رسول سلیمی: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، که از ژانویه ۲۰۲۵ قدرت را در دست گرفته، با ادعای پایان دادن به جنگ اوکراین در کمتر از ۲۴ ساعت، توجه جهانی را به خود جلب کرد. جنگی که از سال ۲۰۲۲ با تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین آغاز شد، اکنون در آستانه سومین سالگرد خود قرار دارد که به گفته نیویورک تایمز، "کشوری را ویران کرده، روسیه را منزوی‌تر ساخته و ناامنی اقتصادی را در جهان دامن زده است. " در این میان، تلاش‌های میانجی‌گرانه ترامپ، به‌ویژه مذاکرات اخیر در ریاض، موجی از تحلیل‌ها را در رسانه‌های غربی به دنبال داشته است.

اما در میانه مذاکرات ریاض، سوالات مهمی پیش روی تحلیلگران قرار دارد. هدف ترامپ از جلب نظر پوتین چیست؟ آمریکا چه امتیازی از روسیه گرفته است؟ صلح اوکراین چه سودی برای ترامپ دارد و چرا آمریکا به قطعنامه اخیر سازمان ملل رأی منفی داد؟ موضع اروپا در برابر این سیاست چیست؟

هدف ترامپ از جلب نظر پوتین: بازسازی اعتبار یا تغییر نظم جهانی؟

ترامپ از زمان کارزار انتخاباتی‌اش در ۲۰۲۴، پایان دادن به جنگ اوکراین را به‌عنوان یک دستاورد محوری مطرح کرده است. نیویورک تایمز در مقاله‌ای به تاریخ ۱۱ فوریه ۲۰۲۵ می‌نویسد: «ترامپ صلح اوکراین را فرصتی می‌بیند تا خود را به‌عنوان یک معامله‌گر موفق معرفی کند و سیاست خارجی جو بایدن را که میلیاردها دلار صرف حمایت از اوکراین کرد، زیر سوال ببرد.» این روزنامه به نقل از یک مقام کاخ سفید گزارش می‌دهد که او قصد دارد «دیپلماسی شخصی‌اش را جایگزین رویکرد نظامی‌محور دموکرات‌ها کند.» این نشان می‌دهد که هدف او نه‌تنها حل بحران، بلکه بازسازی تصویر سیاسی‌اش در برابر منتقدان داخلی است.  

چه آنکه وال استریت ژورنال نیز در تحلیلی به تاریخ ۱۵ فوریه ۲۰۲۵ بر این نکته تاکید می کند: «ترامپ با جلب نظر پوتین، به دنبال کاهش تحریم‌ها و بازسازی روابط اقتصادی با روسیه است، به‌ویژه در حوزه انرژی» این رسانه اشاره می‌کند که او می‌خواهد «فشار تحریمی بر مسکو را کم کند تا شرکت‌های آمریکایی از فرصت‌های جدید بهره ببرند» این دیدگاه با اظهارات پوتین در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان (۲۰ فوریه ۲۰۲۵) هم‌راستاست که گفت: «شرکت‌های آمریکایی می‌توانند از بازار روسیه سود ببرند، اما صلح هنوز دور از دسترس است.» به نظر می‌رسد که هدف دیگر ترامپ، استفاده از پوتین به‌عنوان اهرمی برای کاهش تعهدات نظامی آمریکا در اروپا و تمرکز بر رقابت با چین است، آن چنان‌که پولیتیکوگزارش داد: «او می‌خواهد ناتو را بازتعریف کند و متحدان را به افزایش هزینه‌های دفاعی وادار سازد.» در همین حال، ناظران سیاسی معتقدند این رویکرد، ترکیبی از خودنمایی سیاسی و استراتژی ژئوپلیتیک است که می‌تواند نظم جهانی را به نفع آمریکا تغییر دهد.

