صدیقه نژادقربان: تهران 200هکتار بزرگ‌تر میشود. این لایحه‌‌‌ای است که شهرداری تهران به‌‌‌منظور «الحاق روستاهای حریم» در پاییز امسال با قید فوریت به شورای شهر تهران ارائه کرد تا چهار روستای سمت جنوب آزادگان به محدوده تهران اضافه شود. در صورت تصویب این لایحه الحاق، حریم جنوبی با مساحت 200 هکتاری و جمعیت نزدیک به 100هزار نفری، به محدوده 60هزار هکتاری تهران با جمعیت 9 میلیون نفری افزوده میشود.
شهرداری تهران، در این لایحه قصد دارد چهار روستای واقع در جنوب بیرونی تهران یعنی «مرتضی‌‌‌گرد»، «صالح‌‌‌آباد غربی»، «صالح‌‌‌آباد شرقی» و «رسالت» را که در حریم شهرداری است، به منطقه 19 الحاق کند. باتوجه به اینکه خط محدوده جنوب تهران در پایین‌دست بزرگراه آزادگان بخشی از محدوده داخل شهر محسوب نمی‌شود، به‌‌‌عنوان حریم تهران در نظر گرفته میشود، بنابراین با تصمیم شهرداری تهران، این چهار روستای حریم جنوبی تهران قرار است بخشی از محدوده «شهر» شوند.
هدف شهرداری در ارائه لایحه «الحاق روستاهای مرتضی‌‌‌گرد، صالح‌‌‌آباد غربی و شرقی و رسالت به محدوده شهر تهران» صیانت از حریم پایتخت و جلوگیری از افزایش ناموزون جمعیت و ساخت‌وسازهای غیر‌اصولی در این محدوده است. ساخت‌وسازهای غیر‌قانونی در این محدوده به یکی از مشکلات کالبدی و ساختاری شهری تبدیل شده است. خلازیر در مرتضی‌‌‌گرد در مرداد سال گذشته به داستانی عجیب در تهران تبدیل شد. شهرداری که مشغول تخریب ساختمان فاقد پروانه بود، باعث فروریختن چند ساختمان مجاور شد.
از این رو، شهرداری به منظور برون‌رفت از مشکلات، در چارچوب قانون و با استناد به تبصره 2 ماده 3 قانون، تصمیم به الحاق محدوده حریم جنوبی تهران به منطقه 19 تهران گرفت. بر اساس این قانون روستاهایی که در داخل حریم روستاها واقع شده‌‌‌اند، در صورت نرسیدن به شرایط شهری شدن، شهر مستقل شناخته نشده و به‌‌‌صورت منفصل به‌‌‌عنوان یک ناحیه یا منطقه از نواحی یا مناطق شهر اصلی تلقی و اداره میشود.
اگرچه لایحه الحاق روستاهای جنوبی تهران توسط شهرداری با استناد به قانون تقسیمات کشوری تنظیم شده اما این سوال مطرح است، لایحه الحاق در حوزه اختیارات شورای شهر قرار دارد یا باید به تایید «شورای عالی شهرسازی» برسد؟ با توجه به اینکه، «هر نوع افزایش یا تغییر خط محدوده شهرها» به‌ویژه تهران باید در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور بررسی و تایید شود، بنابراین، اختیار نهایی کردن این تصمیم با مدیریت شهری پایتخت نیست و در صورت تصویب شورای شهر، نیازمند تصویب شورای عالی شهرسازی است.
