کوکداما از فرهنگ بونسای ژاپن ریشه می‌گیرد و ساخت آن در خانه برای هر کسی امکان‌پذیر است. اگر می خواهید با استفاده از این توپ خزه ای زیبا با طبیعت ارتباط برقرار کنید هنر ساخت کوکداما را بیاموزید و همزمان به مفهوم زیبای وابی‌سابی نیز نزدیک‌تر شوید.
به گزارش راهنماتو، بونسای و کوکداما هر دو نمایانگر اصول وابی‌سابی هستند؛ مفهومی که بر سادگی، گرما، بی‌نظمی طبیعی، زمینی بودن و پذیرش نقص‌ها تأکید دارد. این اصول، زیبایی‌شناسی خاص ژاپنی‌ها و باور آن‌ها به ارزش و زیبایی نقص‌های طبیعی را به تصویر می‌کشند.
وابی‌سابی به ساده‌ترین معنا، پذیرش نقص‌ها و گذرای زندگی است؛ نقص‌هایی که زندگی را واقعی و زیبا می‌کنند. اما این مفهوم چه ارتباطی با کوکداما و بونسای دارد؟
کوکداما، مانند وابی‌سابی، هنری است که گذرا بودن و ناپایداری را به تصویر می‌کشد. به همین دلیل، ساخت گیاهانی به این سبک با فلسفه‌های ژاپنی پیوند خورده و باعث شده این سنت‌ها برای قرن‌ها مورد تحسین و توجه جهانیان قرار گیرند.
اگر به دنبال هنر و طبیعتی آرامش‌بخش هستید، یادگیری ساخت کوکداما می‌تواند قدمی کوچک اما ارزشمند باشد.در این مطلب از راهنمای گل و گیاه ضمن اشاره به چگونگی ساخت کوکداما، منشا، فلسفه و تاریخچه آن را بررسی می کنیم.
کوکداما در زبان ژاپنی به معنای "توپ خزه‌ای" است. کُکه به معنی خزه و داما به معنی توپ است. یک کوکدامای معمولی، مجسمه‌ای زنده از یک گیاه است که ریشه‌های آن در یک توپ خاکی و پوشیده از خزه قرار دارند.
به صورت سنتی، ریشه‌های گیاه پس از جمع شدن با خاک، با خزه سبز یا خزه اسفاگنوم پوشانده می‌شوند. این کار یک توپ زیبا ایجاد می‌کند که هم به عنوان گیاه و هم به عنوان یک قطعه دکوری عمل می‌کند.
همانطور که thekubode اشاره می کند هنر کوکداما از یک سنت بزرگ‌تر باغبانی ژاپنی به نام "نی‌آرای" گرفته شده است که به معنای "شستشوی ریشه" است. نی‌آرای روشی در بونسای بود که در آن ریشه‌های درخت تمیز شده و سپس بدون خاک در یک گلدان کاشته می‌شدند، به این امید که ریشه‌ها به مرور زمان به گلدان بچسبند.
با گذشت زمان، این روش به چیزی که امروز به نام کوکداما شناخته می‌شود، تکامل یافت؛ روشی که در آن ریشه‌ها به جای قرار گرفتن در گلدان، در یک توپ خاک و خزه پیچیده می‌شوند. این نوع چیدمان گیاهی امکان رشد گیاه را به روشی کنترل‌شده و در عین حال طبیعی فراهم می‌کند.
منشأ دقیق کوکداما کاملاً روشن نیست، اما اعتقاد بر این است که این روش در دوره ادو (1603–1868) در ژاپن آغاز شده است. در آن زمان، کوکداما راهی برای طبقات پایین‌تر جامعه بود تا از بونسای لذت ببرند بدون اینکه نیاز به گلدان‌های گران‌قیمت داشته باشند.
برخلاف درختان بونسای سنتی که در گلدان‌ها قرار می‌گیرند، کوکداما به تکه‌ای از طبیعت می‌ماند؛ جایی که ریشه‌ها در خاک پیچیده شده و با لایه‌ای سرسبز از خزه پوشیده می‌شوند. این سادگی فلسفه‌ی وابی‌سابی را برجسته می‌کند – جشن گرفتن زیبایی در نقص و پذیرش تغییر به عنوان بخشی طبیعی از زندگی.
ژاپنی‌ها باور دارند که کوکداما نه‌تنها یک اثر هنری است بلکه راهی برای ارتباط با طبیعت نیز محسوب می‌شود. ساختن کوکداما نیازمند صبر، دقت و تمرکز است – ویژگی‌هایی که به افراد کمک می‌کنند از شتاب زندگی فاصله بگیرند، به خود گوش دهند و آرامش درونی بیابند.