آمریکا چه امتیازی از روسیه در صلح اوکراین دریافت کرده است؟

اگرچه جزئیات دقیق امتیازات رد و بدل شده میان ترامپ و پوتین هنوز محرمانه است، اما حدس و گمان‌ها در رسانه‌ها بالا گرفته است. واشنگتن پست در مقاله‌ای به تاریخ ۱۹ فوریه ۲۰۲۵ گزارش داده: «احتمالاً آمریکا در ازای فشار بر اوکراین برای پذیرش صلح، از روسیه قول کاهش حضور نظامی در خاورمیانه، به‌ویژه سوریه، گرفته است.» این روزنامه به اسنادی اشاره می‌کند که نشان‌دهنده مذاکرات غیرمستقیم در ریاض است، هرچند این اسناد هنوز علنی نشده‌اند. آخرین اخبار از کی‌یف نیز تأیید می‌کند که دور جدید مذاکرات در ریاض در ۲۵ فوریه با حضور نمایندگان آمریکا و روسیه برگزار می‌شود و هدف آن «بازگرداندن کارکنان سفارتخانه‌ها و تقویت همکاری اقتصادی» است، که می‌تواند نشانه‌ای از امتیازات دوجانبه باشد.  

در همین حال فاکس نیوز در گزارشی ادعا کرده: «ترامپ ممکن است از پوتین تعهد همکاری در مهار ایران را گرفته باشد» این شبکه به نقل از یک مقام ناشناس می‌گوید: «روسیه در ازای کاهش تحریم‌ها، قول داده امنیت انرژی منطقه را تقویت کند.» این در حالی است که رسانه ها و کارشناسان غربی بر این نکته تاکید دارند که «فرستاده ترامپ اعلام کرده بخشی از امتیازات، قطع اتحاد پوتین با ایران، کره شمالی و چین است.» فارن افرز (۱۷ فوریه ۲۰۲۵) اما محتاط‌تر است و می‌نویسد: «امتیاز اصلی می‌تواند تضمین روسیه برای عدم گسترش نفوذ در اروپای شرقی باشد، به شرط پذیرش ضمنی کنترل کریمه و دونباس.» کارشناسان تاکید دارند این امتیازات نشان‌دهنده یک معامله بزرگ است که آمریکا را از هزینه‌های نظامی آزاد می‌کند، اما به قیمت تضعیف اوکراین تمام می‌شود.

صلح اوکراین چه سودی برای ترامپ دارد؟

صلح اوکراین برای ترامپ هم دستاورد داخلی و هم بین‌المللی به ارمغان می‌آورد. به گفته سی‌ان‌ان (۱۸ فوریه ۲۰۲۵) نوشته: «ترامپ با پایان جنگ، می‌تواند ادعا کند که منابع مالی آمریکا را برخلاف بایدن هدر نداده و به پایگاه محافظه‌کارانش که از کمک‌های خارجی خسته‌اند، پاسخ دهد.» این شبکه به نقل از یک تحلیلگر می‌افزاید: «این پیروزی، او را در انتخابات میان‌دوره‌ای ۲۰۲۶ تقویت می‌کند.» وال استریت ژورنال (۱۵ فوریه ۲۰۲۵) نیز گزارش می‌دهد: «صلح به او اجازه می‌دهد ناتو را تحت فشار قرار دهد و متحدان را به افزایش بودجه دفاعی مجبور کند، سیاستی که در دوره اولش هم دنبال کرد»

کارشناسان روابط بین الملل می گویند «ترامپ خود را قهرمان پایان یک بحران جهانی نشان خواهد داد و از آن برای بازسازی میراث سیاسی‌اش استفاده می‌کند.» این رسانه به نقل از یک مقام سابق می‌گوید: «او می‌خواهد ثابت کند که دیپلماسی‌اش از حمایت نظامی مؤثرتر است.» این در حالی است که در مذاکرات ریاض، آمریکا به دنبال «تسهیل صلح» است، اما اوکراین از این مذاکرات کنار گذاشته شده، که نشان‌دهنده عزم ترامپ برای کسب اعتبار شخصی است. کارشناسان تاکید دارند که صلح اوکراین برای او یک ابزار تبلیغاتی و فرصتی برای بازنویسی تاریخ به نفع خودش است، هرچند این ممکن است به قیمت تضعیف متحدان سنتی آمریکا تمام شود.

