عبور از اقتصاد نفتی، یکی از اصول بنیادینی بوده که رهبر انقلاب در سال‌های اخیر بار‌ها بر آن تأکید کرده‌اند. اما حالا وزیر اقتصاد، با روایتی کاملاً متفاوت، تصویری از وابستگی به نفت ارائه می‌دهد که جای تأمل دارد.
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد و دارایی، به تازگی در حساب کاربری خود در شیکه ایکس نوشت: «سهم دلار در مجموع ذخایر جهانی از ۶۵ درصد در سال ۲۰۱۶ به ۵۸ درصد رسیده است. ترامپ هم قبل از انتخاب شدن، دلیل ضعف دلار را سیاست اشتباه آمریکا در تحریم کشورها اعلام کرد. تمرکز دولت امریکا بر تعرفه های تجاری، نشان دیگری ست از شکست سیاست تحریم کشورها و بیهوده بودن تکرار فشار حداکثری علیه ایران.
همتی در بخش دیگری از نوشته مجازی اش گفته است: با تهدید کانادا مبنی بر نفروختن نفت به آمریکا به دلیل تعرفه ۲۵ درصدی که از دیروز روی کالا‌های کانادایی اعمال شده، لغو تحریم‌های نفتی ایران اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت اقتصادی دارد.
آقای وزیر از اقتصاد ایران با خبرید؟
بخش نخست توئیت همتی، پرسشی جدی را مطرح می‌کند؛ وزیر اقتصادی که از کاهش سهم دلار در ذخایر جهانی و ضعف دلار سخن می‌گوید، آیا نسبت به کاهش چشم‌گیر ارزش ریال هم دغدغه‌ای دارد یا ترجیح می‌دهد در نقش یک تحلیل‌گر بین‌المللی ظاهر شود؟ تورم و گرانی‌های فزاینده چطور؟ اگر این تغییرات در نظام مالی جهانی اهمیتی دارد، چرا تأثیری در نوسانات بازار ارز ایران دیده نمی‌شود؟
بخش دوم صحبت های وزیر اقتصاد در فضای مجازی نیز نکات قابل تاملی در بر دارد. به گونه ای که همتی عملاً پیامی غیرمستقیم به طرف آمریکایی ارسال کرده است، اینکه اقتصاد ایران از تحریم‌های نفتی آسیب می‌بیند و لغو آنها برای اقتصاد کشور ضروری است. این اظهارنظر، در تضاد آشکار با راهبرد کلانی که رهبری انقلاب طی سال‌های گذشته بر فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی تأکید داشته اند، قرار دارد. چنین موضع‌گیری‌هایی، نه‌تنها برخلاف سیاست‌های کلان کشور است، بلکه عملاً نشان‌دهنده عدم درک درست از ضرورت کاهش وابستگی به نفت در اقتصاد ملی است.
نمونه‌ای روشن از این سیاست را می‌توان در بیانات سال ۱۳۹۶ رهبر انقلاب مشاهده کرد. ایشان در دیدار با رئیس‌جمهور و اعضای دولت دوازدهم تأکید کردند: باید اقتصاد را از نفت خلاص کنیم و این هدف مهم با توجه به امکانات، ظرفیت‌ها و نیروی انسانی کشور تحقق‌پذیر است، همان‌گونه که برخی کشور‌های بدون نفت، این کار را کرده‌اند.
اما آنچه این ماجرا را عجیب‌تر می‌کند، سابقه خود همتی در این مسیر است. او در زمان ریاست بر بانک مرکزی، در جلسات با رهبر انقلاب حضور داشت و بر ضرورت فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی تأکید می‌کرد. حالا که بر صندلی وزارت اقتصاد نشسته، گویی آن توصیه‌ها را به فراموشی سپرده است.