در سال‌های اخیر، کوکداما به دلیل زیبایی‌شناسی مینیمالیستی و جذابیتی که در ایجاد فضای سبز در دکوراسیون منزل، محبوبیت جهانی پیدا کرده است. این هنر به عنوان نوعی "باغبانی با نخ" یا "باغبانی معلق" شناخته می‌شود که در آن گیاهان به جای قرار گرفتن در گلدان، در هوا معلق هستند.
با توجه به ویژگی های ظاهری این گیاه زینتی، کوکداما را می‌توان برای نمایش آویزان کرد یا روی یک ظرف یا سینی قرار داد. نگهداری از آن نیاز به مراقبت خاصی دارد، که معمولاً شامل آبیاری از طریق غوطه‌ور کردن در آب است. این روش معمولاً با گیاهانی که به رطوبت زیاد و نور غیرمستقیم علاقه دارند، استفاده می‌شود.
قبل از اینکه شروع به ساخت کوکداما کنیم باید بدانیم به چه لوازمی نیاز داریم. در ادامه به این موارد می پردازیم:
ابزارها:
مواد:
برای ساخت کوکداما، به خاکی با پایه رسی نیاز دارید که به‌خوبی به هم بچسبد. این خاک معمولاً با پیت ماس مخلوط می‌شود تا رطوبت را حفظ کند. این ترکیب به نام "آکاداما" شناخته می‌شود.
روش تهیه:
نکته:
اگر به خزه خشک دسترسی دارید، می‌توانید از آن استفاده کنید، البته باید ابتدا آن را خیس کنید. همچنین، می‌توانید خزه برداشت‌شده از طبیعت را به‌کار ببرید. برای برداشت، به‌آرامی خزه را همراه با یک لایه نازک خاک با ابزار تخت و تیز مانند کاردک جدا کنید. از ابزار فلزی خودداری کنید، زیرا ممکن است به سلامت خزه آسیب بزند.
یکی از نکات جالب توجه در مورد کوکداما نگهداری آسان آن است. به همین خاطر در ابتدا یادآور شدیم که کوکداما نه تنها در فضای شما، به دلیل آویزان بودن، بلکه در زمان شما هم برای نگهداری از گیاهان آپارتمانی صرفه جویی می کند. حال بهتر است بدانید که چه در فضای داخل خانه و چه در فضای باز، باید اطمینان حاصل کنید که کوکداما را در مکانی با سایه جزئی تا کامل قرار دهید.
برای تشخیص نیاز کوکداما به آبیاری، توپ را برداشته و وزن آن را بررسی کنید. اگر سبک به نظر می‌رسد، آن را به مدت ۱۰ دقیقه در یک کاسه آب ولرم خیس کنید.
پس از خیس کردن، توپ را داخل یک آبکش قرار دهید تا آب اضافی آن خارج شود. هنگامی که توپ دیگر قطره‌ای آب نمی‌چکاند، می‌توانید آن را دوباره به نمایش بگذارید.
اگر گیاه نشانه‌هایی از استرس نشان می‌دهد یا فضای فعلی آن برای رشد کافی نیست، آن را به یک کوکدامای بزرگ‌تر منتقل کنید.
برای کوکداما، گیاهانی را انتخاب کنید که رشد آهسته و سیستم ریشه‌ای کوچکی داشته باشند. همچنین به محل قرارگیری کوکداما توجه کنید، چه روی میز باشد و چه به‌صورت آویز. به‌طور کلی، گیاه باید نگهداری آسانی داشته باشد و بتواند خاک مرطوب را تحمل کند. از آنجا که خزه در معرض آفتاب کامل به‌راحتی می‌سوزد و گیاهان یک‌ساله معمولاً عمر کوتاهی در فضای داخلی دارند، بهتر است به سراغ گیاهان چندساله بروید که در سایه جزئی تا کامل رشد خوبی دارند.
با توجه به مواردی که pinelanenursery به آن اشاره کرده است، برخی از گزینه‌های ایده‌آل شامل گیاهان زیر هستند:
کوکداما همچنین می‌تواند به‌عنوان خانه‌ای برای درختان مخروطی، زیتون، گلابی و سیب استفاده شود. با این حال، نگهداری از درختان به این روش نیازمند مراقبت‌های گسترده و تخصصی است.
