مدل های برنامه ریزی منابع انسانی در یک سازمان که موجبات تحقق اهداف آن سازمان را فراهم می سازند، بسیار متعدد و متنوعند. مدیران کاربلد به خوبی می دانند که وجود یک برنامه ریزی دقیق با قابلیت اجرای مو به مو برای رشد سازمان و حرکت آن به سوی هدف الزامی است. هیچ مدیر لایقی را نمی توانید بیابید که به منابع انسانی بی توجه بوده و از مدل های برنامه ریزی منابع انسانی سر در نیاورد؛ اما موفقیت چشمگیری کسب کند. یک کلام، ختم کلام؛ منابع انسانی اصلی ترین دلیل وجود سازمان ها هستند. از همین رو تسلط بر کلیه مسائل مربوط به آن ها از نحوه انتخاب صحیحشان گرفته تا آموزش و تربیت و ترفیع و... بسیار حائز اهمیت است.
برنامه ریزی منابع انسانی (Human Resource Planning) یکی از اساسی‌ترین و مهم ترین فرآیندهای مدیریت منابع انسانی در سازمان های بزرگ و کوچک محسوب می‌شود. با برنامه ریزی منابع انسانی خیلی ساده و سریع به پاسخ پرسش های زیر دست خواهید یافت:
سازمان شما برای پیشبرد اهداف خود نیازمند چه تعداد نیروی انسانی است؟
نیروی انسانی مورد نیاز سازمان شما می بایست از کدام منابع تامین گردد؟
برخورداری از چه پتانسیل ها و تخصص هایی برای نیروی انسانی مورد نیاز سازمان شما ضروری است؟
با وجود این برنامه ریزی، شما پیش بینی های لازم را پیش از استخدام و ورود هر یک از نیروهای انسانی انجام داده اید. برای مثال اگر یکی از پست های سازمانی به هر دلیلی نظیر از کار افتادگی یا مرخصی زایمان خالی بماند، لازم نیست نگران عدم پیشرفت امور در آن قسمت از سازمان باشید. چرا که پیش تر وقوع این اتفاقات را پیش بینی نموده و چاره اندیشی های لازم را انجام داده اید. در این شرایط مدیر منابع انسانی وارد عمل شده و شایسته ترین نیرو را از میان نیروهای واجد شرایط برگزیده و در آن پست منتصب می نماید.
این برنامه ریزی استراتژیک خیال شما را از بابت این که کارآمدترین نیروها را با مناسب ترین مهارت ها و توانایی ها به خدمت گرفته اید، راحت می کند. اگر نیروی کار قدتمند نداشته باشید، پیاده سازی هر استراتژی دیگری با هدف رشد سازمان به مشکل برخواهد خورد. با این نوع برنامه ریزی می توانید از کمبودهای حیاتی نیروی انسانی مطلع شده و بدین ترتیب کسب و کارتان را از خطرات تجاری نجات دهید. آشنایی با یک نمونه برنامه ریزی منابع انسانی می تواند درک موضوع را برایتان ساده تر کند.
اکنون که با برنامه ریزی منابع انسانی و دلایل اهمیت برنامه ریزی منابع انسانی آشنا شدید، وقت آن فرا رسیده که به معرفی دقیق مراحل آن بپردازید. در واقع با این کار نقشه راه کسب و کارتان را طراحی کرده و گامی بلند در راستای رشد آن بر می دارید.
نخستین و اصلی ترین مرحله ای که در این مسیر پیش رو دارید، تراز کردن مدل های برنامه ریزی منابع انسانی است. توجه داشته باشید که برنامه ریزی منابع انسانی می بایست حتما دارای چشم اندازی کلی نگر باشد. در غیر این صورت برنامه ای بدون ساختار محسوب می شود که اعتماد به آن اشتباه محض است. بدین منظور لازم است یک دستورالعمل هدفمند تنظیم نموده و بدین ترتیب اهداف برنامه ریزی منابع انسانی را شناسایی کنید.
به عنوان یکی دیگر از مهم ترین گام های برنامه ریزی منابع انسانی می توان به تجزیه، تحلیل، ارزیابی قدرت و دسترس پذیری نیروهای انسانی که در حال حاضر در سازمان مشغول به فعالیت هستند، پرداخت. بدین منظور می بایست منابع انسانی فعلی را از جهات گوناگون اعم از مهارت، تجربه، سن، پست، عملکرد و... مورد مطالعه قرار دهید. مدیران ارشد سازمان می توانند شما را در این راستا یاری نمایند.
پس از شناخت منابع انسانی فعلی، نوبت به تجزیه و تحلیل نیروهای انسانی آینده سازمان می رسد. لازم است بدانید که هیچ نتیجه گیری مطلق و عینی برای پیش بینی آینده سازمان و منابع انسانی آن در دسترس نیست، اما این کار پیش بینی عوامل مختلفی حول عوامل زیر را ممکن می سازد:
فرسایش
اخراج
بازنشستگی
ترفیع
...
پس از پیش بینی تقاضای منابع انسانی، وقت آن فرا می رسد که به مقایسه نتایج به دست آمده با نتایج حاصل از مطالعه نیروهای فعلی سازمان بپردازید. در این صورت می توانید شکاف ها را شناسایی نموده و تعیین کنید که آیا سازمان شما نیازمند استخدام تمام وقت یا پاره وقت نیروی انسانی جدید است یا خیر.
گام پنجم: برنامه ریزی منابع انسانی و اجرای آن
اکنون نوبت برنامه ریزی است. در این مرحله می بایست در صورت نیاز برای جذب نیروی انسانی جدید اقدام نموده، اگر لازم است به آموزش نیروها پرداخته یا به برون سپاری کارها روی بیاورید. پس از برنامه ریزی، نوبت به اجرای آن می رسد. اگر بگوییم این مرحله، چالش برانگیزترین مرحله برنامه ریزی منابع انسانی است، گزاف نگفته ایم. مرحله اجرا را با نهایت دقت انجام دهید تا نتیجه، همان شود که می خواهید!
مدل های برنامه ریزی منابع انسانی نقش غیر قبل انکاری در توضیح نقش منابع انسانی در کسب و کار شما ایفا می کنند. با وجود این مدل ها با نقش منابع انسانی آشنا شده، از چگونگی اثرگذاری آن بر ارزش کسب و کار و نحوه تاثیرگذاری تجارت بر آن آگاه خواهید شد. مهم ترین مدل های برنامه ریزی منابع انسانی به قرار زیرند:
این مدل یکی از معروف ترین مدل های برنامه ریزی منابع انسانی محسوب می شود که از مدل های منتشر شده در دهه 90 و ابتدای هزاره دوم میلادی گرفته شده است. مدل مذکور یک زنجیره علی را به نمایش می گذارد. این زنجیره با استراتژی کسب و کار آغاز، با فرآیندهای منابع انسانی ادامه یافته و در نهایت با عملکرد مالی بهبود یافته پایان می یابد.
این مدل که یکی از شناخته شده ترین مدل های برنامه ریزی منابع انسانی است، عوامل داخلی و خارجی بسیاری را مد نظر قرار می دهد. در مدل هشت جعبه شما نیروهای خارجی مختلفی را که بر نحوه انجام برنامه ریزی منابع انسانی اثر می گذارند، در نظر می گیرید. به عنوان مثال کمبود یک مهارت خاص در بازار، می تواند نحوه تامین منابع، استخدام و... را تحت تاثیر قرار دهد.
