شرکت مخابرات ایران در طرحی به نام «طوبی» با هدف ارتقای زیرساخت‌های مخابراتی، جایگزینی فناوری‌های قدیمی با فناوری‌های نوین مانند فیبر نوری را آغاز کرده است. با این حال، برخی از شهروندان از این طرح شکایت کرده‌اند و می‌گویند که این انتقال برای آنها اجباری اعلام شده و حدود یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تومان هزینه دارد. این موضوع سوالاتی را درباره دلایل این اجبار و نحوه محاسبه این هزینه‌ها به وجود آورده است: دلیل این مهاجرت اجباری چیست، مردم این مبلغ را دقیقاً بابت چه مواردی باید بپردازند و اصولاً چرا هزینه روزآمدسازی تجهیزات مخابرات را مردم باید بپردازند؟
به گزارش دیجیاتو، ۳۰ سال از ورود رشته‌های شفاف شیشه‌ای و پلاستیکی به شهر زیرزمینی کابل‌های مخابرات ایران می‌گذرد. فیبر نوری فناوری است که بخش مهمی از تجهیزات ارتباطی زیرساختی در جهان را تشکیل می‌دهد اما در بخش ارتباطات ثابت ایران کمتر به کار گرفته شده است.
علاوه‌بر روند کُند اجرای پروژه فیبر نوری در ایران، چندی پیش گلایه‌هایی در شبکه‌های اجتماعی درباره اجباری شدن کابل‌کشی فیبر نوری از جیب مردم منتشر شد. بخشی از این گلایه‌ها به‌طور خاص به برخی نقاط استان گیلان مربوط می‌شود که انتقال به فیبرنوری در این مناطق اجباری اعلام شده است. به گفته این مشترکان، خط تلفن آنها بدون هماهنگی قطع می‌شود و این کار برای بسیاری از خانواده‌ها به‌ویژه افراد کهنسال مشکل‌ساز شده است.
اما سوالی که کارشناسان مطرح می‌کنند این است که چرا هزینه نوسازی شبکه مخابرات از جیب مردم پرداخت می‌شود؛ در حالی که مالکیت این شبکه در اختیار شرکت مخابرات است و از این محل منتفع می‌شود.
«داوود زارعیان»، معاون تجاری و امور مشتریان شرکت مخابرات ایران، دراین‌باره به دیجیاتو می‌گوید: «مخابرات نباید هزینه‌های فیبر نوری را متقبل شود. در مورد تمامی فناوری‌ها نیز همین اتفاق افتاده است؛ مثلاً برای انتقال فناوری در نسل‌های دو، سه و چهار تلفن‌همراه این اتفاق افتاد. مانند وقتی لوازم خانگی با تکنولوژی‌‌های جدید تولید و عرضه می‌شود و مردم درصورت تمایل آنها را خریداری می‌کنند. به نظر می‌رسد در بسترهای ارتباطات هم همین‌طور باشد.»
معاون تجاری و امور مشتریان شرکت مخابرات معتقد است: «استفاده از فیبر نوری هزینه زیادی ندارد؛ بسترهای استفاده از فیبر نوری نسبت به بسیاری از سرویس‌هایی که مردم استفاده می‌کنند، واقعاً پایین است. درحال‌حاضر هزینه سیم‌کشی داخلی برق خانه ممکن است حداقل ۱۲ میلیون تومان باشد. سیم‌کشی فیبر نوری حداکثر یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌شود؛ بنابراین اصلاً هزینه زیادی نیست.»
اما «وحید مختاری»، سرپرست معاونت راهبردی و توسعه بازار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، در این‌باره به دیجیاتو توضیح می‌دهد: «در موارد قبلی که تغییر تکنولوژی در زمینه خدمات شرکت مخابرات اعمال شده، روال این‌طور نبوده و نیست که از مردم هزینه‌ای گرفته شود. ما حتی در تعرفه‌ها هم بر سر هزینه‌های اتصال تلفن ثابت با مخابرات توافق کردیم تا هزینه اتصال تغییر نکند.»
