رسول سلیمی: محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور، شامگاه یکشنبه، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس از استعفای خود خبر داد و بار دیگر توجه جهانی را به پیچیدگی‌های سیاست ایران جلب کرد. این دیپلمات برجسته کشورمان در پیام خود نوشت: «در شش ماه گذشته با سخیف‌ترین توهین‌ها، افتراها و تهدیدها روبه‌رو شدم و تلخ‌ترین دوران خدمت ۴۰ ساله‌ام را تجربه کردم.» استعفای او گمانه‌زنی‌هایی درباره آینده دیپلماسی ایران و ثبات دولت ایجاد کرد که در رسانه های خارجی نیز بازتاب داشت.
چرایی استعفای محمدجواد ظریف
استعفای ظریف در شرایطی رخ داد که فشارهای داخلی بر او و دولت پزشکیان به اوج رسیده بود. او در پیام خود در ایکس اعلام کرد: «برای خدمت ایستادگی کردم، اما دیگر ادامه این مسیر را ممکن نمی‌بینم.» این جمله کوتاه، عمق ناامیدی او را نشان می‌دهد. در همین راستا المیادین، رسانه لبنانی نزدیک به محور مقاومت، گزارش داد: «ظریف در بیانیه خود گفت که به دلیل موانع غیرقابل عبور و نبود حمایت کافی در داخل دولت استعفا کرده است.» این رسانه افزود: «او برای تغییر آمد، اما این تغییر ممکن نشد.»
ریچموند نیوز، رسانه کانادایی نیز نوشت: «فشار تندروها در مجلس، به‌ویژه پس از استیضاح همتی، ظریف را مجبور به کناره‌گیری کرد. نمایندگان او را به‌دلیل تابعیت مضاعف فرزندانش هدف انتقاد قرار داده بودند و این موضوع از زمان انتصابش در تابستان ۲۰۲۴ ادامه داشت.» این رسانه به نقل از یک منبع ناشناس گفت: «او از ابتدا با مقاومت اصول‌گرایان روبه‌رو بود.» الجزیره، شبکه خبری مستقر در قطر هم نوشت: «فشارهای مجلس و ناکامی دولت در مدیریت بحران اقتصادی، ظریف را به نقطه‌ای رساند که چاره‌ای جز استعفا نداشت.» این رسانه به نقل از یک تحلیلگر گفت: «او از انزوای سیاسی در دولت خسته شده بود.»
تأثیر استعفای ظریف بر روند مذاکرات ایران و آمریکا
استعفای ظریف در حالی رخ داد که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا برای احیای برجام در بن‌بست قرار دارد. او هرچند در این دولت نقشی اجرایی نداشت، به‌عنوان نماد دیپلماسی ایران نزد کشورهای خارجی شناخته می‌شد. بلومبرگ، رسانه اقتصادی آمریکایی، در تحلیل این رویداد نوشت: «استعفای ظریف امید به احیای مذاکرات هسته‌ای را کاهش می‌دهد.» این رسانه به نقل از یک دیپلمات غربی گفت: «او پل ارتباطی با غرب بود و بدون او، احتمال پیشرفت کم است»
صدای آمریکا، رسانه دولت آمریکا نیز نوشت: «ظریف برای آمریکا چهره‌ای قابل اعتماد بود که در سال ۲۰۱۵ توافق را ممکن کرد.» این رسانه به نقل از یک مقام آمریکایی افزود: «کناره‌گیری او سیگنالی منفی به واشنگتن است و می‌تواند مذاکرات را پیچیده‌تر کند» نیو عرب، رسانه مستقر در لندن هم گزارش داد: «استعفای ظریف می‌تواند به معنای فاصله‌گیری ایران از مذاکرات باشد.» این رسانه به نقل از یک کارشناس گفت: «دولت پزشکیان حالا ممکن است به تقابل با غرب روی بیاورد.» هاآرتص، روزنامه اسرائیلی نیز در تبیین این رخداد نوشت: «غیبت ظریف اعتماد غرب به ایران را کاهش می‌دهد.» این رسانه به نقل از یک تحلیلگر اسرائیلی افزود: «این می‌تواند به نفع اسرائیل باشد، زیرا فشار برای اقدام نظامی علیه ایران را افزایش می‌دهد.»
معنای استعفای ظریف در رسانه های خارجی
استعفای ظریف در رسانه های خارجی نشانه‌ای از تحولات عمیق‌تر در سیاست ایران بازنمایی شده است. تایمز آو اسرائیل، رسانه اسرائیلی، نوشت: «کناره‌گیری ظریف پایان حضور یک چهره معتدل در دولت ایران است.» این رسانه به نقل از یک مقام گفت: «این پیروزی تندروهایی است که مخالف هرگونه تعامل با غرب هستند.» یوریشیا ریویو، رسانه تحلیلی مستقر در آمریکا نیز گزارش داد: «استعفای ظریف شکست پروژه اصلاحات در دولت پزشکیان را نشان می‌دهد.» این رسانه به نقل از یک تحلیلگر افزود: «او نماد امید به دیپلماسی بود که حالا کنار رفته است.»
