فرارو- احمد نادری، نماینده مردم تهران و عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی اخیرا خبر داده که طرح استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، با ۸۹ امضا به کمیسیون اقتصادی مجلس ارجاع شده است. علت این طرح از سوی نادری، نارضایتی مجلس از شکل اداره اقتصادی عنوان شده است. همزمان با این خبر، شایعاتی از استعفای محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی منتشر شد که البته خیلی زود توسط علی احمدنیا، سرپرست امور اطلاع‌رسانی دولت تکذیب شد.
به گزارش فرارو، مخالفان همتی معتقدند او نتوانسته است وضعیت بازار دلار و تورم را آنطور که لازم بوده کنترل کند. علی خضریان نماینده مردم تهران در یادداشتی در این باره نوشت: «رسانه‌های همسو با وزیر اقتصاد ادعا می‌کنند عامل افزایش ۵۵ درصدی قیمت ارز در ۳ ماه اخیر مسائل سیاسی و حضور ترامپ است! سؤال این است که چرا در طول ۱۸ ماه قبل از حضور آقای همتی و با وجود ۱۸ حادثه سیاسی و امنیتی کم‌سابقه، نرخ دلار در حدود ۶۰ هزار تومان باقی ماند؟! از طرفی آقای وزیر هم بار‌ها با این استدلال که دلار نیما را بالا و دلار آزاد را پایین می‌آوریم، وعده داد که نرخ ارز را کنترل می‌کند، کنترل که نکرد هیچ، با حرف‌های نسنجیده و تعیین کردن کف برای دلار و طلا به التهاب بازار دامن زد! از آقای پزشکیان انتظار داریم هر چه زودتر و پیش از استیضاح وزیر در مجلس، در تیم اقتصادی خود تجدید نظر کند.».
اما مدافعان همتی نظری دیگر دارند و معتقدند شرایط اقتصادی کشور بدون برداشتن تحریم‌ها و گشایش در روابط دیپلماتیک چندان فضایی برای تغییر ندارد. با توجه به این شرایط پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که آیا واقعا تیم اقتصادی دولت چهاردهم مسیر را اشتباه رفته است و اصلا مشکل اقتصاد کشور چیست؟ مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه چمران اهواز در گفت‌و‌گو با فرارو، به این پرسش‌ها پاسخ داده است:
مرتضی افقه به فرارو گفت: «برخی از این آقایانی که این روز‌ها نسبت به عملکرد آقای همتی نقد دارند و فریاد استیضاح سر داده‌اند، همان‌هایی هستند یا به همان طیف فکری وابسته‌اند که عامل و بانی وضع موجودند. مسئله کشور ما اصلا اقتصادی نیست که وزیر اقتصاد بخواهد با فرمول‌های اقتصادی آن را حل کند. اتفاقا من خودم منتقد آقای همتی و آقای فرزین هستم، اما وضعیتی که اکنون در کشور میبینیم، اصلا هیچ ربطی به اقتصاد ندارد و مسئله امروز حاصل همان چیزی است که بخش تندروی جناح اصولگرا رقم زده‌اند؛ سیاست‌های آن‌ها در خارج کشور و عدم شکل دهی توافق است که ما را به این وضعیت رسانده است. در دوران آقای رئیسی انتظار می‌رفت با حضور بایدن در کاخ سفید، تلاش به خرج داده شود تا هر چه سریعتر به یک دستاورد توافقی برسیم، اما متاسفانه، این اتفاق نیفتاد و آن حداقل فضایی که بعد از برجام برای تنفس به دست آورده بودیم را نتوانستیم دوباره احیا کنیم. درست است که برجام هم عمر طولانی نداشت، اما حداقل در سال‌های ۹۵ تا ۹۷ توانستیم بهتر نفت بفروشیم و درآمد‌هایی را ذخیره کنیم که در سال‌های بعد هم جوابگوی فشار‌های ترامپ بود؛ بنابراین اکنون آن‌هایی که باید پاسخگو باشند و استیضاح شوند، همین نمایندگان تندرو هستند.»
وی افزود: «باید فکری به حال روابط خارجی و اصلاح زیرساخت‌های کشور داشته باشیم. تا زمانی که این مسائل حل نشود، دیگر هیچ فرمول اقتصادی نمی‌تواند جوابگو باشد. اگر قرار به استیضاح و پاسخگویی است باید به سال‌های قبل و زمانی برگردیم که برخی می‌گفتند: «تحریم‌ها بی اثر است و مسئله ما نیست»، همان افرادی که تحریم‌ها را به سخره می‌گرفتند. همچنین مجلسی‌هایی که در دوران پیش از ترامپ در مسیر توافق و مذاکرات کارشکنی کردند و دلشان نمی‌خواهد برجام شکل بگیرد باید پاسخگوی رفتارشان باشند. همه این افراد عامل وضعیت موجودند. از اول انقلاب تا کنون، هرچه فرمول بود و اقتصاددان‌ها بلد بودند، را مطرح کرده‌اند. عجیب است که مسئولان هنوز به این نتیجه نرسیده‌اند که مشکل اقتصادی نیست که بتوانیم با یک تیم اقتصادی، همه چیز را حل کنیم. اصلا دیگر فرمولی باقی نمانده است. وقتی زمین شوره زار است که نمی‌توان در آن کشت و زرع کرد یا از فرمول‌ها برای کاشت بذر کمک گرفت. به اعتقاد من اتفاقا باید به شکل رسمی اعلام شود آن تفکر تندروی اصولگرایی که مانع مذاکره، مانع حل مشکل تحریم، مانع FATF و هر ارتباط خارجی هستند، پاسخ دهند که اکنون چه باید کرد؟ آن‌هایی که شعار می‌دادند می‌شود بدون حل مشکل تحریم، رشد کرد و مشکلات اقتصادی کشور را حل کرد، آن‌هایی که نگذاشتند مشکلات کشور حل شود، نگذاشتند سرمایه گذاری در حوزه زیرساخت‌های برق، توسعه میادین نفتی و امثالهم انجام شوند، پاسخ دهند.»