چرا آمریکا به قطعنامه دیروز سازمان ملل رأی منفی داد؟

روز گذشته مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای برای آتش‌بس فوری در اوکراین تصویب کرد که آمریکا به آن رأی منفی داد. نیویورک تایمز درباره این راس سازمان ملل گزارش داد: «ترامپ این قطعنامه را به دلیل تداخل با مذاکرات جاری با روسیه رد کرد.» این روزنامه به نقل از یک مقام کاخ سفید می‌نویسد: «ما راه خودمان را داریم و نیازی به سازمان ملل نمی‌بینیم.» در همین ارتباط واشنگتن پست توضیح داد: «آمریکا معتقد است این قطعنامه موضع اوکراین را در مذاکرات تضعیف می‌کند، زیرا خواستار عقب‌نشینی کامل روسیه بدون توجه به واقعیت‌های میدان است»

فاکس نیوز نیز درباره رای امریکا به این قطعنامه گفت «ترامپ نمی‌خواهد دستاورد صلح را با سازمان ملل شریک شود و این رأی، پیامی به متحدان است که آمریکا مستقل عمل می‌کند.» این دیدگاه با گزارش NPR هم‌راستاست که می‌گوید: «ترامپ در کنفرانس مطبوعاتی با مکرون اعلام کرد که این مذاکرات، ابتکار اوست.» آخرین اخبار از مذاکرات ریاض نشان می‌دهد که آمریکا به دنبال یک توافق دوجانبه با روسیه است، که قطعنامه سازمان ملل می‌توانست آن را مختل کند. ناظران سیاسی می گویند، این رأی منفی نشان‌دهنده رویکرد یک‌جانبه‌گرایانه‌ترامپ است که اولویتش کنترل روند صلح به نفع خودش است، نه هماهنگی جهانی.

موضع اروپا در برابر ترامپ: همراهی اجباری یا مقاومت شکننده؟

اما اروپا در برابر سیاست‌های ترامپ دچار سردرگمی است. در همین راستا فرانسه و آلمان نگرانند که صلح به قیمت واگذاری سرزمین‌های اوکراین، امنیت اروپا را تهدید کند. وال استریت ژورنال می‌نویسد: «اروپا از کاهش حمایت نظامی آمریکا می‌ترسد و سعی دارد ناتو را تقویت کند»

چه آنکه ناظران سیاسی معتقدند اروپا ممکن است علناً مخالفت کند، اما در عمل ناچار به پذیرش بخشی از پیشنهادات ترامپ باشد، زیرا بدون آمریکا توان مقابله با روسیه را ندارد چرا که مقامات ارشد ترامپ قرار است در ریاض با روس‌ها مذاکره کنند، بدون حضور اوکراین یا اروپا»، که نگرانی‌ها را تشدید کرده است. کارشناسان تأیید می‌کنند که دور جدید مذاکرات در ۲۵ فوریه، باز هم بدون حضور اوکراین برگزار می‌شود، که نشان‌دهنده انزوای اروپا نیز هست. این در حالی است که اروپا در تنگنای استراتژیک قرار دارد: یا باید با ترامپ همراهی کند و بخشی از اصولش را فدا کند، یا ریسک انزوا و ضعف در برابر روسیه را بپذیرد.

آیا اروپا به خواسته‌های ترامپ تن خواهد داد؟

این سوال مهمی برای تحلیلگران است که آیا اتحادیه اروپا تسلیم خواسته‌های ترامپ می‌شود؟ شواهد نشان می‌دهد که اروپا در کوتاه‌مدت ناچار به همراهی نسبی است. نیویورک تایمز پیش‌بینی می‌کند: «اروپا ترکیبی از همکاری تاکتیکی و تلاش برای حفظ استقلال را دنبال خواهد کرد.» کاهش حمایت آمریکا و فشارهای اقتصادی جنگ، دست اروپا را بسته است. اما نگرانی‌های امنیتی و اختلافات ایدئولوژیک، مقاومت‌هایی را به دنبال خواهد داشت. مذاکرات ریاض نشان می‌دهد که آمریکا مسیر خود را بدون توجه به اروپا پیش می‌برد. موفقیت ترامپ به توانایی او در مدیریت پوتین و ارائه تضمین به اروپا بستگی دارد. چه آنکه اروپا احتمالاً در ظاهر همراهی می‌کند، اما در پشت صحنه برای حفظ هویت استراتژیک خود تلاش خواهد کرد، مگر اینکه بتواند با یک توافق برد-برد، اعتماد آن‌ها را جلب کند.

۳۱۱۲۱۳