پیشنهاد الحاق حریم جنوبی تهران به منطقه 19 با موافقان و مخالفانی همراه بوده است. «دنیای‌اقتصاد» با توجه به نظرات کارشناسان شهرسازی، به بررسی تصمیم شهرداری برای بزرگ‌تر کردن ابعاد فیزیکی و جمعیتی شهر تهران پرداخته است. برخی از شهرسازان منتقد سیاست‌‌‌های شهری در دهه‌‌‌های اخیر معتقدند که اطراف تهران حریم ندارد و تهران دارای لبه‌‌‌هایی است که به‌‌‌عنوان سپری در برابر گسترش محدوده شهری فراتر از محدوده تعیین‌شده عمل می‌کند. این روستاهای واقع در حریم تهران به نوعی «موتاسیون» کرده‌‌‌اند. موتاسیون در اصطلاح شهرسازی به این معناست که یک بخشی جدا از محدوده شهری در واقع فراتر از لبه‌‌‌های شهری به لحاظ ساختمان و بارگذاری آنچنان جهش کرده که نه روستا محسوب میشود و نه شهر.
در واقع این روستاها در پایین‌دست بزرگراه آزادگان به‌‌‌عنوان عارضه شهری به شمار می‌‌‌روند. این بزرگراه که در واقع خط محدوده تهران محسوب میشود در صورت اجازه توسعه در پایین خط محدوده شهرداری، می‌تواند به‌‌‌سرعت تا بخش زیادی از پایین محدوده گسترش یابد. مرتضی‌‌‌گرد که به عنوان محله شاخص در جنوب بیرونی تهران در یک دهه اخیر با رشد چشمگیری همراه بوده، در حال حاضر نه شهر است و نه روستا، که این ناشی از ضعف در سیاستگذاری‌‌‌هایی است که به گسترش این محله خارج از لبه‌‌‌های شهری منجر شده است.
موضوع دیگری که از سوی منتقدان این الحاق مطرح میشود، اینکه، اگرچه شهرداری می‌‌‌خواهد «بر استفاده از اراضی باقی‌‌‌مانده در روستاها» نظارت ویژه کند و با ایمن‌‌‌سازی بناهای ساختمانی خدمات موردنیاز ساکنان را ارتقا دهد، اما این سناریو وجود دارد که تنگناهای مالی که شهرداری برای وضعیت فعلی تهران با آن مواجه خواهد شد، مانع از توجه به روستاها پس از الحاق میشود. سناریوی دیگری که مطرح میشود، اینکه با الحاق این چهار روستا، احتمالا تغییراتی در قیمت ملک به وجود بیاید. در حال حاضر میانگین قیمت پیشنهادی آپارتمان در مرتضی‌‌‌گرد به‌‌‌عنوان یکی از محله‌های شناخته‌شده در جنوب بیرون تهران در حدود 19میلیون تومان در مترمربع است. این قیمت فعلی بسیار پایین‌‌‌تر از سطح قیمت پیشنهادی در منطقه 19 است که در صورت الحاق احتمالا با تغییرات قیمتی در جهت یکسان‌سازی با منطقه همراه شود.
اما در مقابل انتقاداتی که از سوی برخی کارشناسان شهرسازی در رابطه با تصمیم شهرداری مبنی بر الحاق روستاهای حریم مطرح شده، برخی از شهرسازان موافق با این تصمیم هستند. مدافعان الحاق می‌‌‌گویند، اگر این روستاها در خارج از محدوده شهر تهران قرار بگیرند، به‌‌‌عنوان یک شهر جدید، یک شهرداری جدید نیز تشکیل میشود. باتوجه به اینکه این شهر جدید دیگر بخشی از پایتخت نیست، شهرداری نمی‌تواند بنیه مالی شهر جدید را تامین کند که در نتیجه باری بر تهران خواهد شد. همچنین، مشکلات در سیاستگذاری به واسطه عدم‌تامین مالی باعث میشود تا شهر جدید متناسب با استانداردهای شهری رشد نکند و باتوجه به اینکه عمده تمرکز طراحان و سیاستگذاران شهری بر پایتخت است، این شهر جدید نیز مانند دیگر شهرهای تهران همچون پرند و پردیس و رباط‌کریم با اختلاف قابل‌توجه در سطح خدمات شهری مواجه خواهد شد.