نکته دیگر این است که اصولاً موضوع صادرات نفت و مسائل مرتبط با آن، در حیطه وظایف وزیر نفت است نه وزیر اقتصاد. اما همتی، به جای تمرکز بر وظایف کلیدی خود همچون ساماندهی بازار سرمایه، بهبود فضای کسب‌وکار و مدیریت بحران بانک‌های دولتی، ترجیح می‌دهد در مسائلی خارج از حوزه کاری‌اش ورود کند.
البته این اولین بار نیست که وزیر اقتصاد، وارد حوزه‌هایی می‌شود که مستقیماً به او ارتباطی ندارد. او که زمانی تأکید داشت باید درآمد نفتی را فراموش کنیم، حالا در قامت مدافع لغو تحریم‌های نفتی ظاهر شده است. فروردین ۱۴۰۰، همتی در مصاحبه‌ای با پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR به صراحت گفته بود: باید درآمد نفتی را فراموش کنیم و بودجه، درآمد و هزینه‌هایمان را بدون درآمد نفتی تنظیم کنیم. اقدام بعدی، بالابردن توان رقابتی کشور است. توان رقابتی همچنین تقویت صادرات که تقویت تولید و اشتغال است، می‌تواند محور کارمان قرار بگیرد. لزوم اختصاص کارآمد منابع بانکی برای تولید است. ما باید تسهیلات تکلیفی بانک‌ها را که معلوم نیست کجا می‌رود و چه تأثیری در تولید دارد را به‌سمت تولید هدایت کنیم.
اما حالا که چهار سال از این صحبت‌ها می‌گذرد، همتی دقیقاً خلاف گفته‌های خودش عمل می‌کند. به جای تمرکز بر بهبود توان رقابتی کشور، به دنبال ارسال پیام‌های وابستگی به نفت است. به جای تلاش برای توسعه صادرات غیرنفتی، دغدغه‌اش صادرات نفت خام شده است. این تناقض‌ها، نشانه‌ای آشکار از نبود راهبرد مشخص در سیاست‌های اقتصادی اوست.
از سوی دیگر، همتی در برابر مشکلات کلیدی اقتصاد کشور مواضع عجیبی دارد. زمانی که بحث کنترل تورم مطرح می‌شود، با قاطعیت می‌گوید که این مسئله به او ارتباطی ندارد، اما در عین حال، پیش بینی عدم کاهش قیمت طلا و کف نرخ ۷۳ هزار تومانی دلار را مطرح می‌کند و بازار ارز و طلا را ملتهب می‌سازد. تناقض‌هایی که نتیجه‌ای جز فشار تورمی بر مردم ندارد.
به قول فرشاد مؤمنی، استاد اقتصاد: غم‌انگیز است که یک مدیر کلیدی اقتصادی کشور، بگوید تورم به من ربطی ندارد، اما وقتی موضوع آزادسازی واردات خودروی لوکس مطرح می‌شود، از همه رقبا سبقت بگیرد که بگوید من بیشتر نقش‌آفرینی کردم!
به نظر می‌رسد که وزیر اقتصاد، به جای پرداختن به مأموریت‌های اصلی خود، ترجیح می‌دهد در حوزه‌هایی ورود کند که یا در آنها تخصصی ندارد یا اساساً در حیطه مسئولیتش نیست. اقتصاد ایران برای رهایی از مشکلات ساختاری، نیازمند وزیر اقتصادی است که وابستگی کشور به نفت را کاهش دهد، نه اینکه سیگنال آسیب‌پذیری به دشمنان ارسال کند. آیا وقت آن نرسیده که وزیر اقتصاد، اقتصاد بدون نفت را اولویت خود قرار دهد؟ از سویی دیگر گویا وزیر اقتصاد ایران نمی داند که آمریکا چند سالی است تبدیل به صادرکننده نفت شده است و با توجه به مازاد نفت در بازار، قطعا اولین گزینه آمریکا برای تامین احتمالی نفت مورد نیاز خود، ایران نیست!
