جواد زمانی در گفتگو با مهر به فعالیت های این شرکت در توسعه و گسترش فناوری فضایی اشاره کرد و گفت: شرکت ما مجموعه‌های مخابراتی و زیرسامانه‌های الکترونیکی ماهواره ها را تولید می کند. عمده فعالیت شرکت ما در حوزه نانوماهواره‌ها (ماهواره‌های مکعبی) وهمچنین ساخت زیرسامانه‌های مخابراتی و الکترونیکی مرتبط با ماهواره‌ها است.
وی اظهار کرد: عمر صنعت فضایی بسیار کوتاه است و این حوزه همچنان جوان محسوب می‌شود. ضمن اینکه میزان سرمایه‌گذاری در آن بسیار اندک بوده و به همین دلیل تمامی توانمندی‌های لازم برای دستیابی به دستاوردهای فنی و تکنولوژی پیشرفته در اختیار ما نیست. بااین‌حال، زمینه برای توسعه این توانمندی‌ها وجود دارد، زیرا ما چرخه فضایی از ساخت ماهواره تا پرتاب را در اختیار داریم. بنابراین اگر سرمایه‌گذاری لازم به صورت بومی انجام شود، امکان دستیابی به فناوری‌های روز دنیا در حوزه فضا برای کشور فراهم خواهد شد.
۸۰ درصد زیرسامانه‌های ماهواره و پرتاب آن بومی شدند
زمانی در ادامه پیشرفت‌های فضایی ایران را در مقایسه با کشورهای همسایه چنین توصیف کرد: دو واقعیت درباره صنعت فضایی کشور ما وجود دارد. اول اینکه ایران یکی از معدود کشورهایی است که زنجیره کامل ساخت، پرتاب و استقرار ماهواره در مدارهای نزدیک زمین را در اختیار دارد. دوم اینکه به دلیل تحریم‌ها، بخش قابل‌توجهی از فناوری‌های فضایی شامل بیش از ۸۰ درصد زیرسامانه‌های ماهواره و پرتاب آن، به‌صورت داخلی تولید می‌شود و متکی بر دانش و فناوری بومی است. این در حالی است که زنجیره‌ای مشابه در کشورهای منطقه وجود ندارد، چراکه بسیاری از فناوری‌های آن‌ها وارداتی بوده واز کشورهای پیشرفته کمک می‌گیرند.
بیشترین میزان وابستگی در حوزه تراشه است
مدیر عامل شرکت پردازش اطلاعات کیاست تأکید کرد: ما در حال حاضر حداقل وابستگی را در زنجیره ماهواره به سایر کشورها داریم. بیشترین میزان وابستگی ما به کشورهای دیگر در حوزه تراشه‌ها است زیرا تولید این قطعات، به‌ویژه تراشه‌های خاص، صرفه اقتصادی ندارد. برای مثال، ما تراشه سلول خورشیدی ماهواره‌ای تولید نمی‌کنیم، زیرا نیاز سالانه به این قطعات بسیار کم است و راه‌اندازی خط تولید آن مقرون‌به‌صرفه نیست. اما در زمینه زیرسیستم‌ها، چون تولید آن‌ها به‌صورت نمونه‌سازی و در تعداد محدود انجام می‌شود، می‌توان با واردات قطعاتی که ارزبری پایینی دارند، ارزش افزوده ایجاد کرد و به توسعه داخلی این بخش پرداخت.
وی در خصوص واردات تراشه‌ها عنوان کرد که کشورهای محدودی این تراشه‌ها را تولید می‌کنند و خود تراشه‌ها سهم چندانی از هزینه کلی را ندارند. بلکه ارزش‌افزوده دانش و تحقیق و توسعه‌ای که روی آن‌ها انجام می‌شود، اهمیت بالاتری دارد. به‌عنوان مثال، یک زیرسیستم ماهواره حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد هزینه‌هایش به قطعات مربوط می‌شود و در کل، حدود ۵۰ درصد هزینه یک ماهواره مربوط به قطعات آن است.
وی تأکید کرد که ۸۰ درصد زیرسیستم‌های ماهواره در ایران به‌صورت داخلی تولید می‌شود و ۲۰ درصد باقی‌مانده به دلیل نداشتن توجیه اقتصادی وارد می‌شود.
ایران و آینده صنعت فضایی
مدیرعامل شرکت پردازش اطلاعات کیاست با اشاره به تأثیر تحریم‌ها بر دسترسی به دانش فضایی، گفت: تحریم‌ها دسترسی ما را به فناوری‌های پیشرفته محدود کرده و باعث شده محصولات دارای تکنولوژی بالا به ایران ارائه نشوند. علاوه بر این، هزینه تمام‌شده این تجهیزات به دلیل نرخ ارز برای کشور بسیار سنگین است با این حال با توسعه فناوری داخلی، علاوه بر کاهش ارزبری، موانع تحریمی نیز پشت سر گذاشته می‌شود.
