به گزارش رکنا، سرویکس همان دهانه رحم است که بخش پایینی و باریک رحم را تشکیل می‌دهد و به واژن متصل می‌شود. سرویکس نقش مهمی در سیستم تولیدمثلی زنان دارد و وظایف مختلفی را بر عهده دارد.

وظایف سرویکس

مسیر عبور اسپرم به سمت رحم و لوله‌های فالوپ برای باروری

محافظت از رحم در برابر عفونت‌ها با ترشح مخاط محافظتی

نقش در زایمان که با گشاد شدن سرویکس، نوزاد از رحم خارج می‌شود

تغییرات هورمونی در طول چرخه قاعدگی که بر ترشحات و وضعیت دهانه رحم تأثیر می‌گذارد

انواع اختلالات در سرویکس

اختلالات سرویکس (دهانه رحم) می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله عفونت‌ها، تغییرات سلولی غیرطبیعی، یا مشکلات ساختاری ایجاد شوند. برخی از شایع‌ترین اختلالات سرویکس عبارت‌اند از:

۱. عفونت‌های سرویکس (سرویسیت)

التهاب دهانه رحم که معمولاً به دلیل عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی ایجاد می‌شود. علل شایع آن شامل:

عفونت‌های مقاربتی (STIs) مانند کلامیدیا، سوزاک، تبخال تناسلی (HSV) و ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)

عفونت‌های باکتریایی غیرمقاربتی مانند واژینوز باکتریایی

حساسیت به مواد شیمیایی در محصولات بهداشتی زنانه

۲. دیسپلازی دهانه رحم

تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های سرویکس که معمولاً به دلیل ویروس HPV رخ می‌دهد.

این تغییرات ممکن است پیش‌سرطانی باشند و از طریق تست پاپ اسمیر و کولپوسکوپی شناسایی شوند.

در صورت عدم درمان، ممکن است به سرطان دهانه رحم تبدیل شوند.

۳. سرطان دهانه رحم

رشد غیرطبیعی سلول‌های بدخیم در سرویکس، که عمدتاً به دلیل عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شود.

علائم شامل خونریزی غیرطبیعی، درد لگنی و ترشحات غیرمعمول است.

غربالگری با پاپ اسمیر و تست HPV می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند.

۴. پولیپ دهانه رحم

رشدهای کوچک و خوش‌خیم که معمولاً بی‌خطر هستند اما ممکن است باعث خونریزی غیرطبیعی شوند.

ممکن است نیاز به برداشتن داشته باشند، به‌ویژه اگر باعث علائم شوند.

۵. کیست‌های نابوتین (Nabothian Cysts)

کیست‌های کوچک و پر از مایع که روی سطح سرویکس ایجاد می‌شوند.

معمولاً بی‌خطر هستند و نیازی به درمان ندارند مگر اینکه باعث ناراحتی شوند.

۶. نارسایی دهانه رحم (سرویکس ناکارآمد)

زمانی که سرویکس قبل از موعد زایمان باز می‌شود و می‌تواند منجر به سقط جنین یا زایمان زودرس شود.

در این شرایط ممکن است از روش سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) استفاده شود.

۷. زخم دهانه رحم (سرویکس اروژن)

فرسایش یا نازک شدن بافت دهانه رحم که ممکن است در اثر عفونت، تغییرات هورمونی، یا زایمان رخ دهد.

می‌تواند باعث ترشحات غیرطبیعی و خونریزی بعد از رابطه جنسی شود.

۸. تنگی دهانه رحم

باریک شدن یا بسته شدن دهانه رحم که می‌تواند باعث مشکلات قاعدگی، نازایی و درد لگنی شود.

ممکن است مادرزادی باشد یا به دلیل جراحی، یائسگی، یا پرتو درمانی ایجاد شود.

۹. آدنومیوز دهانه رحم

نوعی رشد غیرطبیعی بافت رحم در داخل دهانه رحم که می‌تواند باعث درد، خونریزی شدید و نازایی شود.

طول سرویکس چیست؟

طول سرویکس (دهانه رحم) به اندازه‌گیری فاصله بین بخش داخلی و بخش خارجی دهانه رحم گفته می‌شود. این اندازه در شرایط طبیعی بین ۳ تا ۵ سانتی‌متر متغیر است.

اهمیت طول سرویکس

در زنان غیرباردار: معمولاً ثابت است و نقش مهمی در بسته نگه داشتن رحم ایفا می‌کند.

در بارداری: طول سرویکس کاهش می‌یابد و نزدیک به زمان زایمان نرم و باز می‌شود.

طول سرویکس در بارداری

در سه‌ماهه اول و دوم معمولاً بیش از ۳ سانتی‌متر است.

اگر کمتر از ۲.۵ سانتی‌متر باشد، ممکن است خطر زایمان زودرس افزایش یابد.

در مواردی که طول سرویکس خیلی کوتاه باشد، ممکن است پزشک سرکلاژ (دوختن دهانه رحم) را توصیه کند.

روش اندازه‌گیری طول سرویکس

سونوگرافی ترانس‌واژینال (دقیق‌ترین روش)

معاینه دستی توسط پزشک

نکته: کوتاه شدن غیرطبیعی سرویکس می‌تواند منجر به زایمان زودرس یا نارسایی دهانه رحم شود، بنابراین اندازه‌گیری آن در دوران بارداری اهمیت ویژه‌ای دارد.

جدول علائم نارسایی سرویکس

نکته: نارسایی سرویکس معمولاً بدون علائم واضح رخ می‌دهد و اغلب در سونوگرافی مشخص می‌شود.

اقدام ضروری: در صورت مشاهده این علائم، مراجعه سریع به پزشک توصیه می‌شود.