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: «سطحی نگری و نداشتن چشم انداز درست از آینده است که مملکت را به چنین وضعیت اقتصادی رسانده. برخی از نمایندگانی که افکار تندرو دارند و مخالف هر طرح گشایشگر اقتصادی هستند، درواقع فاقد تخصص و دانش کافی برای درک وضعیت کشور هستند. همه چیز به کنار، طلبکاری از یک نفر و تلاش برای استیضاح او عجیب است. بله. اتفاقا من هم نسبت به ایده مرتبط با ارز آقای همتی مخالفم و بسیار هم انتقاد کرده‌ام، اما آقای همتی تصور می‌کرد این تکنیک می‌تواند در شرایط فعلی تاثیری داشته باشد یا به اصطلاح در این شوره زار بذرپاشی کند. اما متاسفانه طرح ایشان جواب نداد. با بازگشت ترامپ و عدم حل مشکل تحریم ها، وضعیت موجود اصلا جای تعجب ندارد. اگر غیر از این بود باید تعجب می‌کردیم.ای کاش به جای آقای پزشکیان همین طیف اصولگرایان پرمدعا و تندرو سر کار بودند تا می‌دیدیم چند مرده حلاجند و چطور قرار است بدون رفع مشکل تحریم‌ها وضعیت اقتصاد کشور را متحول کنند.»
وی افزود: «ما بسیاری از برگ‌های برنده سیاست خارجی و امتیازات اقتصادی را که می‌توانستیم بگیریم به خاطر همین طرز تفکر‌های تندرو‌ها از دست داده‌ایم. تجربه به ما نشان داده که به ارتباطات گسترده با کشور‌های مختلف نیاز داریم. همکاری با چین یا عضویت در بریکس به تنهایی، نتیجه نمی‌دهد. برخی آقایان فرار رو به جلو می‌کنند و اکنون آقای پزشکیان و تیم ایشان را مقصر همه آن چه در اقتصاد کشور رخ می‌دهد معرفی می‌کنند. زمانی که آقای پزشکیان رئیس جمهور شد هیچکس نمی‌دانست که قرار است ترامپ رئیس جمهور باشد. اما سوال این است که اگر کاندیدای مورد علاقه این آقایان انتخاب می‌شد قرار بود بدون رفع تحریم‌ها و در همین شرایط موجود چه تحولی انجام دهد؟ برخی آقایان می‌فرمایند زمان ریاست جمهوری آقای رئیسی، وضعیت دلار مثل امروز نبوده و می‌پرسند چطور آن زمان نمی‌گفتیم که مسئله تحریم‌ها و سیاست خارجی نرخ دلار را بالا برده است. پاسخ این است که اولا، زمان آقای رئیسی با توجه به عدم سختگیری بایدن، فروش نفت با سهولت بیشتری انجام می‌شد و اجازه داده شده بود بین یک و نیم تا ۲ میلیون بشکه نفت بفروشیم. دوما هنوز وضعیت منطقه به این حالتی که امروز میبینیم نرسیده بود، سوما ترامپ و پروژه فشار حداکثری در کار نبود و در نتیجه مقایسه شرایط امروز و آن دوران بسیار اشتباه و عجیب است.»
این اقتصاددان گفت: «متاسفانه بسیاری از افرادی که نقد‌های تندی علیه تیم اقتصادی دولت می‌کنند، صرفا به دنبال قدرت هستند مگرنه خود، به خوبی می‌دانند که در وضعیت فعلی، عملا کار ویژه‌ای نمی‌شد انجام داد. مشکل اصلی کشور خارج از عهده وزیر اقتصاد، رئیس بانک مرکزی و رئیس سازمان برنامه و بودجه است. حتی اگر تحریم‌ها برداشته و FATF برقرار شود، باز هم مشکلات وجود دارد، اما با دوپینگ فروش نفت، فشار‌ها اندکی کم می‌شود. اصل مشکل در طرز تفکر ضد توسعه‌ای است. این طرز تفکر به شکلی است که در آن دغدغه‌های سیاسی و ایدئولوژیک بر تفکر مردم اولویت دارد و انتصاب و انتخاب بیشتر بر اساس شایستگی‌های ایدئولوژیک است که الزاما نمی‌توانند مشکلات کشور را حل کنند. در این وضعیت نمی‌توان گفت همتی و فرزین مقصرند. سیاست‌های اقتصادی موجود انفعالی هستند، چون روش دیگری را نمی‌توانند استفاده کنند. ای کاش همین آقایان تندرو مسئول بودند تا می‌دیدم چه خواهند کرد. در وضعیت فعلی طرح اعطای کمک به اقشار آسیب پذیر، طرح خوبی است و می‌تواند به آن‌هایی که در تنگنا‌های شدید قرار دارند کمک کند. بار‌ها گفته‌ام که شرایط فعلی از شرایط دوران جنگ به مراتب بدتر است و انتظار می‌رود دولت با بسته‌های کمکی از اقشار کم برخوردار، حمایت کند.»