مختاری به مشترکینی که به این موضوع اعتراض دارند، می‌گوید: «در این زمینه اگر شخصی شاکی است و شرکت مخابرات او را مجبور به استفاده از فیبر نوری و پرداخت هزینه کرده است، یا شبکه او را جمع‌آوری کرده‌اند، می‌تواند شکایت خود را در سامانه ثبت و پاسخگویی شکایت ۱۹۵ اعلام کند.»
به گفته سرپرست معاونت راهبردی و توسعه بازار سازمان تنظیم مقررات، «مواردی هم بوده که از طریق حوزه نظارت درباره این موضوع به شرکت مخابرات اخطارهای لازم داده شده و مکاتبات لازم انجام شده است. با تأکید بر اینکه مجوزی برای این موضوع به شرکت مخابرات ایران داده نشده است.»
مختاری در شرایطی خبر اخطاردادن به شرکت مخابرات را اعلام می‌کند که معاون تجاری و امور مشتریان شرکت مخابرات دراین‌باره می‌گوید: «در برخی نقاط کشور، امکان ارائه خدمات سیم مسی وجود ندارد. ممکن است نقاط محدودی باشد. برای اینکه مشکل ارتباطی مردم بر بستر ثابت حل می‌شود، این پیشنهاد مطرح شده که مشترک می‌تواند از فیبر نوری استفاده نکند اما واقعیت این است که در آینده قطعاً در برخی نقاط کشور امکان استفاده از سیم مسی وجود نخواهد داشت؛ چون این بستر از نظر منطقی و تکنولوژیکی به هیچ عنوان امکان توسعه ندارد.»
او در پاسخ به این سؤال که «منظور شما از آینده چه زمانی است؟» توضیح می‌دهد: «همین الان ممکن است در بعضی نقاط سیم مسی کاربرد نداشته باشد؛ مثلاً در نقاطی که سیم مسی سرقت شده یا مکان‌هایی که جزو نقاط جدید محسوب می‌شوند. در این موراد، کسی برای سیم مسی سرمایه‌گذاری نمی‌کند؛ اصلاً مشتری هم ندارد.»
زارعیان یادآور می‌شود: «در استان‌های تهران و گیلان ده‌ها روستا وجود دارند که تجهیزات مخابراتی آنها کاملاً سرقت شده و امکان بازسازی شبکه وجود ندارد؛ به همین دلیل از آنها خواستیم برای اتصال به شبکه، فیبر بکشند تا سرقت غیرممکن شود.»
زارعیان درباره آن دسته از شهروندانی که از اینترنت استفاده نمی‌کنند، می‌گوید: «این دسته از خانواده‌ها هم باید فیبر نوری داشته باشند؛ چون خط تلفن آنها بر بستر فیبر نوری است و می‌توانند از اینترنت آن استفاده نکنند و اگر روزی هم مایل به استفاده از اینترنت بودند می‌توانند از این بستر از اینترنت هم برخوردار شوند.»
معاون تجاری و امور مشتریان شرکت مخابرات تأکید می‌کند: «محدوده مناطقی که باید مجهز به فیبر نوری شوند، یک‌صدم شبکه هم نمی‌شود. عمدتاً این مناطق جزو مکان‌هایی هستند که در آنها بیش از ۳ بار سرقت رخ داده است؛ یعنی امکان سرمایه‌گذاری وجود ندارد. با این توضیح که ما روی بستر فیبر نوری هم خط تلفن ارائه می‌دهیم که درصورت تمایل می‌تواند از اینترنت آن هم استفاده کند.»
زارعیان با بیان اینکه «به فناوری فیبر نوری می‌توان از ۲ وجه نگاه کرد: از وجه ساختاری درون ایران که انجام آن معمولاً اختیاری است؛ ممکن است مشتری مایل به استفاده از این امکان باشد و دیگری نه یا شخصی بخواهد از تکنولوژی بی‌سیم استفاده کند. اما به نظر می‌رسد از منظر جهانی و تکنولوژیکی این مهاجرت آرام‌آرام اجباری شود. این اجباری بودن نه به این معنا که حتماً باید این کار انجام شود، از این جهت که کاربردهای فناوری طوری طراحی شده که در آینده بسترهای ADSL و VDSL دیگر پاسخگوی نیاز شهروندان نخواهد بود.»
