گسترش نیوز - سهیل مافی: چابهار، واقع در جنوب شرقی ایران و استان سیستان و بلوچستان، به‌واسطه موقعیت استراتژیک خود، نقشی کلیدی در مبادلات تجاری و ترانزیتی کشور ایفا می‌کند.
این بندر اقیانوسی که تنها بندر ایران با دسترسی مستقیم به آب‌های آزاد بین‌المللی است، به عنوان دروازه‌ای مهم برای توسعه تجارت منطقه‌ای و بین‌المللی شناخته می‌شود و تأثیر بسزایی در کاهش وابستگی ایران به مسیرهای محدود و پرریسک ترانزیتی دارد.
بسیاری از بنادر تجاری ایران مانند بندرعباس، وابسته به تنگه هرمز هستند، اما چابهار این مزیت را دارد که بدون نیاز به عبور از این تنگه، به آب‌های آزاد و اقیانوس هند متصل می‌شود. این ویژگی برای ایران یک امتیاز بزرگ محسوب می‌شود، چرا که در صورت بروز بحران‌های ژئوپلیتیکی در خلیج فارس و تنگه هرمز، چابهار می‌تواند به عنوان یک مسیر جایگزین برای تجارت دریایی عمل کند.
چابهار در مسیر کریدورهای تجاری مهم بین‌المللی قرار دارد و می‌تواند نقشی کلیدی در ترانزیت کالا بین آسیا، اروپا و آفریقا ایفا کند. این بندر یکی از حلقه‌های مهم در کریدور شمال-جنوب است که ایران را به روسیه، آسیای مرکزی، قفقاز و اروپا متصل می‌کند.
همچنین، چابهار نقطه اتصال کریدور شرق-غرب است که می‌تواند ارتباط تجاری میان هند، افغانستان، آسیای مرکزی و خاورمیانه را تسهیل کند. هند به دلیل اهمیت این بندر برای دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی، سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در آن انجام داده است و بخشی از توسعه این بندر را بر عهده گرفته است.
بندر چابهار ظرفیت‌های گسترده‌ای برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی دارد. برخی از مهم‌ترین مزایای اقتصادی این بندر را در ادامه ذکر خواهیم کرد.
چابهار دارای منطقه آزاد است که شامل مشوق‌های مالیاتی، تسهیلات گمرکی و قوانین حمایتی برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی می شود. به دلیل نزدیکی به منابع انرژی و مسیرهای ترانزیتی، چابهار پتانسیل تبدیل شدن به یکی از قطب‌های پتروشیمی و صنایع سنگین در منطقه را دارد.
با توسعه زیرساخت‌های این بندر، امکان صادرات و واردات کالاها، خصوصاً محصولات کشاورزی، معدنی و صنعتی به کشورهای همسایه و فراتر از آن، تسهیل شده است. چابهار به شبکه ریلی، جاده‌ای و هوایی ایران متصل خواهد شد که این امر قابلیت حمل‌ونقل چندوجهی را در این منطقه فراهم می‌کند و باعث تسریع در جابه‌جایی کالاها و کاهش هزینه‌های ترانزیت خواهد شد.
دولت ایران با همکاری هند و سایر سرمایه‌گذاران بین‌المللی، در حال توسعه فازهای جدیدی از بندر شهید بهشتی چابهار است. این توسعه شامل افزایش عمق اسکله‌ها، افزایش ظرفیت بارگیری و تخلیه کشتی‌ها و توسعه انبارها و تأسیسات بندری می شود.
پروژه راه‌آهن چابهار - زاهدان یکی از مهم‌ترین طرح‌های زیرساختی ایران است که با تکمیل آن، این بندر به شبکه ریلی کشور متصل شده و امکان انتقال کالا به مناطق مختلف ایران و کشورهای همسایه فراهم می‌شود.
کشورهایی مانند هند، چین و روسیه علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در توسعه چابهار هستند تا از مزایای این بندر در تجارت منطقه‌ای بهره‌مند شوند.
با وجود ظرفیت‌های عظیم، چابهار با چالش‌های مختلفی نیز مواجه است که نیاز به برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری دقیق دارند.
تحریم‌های اقتصادی علیه ایران باعث کند شدن روند سرمایه‌گذاری خارجی و تأمین مالی پروژه‌های بزرگ در این بندر شده است. هنوز بسیاری از زیرساخت‌های اساسی مانند شبکه‌های حمل‌ونقل، تأسیسات صنعتی و لجستیکی در چابهار تکمیل نشده‌اند. فرآیندهای پیچیده اداری، قوانین سخت‌گیرانه و عدم شفافیت در سیاست‌های اقتصادی از جمله موانعی هستند که سرمایه‌گذاران را برای ورود به چابهار مردد کرده‌اند.
بنادر رقیب مانند بندر گوادر پاکستان (با حمایت چین) و بندر جبل علی امارات، تلاش دارند سهم بیشتری از تجارت منطقه‌ای را به خود اختصاص دهند که این موضوع می‌تواند جایگاه چابهار را تحت تأثیر قرار دهد.
چابهار می‌تواند در صورت مدیریت صحیح، تبدیل به یک هاب تجاری و ترانزیتی مهم در منطقه شود. توسعه متوازن زیرساخت‌ها، بهبود قوانین حمایتی، رفع موانع سرمایه‌گذاری و همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند این بندر را به یکی از کلیدی‌ترین نقاط در مسیر تجارت جهانی تبدیل کند.
اگر دولت ایران بتواند از ظرفیت‌های این بندر به درستی استفاده کند، چابهار نه تنها به کاهش وابستگی ایران به تنگه هرمز کمک خواهد کرد، بلکه به عنوان یکی از اصلی‌ترین دروازه‌های صادرات و واردات کشور، رشد اقتصادی ایران را تسریع می‌کند.
هند یکی از مهم‌ترین شرکای ایران در توسعه بندر چابهار محسوب می‌شود. این کشور از سال‌ها پیش به دنبال ایجاد یک مسیر تجاری مستقل به افغانستان و آسیای مرکزی بدون وابستگی به پاکستان بوده است.
از آنجا که پاکستان به هند اجازه استفاده از خاک خود را برای تجارت با افغانستان و فراتر از آن نمی‌دهد، چابهار برای دهلی نو یک فرصت استراتژیک و اقتصادی مهم به شمار می‌رود. در ادامه، میزان و نحوه نقش‌آفرینی هند در این بندر، اهداف دهلی نو و چالش‌های همکاری آن با ایران بررسی می‌شود.
چابهار برای هند به منزله یک دروازه استراتژیک است که این کشور را مستقیماً به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی متصل می‌کند. پاکستان اجازه استفاده از مسیر زمینی خود را برای تجارت هند با افغانستان و آسیای مرکزی نمی‌دهد؛ بنابراین چابهار تنها مسیر ممکن برای دهلی نو در این راستا است.
چین سرمایه‌گذاری هنگفتی در بندر گوادر پاکستان انجام داده است که بخشی از طرح «یک کمربند، یک جاده» (BRI) محسوب می‌شود. هند با سرمایه‌گذاری در چابهار، تلاش می‌کند نفوذ چین در منطقه را متعادل کند و یک مسیر جایگزین برای تجارت ایجاد کند.
چابهار مسیر هند را به بازارهای نفت و گاز ایران، ترکمنستان، قزاقستان و سایر کشورهای حوزه خزر تسهیل می‌کند. این موضوع برای هند که به شدت به انرژی وابسته است، اهمیت راهبردی دارد.
هند در سال ۲۰۱۶ یک قرارداد ۱۰ ساله با ایران امضا کرد تا فاز نخست توسعه بندر شهید بهشتی چابهار را با سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون دلاری بر عهده بگیرد. بر اساس این توافق، هند مسئول تجهیز و بهره‌برداری از این بندر برای ۱۰ سال شد. دهلی نو یک خط اعتباری ۱۵۰ میلیون دلاری برای توسعه زیرساخت‌های چابهار به ایران اختصاص داد تا پروژه‌های لجستیکی، تجهیزات بندری و اسکله‌ها توسعه پیدا کنند.
هند متعهد شد که در پروژه راه‌آهن چابهار-زاهدان که این بندر را به شبکه ریلی ایران و در نهایت به افغانستان متصل می‌کند، سرمایه‌گذاری کند. اما این پروژه به دلیل تحریم‌های آمریکا به کندی پیش رفته است.
یکی از موانع بزرگ هند در چابهار، تحریم‌های آمریکا علیه ایران است. واشنگتن فشار زیادی به دهلی نو وارد کرده تا همکاری اقتصادی خود را با ایران کاهش دهد. اگرچه چابهار به دلیل اهمیتش برای افغانستان از برخی تحریم‌ها معاف شد، اما فشارهای سیاسی همچنان ادامه دارد و برخی پروژه‌های هندی، مانند سرمایه‌گذاری در راه‌آهن چابهار-زاهدان، تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.
با وجود چالش‌ها، ایران و هند همچنان به گسترش همکاری‌های تجاری در چابهار متعهد هستند. در سال‌های آینده، انتظار می‌رود توسعه بندر و خطوط ریلی با سرعت بیشتری ادامه پیدا کند.
اگر مذاکرات برجام به نتیجه برسد و تحریم‌های ایران کاهش یابد، احتمال افزایش سرمایه‌گذاری هند در چابهار بیشتر خواهد شد. چابهار پتانسیل تبدیل شدن به هاب اصلی ترانزیت کالا بین هند، ایران، افغانستان و آسیای مرکزی را دارد، مشروط بر اینکه توسعه زیرساخت‌ها و همکاری‌های بین‌المللی به درستی مدیریت شوند.
در صورت تمایل به پیگیری اخبار روز حوزه مسکن و آخرین تحولات در بازار اجاره، سرویس راه و مسکن پایگاه خبری گسترش نیوز را دنبال کنید.