زمانی در ادامه افزود: با توجه به اینکه میزان گردش مالی و بودجه صنعت فضایی چندان قابل‌توجه نیست، نمی‌توان رقم دقیقی برای آن ذکر کرد. اما به‌صورت نسبی، ما توانسته‌ایم محصولات فضایی را با قیمتی معادل یک‌چهارم قیمت جهانی در کشور عرضه کنیم. هدف اصلی ما از توسعه این فناوری‌ها صرفاً کاهش هزینه و ارزآوری نبوده، بلکه تمرکز اصلی بر دستیابی به استقلال فناورانه و خودکفایی است. با این‌حال، تولید داخلی این محصولات، ارزبری آن‌ها را تا یک‌دهم کاهش داده است.
وی درباره نقش این ماهواره‌ها در فناوری و تکنولوژی ایران گفت: این فناوری در کشورهای مختلف کاربردهای متنوعی دارد. ملموس‌ترین کاربرد آن، تصاویر ماهواره‌ای است که در حوزه سنجش از راه دور به کار می‌رود. نمونه‌هایی از این تصاویر را می‌توان در نقشه‌های گوگل مشاهده کرد که تصویربرداری از سطح زمین را انجام می‌دهند. این فناوری می‌تواند در حوزه کشاورزی، مدیریت منابع آب، تشخیص زودهنگام آفات، پایش زمین‌های زراعی، مدیریت بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان و همچنین تخصیص منابع، تفکیک اراضی و جلوگیری از زمین‌خواری نقش مؤثری داشته باشد. دسته دیگری از ماهواره‌ها، ماهواره‌های مخابراتی هستند که نمونه شناخته‌شده آن‌ها پروژه استارلینک است. این ماهواره‌ها ارتباطات مخابراتی را از طریق فضا برقرار می‌کنند. کشور ما اگر بتواند در این حوزه به خودکفایی برسد یا بخشی از بازار را به دست بگیرد، می‌تواند نقش مهمی در صنعت فضایی ایفا کند. این حوزه‌ها نیازمند همکاری بین‌المللی هستند و هیچ کشوری نمی‌تواند به‌تنهایی در این مسیر پیشرفت کند.
این مدیر فناور در پاسخ به این سؤال که ایران در زمینه اکتشافات فضایی چه اقداماتی انجام داده، بیان کرد: ایران در این حوزه بسیار جوان است و عمر صنعت فضایی آن به‌زحمت به ۳۰ سال می‌رسد. دسترسی به دانش و فناوری‌های پیشرفته برای یک کشور به‌تنهایی دشوار است و علاوه بر آن، سرمایه‌گذاری در این حوزه در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته بسیار محدود بوده است. به همین دلیل، ما هنوز در مراحل متوسط توسعه قرار داریم و به سطح پیشرفته نرسیده‌ایم. بااین‌حال، اقداماتی در زمینه دستیابی به مدارهای ژئو و بررسی امکان ارسال مأموریت‌های دورتر در حال انجام است که در آینده به‌صورت عملیاتی پیاده‌سازی خواهد شد.
پرتاب ۳ ماهواره مکعبی در صف پرتاب
وی درباره دستاوردهای جدید این شرکت در حوزه ماهواره‌ای افزود: به دلیل ماهیت تقاضامحور این حوزه ما نمی‌توانیم محصولی را با فناوری پیشرفته تولید کنیم و منتظر بازار هدف بمانیم. بنابراین، بیشتر محصولات ما بر اساس نیاز کشور و در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت توسعه می‌یابند. ما در کنار تولید زیرسیستم‌های موردنیاز ارگان‌های دولتی، ماهواره‌های مکعبی را نیز توسعه داده‌ایم. این ماهواره‌ها در ابعاد مختلف، از یک‌واحدی (۱۰×۱۰ سانتی‌متر) تا ۳ و ۶ واحدی تولید می‌شوند. امیدواریم بتوانیم در سال آینده سه عدد از این ماهواره‌ها را در صف پرتاب قرار دهیم.
زمانی تأکید کرد که یکی از مزیت‌های این ماهواره‌ها قیمت مناسب آن‌هاست، به‌گونه‌ای که شرکت‌های خصوصی نیز می‌توانند روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. این ماهواره‌ها نسخه‌های کوچک‌شده ماهواره‌های بزرگ‌تر هستند و می‌توانند در مأموریت‌های تصویربرداری، نقشه‌برداری و مخابراتی عملکرد خوبی داشته باشند. ما پلتفرم این ماهواره‌ها را تولید کرده‌ایم و بسته به نیاز مشتری، قابلیت‌های موردنظر روی آن نصب و به مدار ارسال خواهد شد.
مدیرعامل این شرکت در پایان تصریح کرد: حوزه فضایی به دلیل سه ویژگی کلیدی، اهمیت بالایی در توسعه نیروی انسانی دارد. نخست، سهم بالای تحقیق و توسعه در این حوزه است که حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد هزینه‌ها را شامل می‌شود. دوم، این حوزه بین‌رشته‌ای است و تخصص‌های مختلفی مانند مخابرات، الکترونیک، هوافضا، مکانیک، کامپیوتر و نرم‌افزار در آن نقش دارند. سوم، این حوزه به دلیل ارتباط با فناوری‌های پیشرفته، برای دانشجویان و مهندسان جذابیت زیادی دارد. بنابراین، سرمایه‌گذاری در این صنعت علاوه بر دستیابی به دانش فناوری، به حفظ نخبگان و جلوگیری از مهاجرت نیروهای متخصص نیز کمک خواهد کرد.