آیا امکان پیشگیری از نارسایی سرویکس وجود دارد؟

بله، امکان پیشگیری از نارسایی سرویکس در برخی موارد وجود دارد. انجام مراقبت‌های پزشکی منظم، کنترل عوامل خطر و رعایت نکات بهداشتی و درمانی می‌تواند خطر این عارضه را کاهش دهد.

یکی از مهم‌ترین اقدامات، مراقبت‌های پیش از بارداری است که به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت دهانه رحم را ارزیابی کند و در صورت وجود مشکلات، اقدامات پیشگیرانه را پیشنهاد دهد. کنترل عفونت‌های واژینال و رحمی نیز بسیار مهم است، زیرا عفونت‌های مکرر می‌توانند باعث التهاب و ضعف دهانه رحم شوند.

برای زنانی که در معرض خطر بالای نارسایی دهانه رحم هستند، پزشک ممکن است سرکلاژ (بخیه زدن دهانه رحم برای جلوگیری از باز شدن زودهنگام) را توصیه کند. همچنین، در برخی موارد، تزریق پروژسترون می‌تواند به تقویت دهانه رحم کمک کند و خطر زایمان زودرس را کاهش دهد.

رعایت سبک زندگی سالم، مانند پرهیز از فعالیت‌های سنگین در بارداری، عدم انجام جراحی‌های غیرضروری روی دهانه رحم و مراجعات منظم به پزشک برای بررسی طول سرویکس از طریق سونوگرافی ترانس‌واژینال نیز از دیگر روش‌های مهم پیشگیری محسوب می‌شوند.

در نهایت، اگر زنی سابقه نارسایی دهانه رحم یا زایمان زودرس دارد، باید از ابتدای بارداری تحت نظر پزشک باشد تا در صورت نیاز، مداخلات لازم انجام شود.

روش‌های تشخیص مشکلات سرویکس (دهانه رحم)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

خونریزی غیرطبیعی بین قاعدگی‌ها یا بعد از رابطه جنسی

درد لگنی یا احساس فشار در شکم

ترشحات غیرطبیعی و بدبو از واژن

مشاهده نتایج غیرطبیعی در تست پاپ‌اسمیر

 تشخیص زودهنگام مشکلات دهانه رحم، به پیشگیری و درمان سریع کمک می‌کند.

علت سرطان سرویکس

اصلی‌ترین علت سرطان دهانه رحم عفونت پایدار با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود و برخی از انواع آن (مانند HPV نوع 16 و 18) می‌توانند منجر به تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های دهانه رحم و در نهایت سرطان شوند.

عوامل افزایش‌دهنده خطر سرطان سرویکس

علاوه بر HPV، عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهند:

سیستم ایمنی ضعیف – ابتلا به HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی می‌تواند احتمال بروز سرطان را افزایش دهد.

سیگار کشیدن – مواد شیمیایی موجود در سیگار روی سلول‌های دهانه رحم اثر مخرب دارند.

داشتن شرکای جنسی متعدد – احتمال قرار گرفتن در معرض انواع پرخطر HPV را افزایش می‌دهد.

شروع زودهنگام فعالیت جنسی – تماس زودهنگام با ویروس HPV خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

عدم انجام تست پاپ اسمیر – تشخیص زودهنگام سلول‌های غیرطبیعی در مراحل اولیه می‌تواند از پیشرفت سرطان جلوگیری کند.

مصرف طولانی‌مدت قرص‌های ضدبارداری – برخی تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده طولانی از این قرص‌ها ممکن است خطر سرطان دهانه رحم را افزایش دهد.

زایمان‌های متعدد – زنانی که چندین زایمان طبیعی داشته‌اند، بیشتر در معرض خطر هستند.

چگونه از سرطان دهانه رحم پیشگیری کنیم؟

واکسیناسیون HPV در سنین مناسب (معمولاً قبل از شروع فعالیت جنسی)

انجام منظم تست پاپ اسمیر و HPV برای تشخیص زودهنگام تغییرات سلولی

استفاده از روش‌های محافظتی در روابط جنسی مانند کاندوم

ترک سیگار و داشتن سبک زندگی سالم

نتیجه: سرطان دهانه رحم عمدتاً به دلیل عفونت HPV ایجاد می‌شود، اما با غربالگری منظم و واکسیناسیون قابل پیشگیری است.

انواع ضایعات پیش‌سرطانی سرویکس

نئوپلازی داخل اپی‌تلیالی دهانه رحم (CIN)

CIN به تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های سطحی دهانه رحم گفته می‌شود و به سه درجه تقسیم می‌شود:

CIN 1 (خفیف) – تغییرات جزئی که معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شود.

CIN 2 (متوسط) – تغییرات بیشتر که ممکن است نیاز به درمان داشته باشد.

CIN 3 (شدید) – تغییرات شدید که احتمال تبدیل به سرطان بالاست.

آدنومای داخل اپی‌تلیالی سرویکس (AIS)

AIS نوعی ضایعه پیش‌سرطانی نادر است که از سلول‌های غددی دهانه رحم منشاء می‌گیرد و می‌تواند به سرطان آدنوکارسینوم سرویکس تبدیل شود.

مراحل سرطان سرویکس (دهانه رحم)

میزان کشنده بودن سرطان سرویکس

میزان کشنده بودن سرطان سرویکس به مرحله تشخیص، میزان گسترش سرطان، نوع درمان و وضعیت سلامت کلی بیمار بستگی دارد. این بیماری در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان است، اما در مراحل پیشرفته‌تر میزان بقای بیمار کاهش می‌یابد.

جدول درمان نارسایی سرویکس

نکته: درمان بسته به شرایط هر فرد متفاوت است و باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود.