خروج محمدجواد ظریف از دولت مسعود پزشکیان یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی اخیر ایران است. ظریف که سال‌ها چهره شاخص دیپلماسی جمهوری اسلامی بود، نه‌تنها در مذاکرات هسته‌ای نقشی کلیدی داشت، بلکه در تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی ایران نیز تأثیرگذار بود. این تحول چه تأثیری بر سیاست خارجی ایران، جایگاه دولت پزشکیان و آینده اصلاح‌طلبان خواهد داشت؟
۱. تضعیف جایگاه اصلاح‌طلبان و افزایش نفوذ نهادهای نظامی
خروج ظریف از دولت، ضربه‌ای جدی به جناح اصلاح‌طلب محسوب می‌شود. او یکی از معدود چهره‌هایی بود که می‌توانست با اتکا به تجربه و ارتباطات بین‌المللی خود، وزنه‌ای برای دولت باشد. با حذف او، احتمال افزایش نفوذ جریان‌های تندرو و نظامیان در سیاست خارجی بیشتر می‌شود. این وضعیت می‌تواند پزشکیان را در تحقق وعده‌های خود، خصوصاً در حوزه سیاست خارجی، با چالش مواجه کند.
۲. فشار بیشتر بر دولت پزشکیان در عرصه بین‌المللی
یکی از پیامدهای خروج ظریف، افزایش فشارهای خارجی بر دولت پزشکیان است. ظریف، چه در عرصه مذاکرات هسته‌ای و چه در تعاملات منطقه‌ای، چهره‌ای آشنا و مورد پذیرش برای دیپلمات‌های غربی بود. خروج او می‌تواند باعث شود که کشورهای غربی و حتی برخی کشورهای منطقه، امید به امکان تعامل با دولت جدید را از دست بدهند و سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری را در پیش بگیرند.
۳. تغییر پیام ایران به جهان: از دیپلماسی به تقابل؟
ظریف به‌عنوان معمار برجام و مذاکره‌کننده ارشد ایران در تعامل با غرب شناخته می‌شد. کنار رفتن او، پیامی به جامعه بین‌المللی ارسال می‌کند مبنی بر اینکه ایران ممکن است به‌سوی سیاست‌های تقابلی‌تر حرکت کند. این امر می‌تواند مذاکرات احتمالی با غرب را دشوارتر کرده و حتی کشورهای منطقه را نیز نسبت به همکاری با ایران محتاط‌تر کند.
۴. تأثیر بر سیاست منطقه‌ای ایران
یکی از مهم‌ترین نقش‌های ظریف در سیاست خارجی، تعامل با کشورهای همسایه بود. او در مذاکرات محرمانه‌ای که منجر به توافق برجام شد، از کانال‌هایی مانند عمان استفاده کرد. حضور او به دیپلماسی ایران اعتبار می‌بخشید و خروجش می‌تواند موجب کاهش نقش ایران در میانجی‌گری‌های منطقه‌ای شود. بدون او، ممکن است مسیر دیپلماسی منطقه‌ای دشوارتر شود و فضای همکاری با کشورهای همسایه محدودتر گردد.
۵. آینده دولت پزشکیان و سرنوشت اصلاحات
ظریف یکی از معدود شخصیت‌های اصلاح‌طلب با پایگاه داخلی و بین‌المللی بود. حذف او از دولت می‌تواند باعث کاهش محبوبیت پزشکیان در میان حامیان اصلاحات شود. در عین حال، اگر دولت نتواند در حوزه سیاست خارجی موفق عمل کند، این موضوع می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی به اصلاح‌طلبان منجر شود. در بلندمدت، این مسئله ممکن است هزینه‌های سیاسی بیشتری برای جریان اصلاح‌طلب در ایران به همراه داشته باشد.
خروج ظریف از دولت پزشکیان یک تحول مهم در سیاست ایران است که پیامدهای داخلی و بین‌المللی قابل‌توجهی خواهد داشت. تضعیف دیپلماسی، افزایش نفوذ جریان‌های نظامی در سیاست خارجی، افزایش فشارهای خارجی و کاهش امید به اصلاحات، همگی از پیامدهای حذف ظریف هستند.
۳۱۱۳۱۱
