ترکیه را به بازیگری بزرگ در زمینه جت های جنگنده نسل پنجم رادارگریز در کنار صادر کننده پیشرو پهپادهای جنگی تبدیل خواهد کرد.
کاآن که در ابتدا «جنگنده آزمایشی ترکیه» (تی اف-اکس) نامیده می شد، قرار بود مکمل ناوگان اف-35 برنامه ریزی شده ترکیه (۱۰۰ تا ۱۲۰ فروند) باشد. شرکت های ترکیه ای همچنین ۹۰۰ قطعه برای اف-35 تولید کردند، اما پس از اخراج ترکیه از این برنامه در سال ۲۰۲۰ به دلیل خرید سامانه اس-400 از روسیه، کاآن نقش اف-35 را بر عهده گرفت.
اولین پرواز کاآن در ۲۱ فوریه ۲۰۲۴ و پرواز دیگری نیز در ماه مه انجام شد. دو نمونه اولیه جدید امسال آزمایش خود را آغاز خواهند کرد و پنج نمونه دیگر نیز تا سال ۲۰۲۷ ساخته خواهند شد. تولید انبوه از سال ۲۰۲۸ با استفاده از پیشرانه های توربوفن جی ئی اف110 ساخت آمریکا آغاز خواهد شد. تا اواسط دهه ۲۰۳۰، پیشرانه ای بومی، کاآن را به یک هواپیمای کاملاً رادارگریز تبدیل می کند و ترکیه را در میان گروهی نخبه از تولیدکنندگان جنگنده نسل پنجم در کنار آمریکا، روسیه و چین قرار می دهد.
جنگنده ملی ترکیه کاآن حامل یک کامپیوتر ماموریت ملی و تسلیحات ساخت ترکیه خواهد بود و در عین حال قابلیت های پیشرفته جنگنده های اف-22 و اف-35 را نیز در خود جای خواهد داد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آگاهی موقعیتی ۳۶۰ درجه
رادار آرایه اسکن الکترونیکی فعال
جستجوی و ردیابی فروسرخ و سامانه هدف گیری الکترواپتیکال
نمایشگر نصب شده روی کلاه خلبان
ترکیب حسگرها و پیوند داده پیشرفته با نیروهای خودی
سطح مقطع راداری بسیار پایین
مجموعه جنگ الکترونیک
قابلیت سوپرکروز و مانورپذیری عالی
مشخص نیست که کاآن مانند اف-22 دارای قابلیت تغییر بردار رانش دو بعدی خواهد بود یا خیر.
هزینه هر فروند از جنگنده کاآن مشخص نیست. تمل کوتیل، مدیرعامل سابق تای، در سال ۲۰۲۱ برچسب قیمت ۱۰۰ میلیون دلار برای هر هواپیما را مطرح کرد، اما بعداً به رقم بالاتری اشاره داشت. هزینه ها به تعداد کل سفارشات، مقیاس تولید و سرمایه گذاری خارجی بستگی خواهد داشت.
یکی دیگر از عوامل کلیدی هزینه، رادارهای آرایه اسکن الکترونیکی فعال مراد (Murad) است که توسط شرکت آسلسان (ASELSAN) ترکیه توسعه یافته است. به گفته سرتیپ حسین فضلا، خلبان بازنشسته نیروی هوایی ترکیه و معاون سابق تای و خلبان آزمایشی، مراد پیش از تولید انبوه به ۱۵۰۰ ساعت پرواز نیاز دارد. ادغام و آزمایش کامل هواپیما هزاران ساعت بیشتر طول خواهد کشید.
تا زمانی که هزینه کاآن با اف-35 (۸۰ تا ۱۱۰ میلیون دلار) قابل مقایسه باشد و پیشرانه های ساخت ترکیه در چندین هزار ساعت پرواز دوام بیاورند، مقرون به صرفه بودن نگرانی اصلی نخواهد بود زیرا خودمختاری دفاع ملی بر همه نگرانی ها ارجحیت دارد.
دو خریدار مطمئن، آذربایجان و پاکستان، متحدان ترکیه هستند که هر دو از خرید تسلیحات آمریکایی منع شده اند. این در حالی است که قطر، عربستان و امارات از جمله مشتریان بالقوه محسوب می شوند. تای قبلاً یک شرکت تابعه در آذربایجان برای تولید قطعات کاآن تأسیس کرده است.
علاقه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به توانایی آنها در خرید اف-35 و روابط آنها با ترکیه بستگی خواهد داشت. قطر گزینه خوبی است، در حالی که عربستان علاقه جدی نشان داده است. امارات در سال ۲۰۲۱ سعی در خرید اف-35 داشت. با این وجود، مذاکرات با آمریکا به دلیل نگرانی های این کشور در مورد برتری نظامی رژیم صهیونیستی به حالت تعلیق درآمد. در حال حاضر، رژیم صهیونیستی تنها اپراتور جنگنده های اف-35 در خاورمیانه است.
اگر کاآن ارزش خود را ثابت کند، اماراتی ها، که از قبل در طرح های دفاعی مشترک با ترک ها شرکت دارند، احتمالاً مشتری آن خواهند شد.
در آینده نزدیک این گونه نخواهد بود. تاکنون بیش از ۱۰۰۰ فروند اف-35 فروخته شده است و به رغم انتقادات، پلتفرمی توانمند است.
با این وجود، کاآن از دو طریق با اف-35 رقابت خواهد کرد:
از نظر عملیاتی، یونان، «دوست دشمن» ترکیه در ناتو، اواخر دهه ۲۰۲۰ و اوایل دهه ۲۰۳۰ جنگنده های اف-35 خود را دریافت خواهد کرد، از این رو، کاآن باید با پروژه جنگنده تهاجمی مشترک در دریای اژه و شرق مدیترانه مطابقت داشته باشد.
از نظر تجاری، اگر کاآن در آذربایجان، پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس به شهرت خوبی دست یابد، ترکیه می تواند از این موفقیت در کشورهای دیگری که قادر به خرید سامانه های آمریکایی نیستند یا تمایلی به این کار ندارند، استفاده کند. خریداران اخیر پلتفرم های دفاعی ترکیه - بنگلادش، اندونزی، مالزی و فیلیپین - نیز ممکن است خرید کاآن را در نظر بگیرند.
کاآن هنوز رقیب جنگنده اف-35 نیست، اما می تواند به جایگزینی مناسب برای کشورهایی تبدیل شود که به دنبال سامانه های غیر آمریکایی هستند.