جی‌زیرو مدیا دیگر رسانه کانادایی نوشت: «این استعفا قدرت‌گیری تندروها را تأیید می‌کند.» این رسانه به نقل از یک کارشناس گفت: «ظریف از ابتدا با مقاومت اصول‌گرایان روبه‌رو بود و این پایان کار او را رقم زد.» المیادین نیز گزارش داد: «استعفای ظریف می‌تواند به معنای پایان تلاش برای تعادل بین شرق و غرب باشد.» این رسانه به نقل از یک منبع گفت: «ایران حالا ممکن است به محور مقاومت نزدیک‌تر شود.»
عوامل خارجی موثر بر استعفای ظریف
رسانه های خارجی معتقدند فشارهای خارجی نیز در تصمیم ظریف نقش داشته‌اند. ام‌اس‌ان، رسانه مستقر در امارات متحده عربی، نوشت: «بازگشت سیاست فشار حداکثری دولت جدید آمریکا از ژانویه ۲۰۲۵، ظریف را ناامید کرد.» این رسانه به نقل از یک مقام گفت: «او معتقد بود بدون کاهش تحریم‌ها، دیپلماسی بی‌فایده است.» جروزالم پست، روزنامه اسرائیلی نیز گزارش داد: «حملات اخیر اسرائیل به مواضع ایران در سوریه فشار را بر ظریف افزایش داد.» این رسانه به نقل از یک تحلیلگر گفت: «او احساس می‌کرد تعامل با غرب در این شرایط ممکن نیست.»
یاهو نیوز، رسانه آمریکایی هم در توضیح عوامل خارجی موثر بر استعفا نوشت: «ناکامی در کاهش تحریم‌ها و بحران اقتصادی، ظریف را منزوی کرد.» این رسانه به نقل از یک منبع افزود: «فشارهای خارجی او را از تأثیرگذاری بازداشت» دبلیوسی‌تی‌اس رادیو، ایستگاه رادیویی آمریکایی نیز در ۳ مارس گزارش داد: «تحریم‌های جدید آمریکا و ناتوانی دولت در پاسخ به بحران، ظریف را تحت فشار قرار داد.» این رسانه به نقل از یک کارشناس گفت: «او در این شرایط چاره‌ای جز استعفا نداشت»
بحران داخلی دولت پزشکیان: محور مشترک در تحلیل‌های خارجی
تحلیل رسانه های خارجی نشان‌دهنده محور مشترکی فراتر از موارد اولیه است: استعفای ظریف نشانه‌ای از بحرانی عمیق‌تر در دولت پزشکیان است که با استیضاح همتی تشدید شد. الجزیره در این راستا گزارش داد: «استعفای ظریف پس از استیضاح همتی، ثبات دولت را زیر سؤال برد.» این رسانه به نقل از یک منبع گفت: «این دو رویداد نشان می‌دهد که پزشکیان کنترل اوضاع را از دست داده است»
نیو عرب نیز در گزارش خود نوشت: «کناره‌گیری ظریف و برکناری همتی، دولت را در برابر مجلس آسیب‌پذیر کرده است.» این رسانه به نقل از یک کارشناس افزود: «این بحران می‌تواند به فروپاشی زودهنگام دولت منجر شود.» بلومبرگ دیگر رسانه ای بود که گزارش داد: «استعفای ظریف و استیضاح همتی، دولت پزشکیان را در موقعیتی شکننده قرار داده است.» این رسانه به نقل از یک تحلیلگر گفت: «این دو رویداد نشان‌دهنده شکاف عمیق بین دولت و جناح‌های قدرت است»
پیامد استعفای ظریف بر سیاست خارجی ایران
استعفای ظریف پیامدهای گسترده‌ای برای دیپلماسی ایران دارد. کارشناسان می‌گویند که این رویداد شانس احیای مذاکرات هسته‌ای را کاهش می‌دهد. بلومبرگ در تحلیل خود درباره استعفای ظریف معتقد است: «بدون ظریف، ایران ممکن است به تقابل با غرب کشیده شود.» این رسانه به نقل از یک مقام گفت: «تندروها حالا دست بالا را دارند»
ناظران سیاسی معتقدند که استعفای ظریف به نفع رقبای منطقه‌ای ایران خواهد بود. در این راستا هاآرتص گزارش داده: «این تغییر می‌تواند فشار نظامی و دیپلماتیک بر ایران را افزایش دهد.» این رسانه به نقل از یک منبع گفت: «اسرائیل و متحدانش از این فرصت استفاده خواهند کرد.»
الجزیره نیز معتقد است: «استعفای ظریف می‌تواند ایران را به سمت شرق سوق دهد.» این رسانه به نقل از یک تحلیلگر گفته: «اما این تغییر ممکن است ایران را در برابر فشارهای اقتصادی آسیب‌پذیرتر کند.»
در یک جمع‌بندی از واکنش رسانه های خارجی که استعفای محمدجواد ظریف را پوشش خبری و تحلیلی دادند، استعفای او نقطه عطفی در سیاست خارجی ایران است. بدون او، تهران ممکن است به انزوا یا تقابل با غرب پیش برود، در حالی که بحران داخلی دولت پزشکیان، ثبات را تهدید می‌کند. از نگاه این رسانه ها، تندروهای داخلی و رقبای خارجی از این تحول سود می‌برند، آنچنانکه آینده دیپلماسی ایران در شرایط فعلی مبهم است.
۳۱۵ ۲۱۳