به گفته او، «وقتی نسل ۳ و ۴ تلفن‌همراه آمد و جانشین نسل ۲ شد، کسی یا سازمانی فردی را مجبور به تغییر تلفنش نکرد اما عملاً فیلم‌ها و تصاویر روی نسل ۲ کیفیت لازم را نداشت. در مورد فیبر نوری هم این اتفاق می‌افتد.»
زارعیان اضافه می‌کند: «مخابرات بستر کابل مسی را حذف نمی‌کند اما پیش‌بینی ما این است که باتوجه‌به روندهای جهانی، خود مردم از آن استفاده نخواهند کرد؛ چون کاربرد چندانی نخواهند داشت.»
برخلاف توضیحات معاون تجاری و امور مشتریان شرکت مخابرات، سرپرست معاونت راهبردی و توسعه بازار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌گوید: «شرکت مخابرات ایران اردیبهشت ۱۴۰۳ پروانه UNSP گرفته است. در چارچوب الحاقیه این پروانه، شرکت مخابرات می‌تواند سرویس فیبر نوری را به مشترکین خود ارائه دهد اما در ماده ۸ این پروانه قید شده دارنده پروانه متعهد به حفظ شرایط موجود شبکه و خدمات از نظر پوشش یا فناوری است و در زمان صدور این الحاقیه و در مدت اعتبار آن، تحت هیچ شرایطی بدون تأیید سازمان تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی نمی‌تواند در ارائه خدمات خود کاهش و تغییر در فناوری یا پوشش یا قطع اجباری خدمات داشته باشد.»
به گفته مختاری، «مخابرات اگر بخواهد هر گونه تغییر فناوری انجام بدهد، باید از این سازمان مجوز بگیرد که تا امروز چنین اتفاقی نیفتاده. در مورد فیبر نوری هم عملاً مثل بقیه شرکت‌های UNSP برای مشترکینی که متقاضی این سرویس هستند و می‌خواهند سرعت بیشتر و پهنای باند بهتری داشته باشند، می‌توانند از بستر فیبر نوری استفاده کنند و از ساختار این تکنولوژی بهره ببرند اما هیچ اجباری نیست که شبکه مسی آنها جمع‌آوری شود و الزام به این کار داشته باشند.»
شرکت مخابرات می‌گوید فیبر نوری فناوری است که در آینده مردم به‌مرور مجبورند به آن روی بیاورند تا بتوانند از برخی خدمات استفاده کنند. سرپرست معاونت راهبردی و توسعه بازار در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی دراین‌باره توضیح می‌دهد: «اگر در آینده نزدیک یا دور اتفاقی بیفتد، شرکت مخابرات باید این درخواست را به سازمان اعلام کند تا درباره آن تصمیم‌گیری شود.»
به عقیده مختاری، «هزینه‌هایی که برخی شهروندان اعلام کرده‌اند، مربوط به هزینه توسعه شبکه فیبر نوری نیست. عملیات انتقال فناوری از سوی شبکه مخابرات یا هر اپراتوری تا ابتدای ورودی ساختمان‌ها انجام می‌شود که برای این مورد، افراد نباید هزینه‌ای بپردازند.»
در این شرایط وظیفه سازمان‌های مرتبط با حقوق مصرف‌کنندگان چیست؟ به‌نظر می‌رسد که در این زمینه کاملاً سلیقه‌ای عمل می‌شود.
روابط‌عمومی سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کننده و تولیدکننده به سوال دیجیاتو این چنین پاسخ می‌دهد: «قبول داریم که به عنوان سازمان حقوق‌مصرف‌کنندگان باید پاسخگوی زمینه‌های مرتبط با حقوق مردم باشیم؛ اما این سازمان ضوابط خاص خودش را دارد و براساس آن تصمیم می‌گیرد در موضوعی دخالت بکند یا نه.»
