گفت‌وگوی پرتنش جمعه شب دونالد ترامپ و ولادیمیر زلنسکی و تحقیر رئیس‌جمهور اوکراین در کاخ‌سفید، که بازتاب‌های گسترده آن در سطح بین‌المللی همچنان ادامه دارد، بیش از هر چیز ثابت کرد همان‌گونه که اخیرا رهبرمعظم‌انقلاب تاکید کردند، مذاکره با آمریکا نه‌تنها «هوشمندانه» و «شرافتمندانه» نیست، بلکه هیچ گرهی را نیز نمی‌گشاید.

تاریخ دیپلماسی روز جمعه در حالی شاهد رقم خوردن یک رویداد تقریبا بی‌سابقه در حوزه روابط بین‌الملل بود که اکنون دیگر بر همگان، حتی اروپایی‌ها، ثابت شده‌است که آمریکا «مذاکره» نمی‌کند، بلکه به‌دنبال «تحقیر» کردن و امتیازگیری حداکثری است؛ موضوعی که طی سال‌های اخیر بارها ازسوی رهبرمعظم‌انقلاب مورد تاکید قرار گرفته‌است.

دام مذاکره

رویکردهای ترامپ در مواجهه با تحولات جهانی، که ماجرای اخیر در کاخ‌سفید تنها نمودی از آن به‌حساب می‌آید، بار دیگر درس‌ها و عبرت‌هایی را درباره «توافق با آمریکا» به‌یاد می‌آورد که گویی برخی اراده‌ای برای پذیرش آن ندارند؛ موضوعی که طی ماه‌ها و هفته‌های اخیر درباره موضوع «مذاکره» شاهد آن بوده‌ایم و در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.

• ۸ اسفندماه ۱۴۰۳، حسن روحانی، رئیس دولت‌های یازدهم و دوازدهم: برخی استناد می‌کنند مقام‌معظم‌رهبری با مذاکره مخالف هستند. رهبری با اصل مذاکره مخالف نیستند، بلکه با توجه به شرایط زمانی ممکن است امروز مخالف باشند، اما چند ماه بعد با تغییر شرایط موافقت کنند؛ مخالفت مطلق وجود ندارد.
• ۱ بهمن‌ماه ۱۴۰۳، حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور در دوره روحانی: باورم این است که دلایل عقلانی و شواهد تاریخی در دفاع از مذاکره مستقیم و جامع با آمریکا، ضرورت و فوریت آن و حل‌وفصل بیش از ۴ دهه نزاع بی‌نتیجه، آن‌قدر فراوان‌اند که می‌توان در دفاع از آن کتابی قطور نوشت.
• ۸ بهمن‌ماه ۱۴۰۳، محمود واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور در دوره روحانی: ترامپ کنونی با ترامپ سابق متفاوت است. در مذاکره مستقیم با آمریکا بیشتر می‌توانیم به منافع خود برسیم تا مذاکره با واسطه. باید با آمریکا مذاکره مستقیم کنیم.
• ۱ بهمن‌ماه ۱۴۰۳، علی مطهری، نماینده ادوار مجلس: معتقدم باید مذاکرات مستقیمی با دولت ترامپ انجام شود. می‌توانیم مذاکره مستقیم با آمریکا را شروع کنیم و به توافق برسیم و حتی رابطه را با ایالات‌متحده ازسر بگیریم.
• ۹ اسفندماه ۱۴۰۳، بهزاد نبوی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب: در دیداری که با آقای پزشکیان داشتم، گفتم اگرچه نمی‌شود بلافاصله شروع به فالوده خوردن با ترامپ کنیم، اما باید برنامه ویژه‌ای برای تعامل با آن داشته باشیم... به پزشکیان گفتم که از تو بعید بود به ترامپ بگویی برای مذاکره باید دست از غلط کردن برداری.

چرا «نه» به مذاکره با آمریکا؟

آنچه در روزهای اخیر میان ترامپ و زلنسکی اتفاق افتاد، شاهد دیگری بر حقانیت ایران در خودداری از مذاکره با ترامپ است، چراکه اکنون دیگر نیت‌ها و رویکردهای او در قبال موضوع مذاکره بیش از گذشته برای افکارعمومی جهانیان افشا شده‌است؛ رویکردهایی که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.

1. اثبات بدعهدی: تجربه برجام به‌وضوح نشان داد که «بدعهدی» سنت دیرپای مقام‌های آمریکایی است و آنان به عهدی که با دولت‌های دیگر می‌بندند، وفادار نمی‌مانند.
2. بی‌اعتمادی: اساس مذاکره وجود «اعتماد متقابل» به وعده‌ها و قول‌های تعهد شده در جریان مذاکره‌است. تجربه بیش‌از ۴ دهه‌های مناسبات ایران و آمریکا، دربردارنده پرونده‌های متعددی از بدعهدی است؛ رویکردی که در بالاترین میزان در سیاست‌های دولت ترامپ قابل مشاهده است و «مذاکره» را به موضوعی «غیرهوشمندانه» تبدیل کرده‌است.
3. مذاکره از موضع بالا: هنوز ۲ ماه از آغاز به‌کار ترامپ در کاخ‌سفید نگذشته که جهانیان شاهد نمونه‌های متعددی از رویکردهای مذاکراتی دولت او در حوزه‌های مختلف هستند و اکنون دیگر برای همگان مشخص شده‌ که او با ورود به مذاکرات از موضع بالا، تنها به‌دنبال حداکثرسازی منافع خود بوده و در این راه، از هیچ اقدامی، حتی تحقیر یک رئیس‌جمهور نیز روی‌گردان نیست.
4. تحمیل تسلیم: یکی از رویکردهای مذاکراتی ترامپ، تحمیل «تسلیم محض» به طرف مقابل است؛ راهبردی که در مواجهه با ایران نیز پیگیری می‌شود.
5. یکجانبه‌گرایی: جمهوری‌اسلامی طی حدود ۵ دهه اخیر همواره در مسیر مقابله با یکجانبه‌گرایی جهانی ازسوی واشنگتن گام برداشته است؛ سیاستی که در دولت ترامپ به‌صورت پررنگ تر از گذشته دنبال می‌شود و حتی صدای متحدان اروپایی واشنگتن را نیز درآورده‌است. این موضوع «مذاکره با آمریکا» را به اقدامی «غیرعزتمندانه» تبدیل کرده‌است.
6. مذاکره بدون دستاورد: رویکردهای ترامپ در قبال موضوع‌های مختلف جهانی طی هفته‌های اخیر ثابت کرد مذاکره با آمریکا «داد بدون ستد» است، چراکه کاخ‌سفید نشان داده با شعار «مذاکره» وارد می‌شود، اما در عمل به‌دنبال تحمیل خواسته‌های خود به طرف مقابل، بدون امتیازدهی است.
7. چشم‌انداز مبهم تنش‌زدایی: ضرورت مدیریت تنش‌ها با آمریکا، یکی از اساسی‌ترین استدلال‌های حامیان مذاکره با آمریکا به شمار می‌رود، اما رویکردهای ترامپ همواره ثابت کره، مذاکره برای او مفهوم عقب‌نشینی طرف مقابل را دارد و با گام‌های روبه‌جلوی آمریکا همراه خواهد شد.