روزنامه العرب چاپ لندن، در گزارشی مدعی شده است با افزایش احتمالات مبنی بر دستیابی به آتش بس یا توافق صلح در اوکراین، روسیه دیگر دلایل استراتژیک کافی برای حفظ روابط نزدیک خود با ایران نخواهد داشت، موضوعی که تهران را به یک گزینه احتمالی برای به حاشیه رانده شدن تبدیل می‌کند.

به نوشته این روزنامه ایران مذاکرات آمریکایی-روسی در خصوص جنگ اوکراین را با نگرانی شدیدی دنبال می‌کند. چرا که اگر این جنگ باعث تقویت روابط روسی-ایرانی شد، حالا پایان آن می‌تواند چالش‌هایی جدیدی را برای شراکت مسکو و تهران به دنبال داشته باشد.

مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا و سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در ۱۸ فوریه در اولین گفتگوی مستقیم میان مقامات ارشد آمریکا و روسیه درباره پایان دادن به جنگ در اوکراین، در ریاض پایتخت عربستان سعودی دیدار کردند، دیداری که نگرانی‌ها درباره اینکه مسکو تهران را به منظور احیای روابط با واشنگتن رها کند، را تشدید کرد.

این نگرانی ها، با اظهارنظر کیت کلاگ فرستاده ویژه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در اوکراین و روسیه، تقویت شد زمانی که در ۱۵ فوریه گفت که جلوگیری از تثبیت اتحاد روسیه با ایران، چین و کره شمالی «بسیار مهم» است.

دهه ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ میلادی، یک دوره محوری در روابط روسیه و ایران بود. العرب در ادامه به همکاری مشترک روسیه و ایران دردفاع از حکومت بشار اسد علیه مخالفان اشاره کرد و نوشت که در این کارزار، روسیه از هوا و ایران از زمین پیشروی کردند.

در ادامه این گزارش آمده است: به دور از میدان نبرد، روابط دوجانبه ایران و روسیه در حوزه‌های مختلف دیگر نیز در سال‌های گذشته گسترش پیدا کرده بود. در سال ۲۰۱۶، روسیه سرانجام سامانه دفاع موشکی اس-۳۰۰ را به ایران تحویل داد و مسکو حتی به عنوان میانجی بین تهران و ریاض در مذاکرات اوپک عمل کرد. اقدامی که در نتیجه آن، عربستان سعودی از ارتباط دادن کاهش تولید نفت خود به موازات کاهش آن از سوی ایران خودداری کرد.

با این حال و با وجود همکاری‌های فزاینده میان تهران و مسکو، تنش‌ها میان طرفین نیز همچنان در سال‌های گذشته پابرجا بود. از جمله آنکه اختلاف نظر‌هایی بر سر تقسیم قرارداد‌های بازسازی پس از جنگ در سوریه به وجود آمد و هر دوطرف برای سهم بیشتری از غنایم اقتصادی با یکدیگر رقابت می‌کردند. همچنین ایران به دنبال دریافت تسلیحات پیشرفته از جمله جنگنده‌های سوخو-۳۵ از روسیه بود که مسکو تجارت تسلیحات را متوقف کرد.

بااین حال، این رابطه همچنان تقویت شد. اما در این مرحله، روسیه دست برتر را حفظ کرد ومسکو قدرت نظامی و اقتصادی مسلط باقی ماند. این توازن در سال ۲۰۲۲ میلادی با تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین شروع به تغییر کرد، جایی که جنگ به طور چشمگیری روابطه روسیه و ایران را تغییر داد.

این گزارش در ادامه می‌افزاید، با طولانی شدن درگیری‌ها در جنگ اوکراین، روسیه خود را به شکل فزاینده‌ای منزوی، تحت فشار تحریم‌های بین المللی و از نظر نظامی برای یک نبرد طولانی ناآماده یافت. مسکو که ازدریافت حمایت نظامی ناامید شده بود و زیر محدودیت‌های غرب بود، به تهران روی آورد.

ایران که پیش از این و به ویژه پس از خروج آمریکا از برجام، نیز تحت تحریم‌های سنگین قرار داشت، فرصت را مهیا دید.

العرب در ادامه این گزارش ادعا کرد که تهران با کمی از دست دادن چیز‌های زیادی به دست آورد؛ به سرعت خود را به عنوان یک تامین کننده اصلی تسلیحات برای روسیه مطرح کرد و هواپیما‌های بدون سرنشین و سایر تسلیحات را به روسیه فرستاد.

این گزارش می‌نویسد: حمایت ایران از روسیه تنها به دلیل انگیزه‌های مالی نبود. بلکه مهم‌تر از آن، منعکس‌کننده جاه‌طلبی راهبردی تهران برای تنظیم مجدد پویایی قدرت در روابط نابرابر میان تهران و مسکو بود.

برای چندین دهه، این روسیه بود که شرایط را دیکته و از برتری اقتصادی و نظامی خود استفاده می‌کرد، اکنون، اما ایران با در اختیار گذاشتن دارایی‌های نظامی حیاتی خود به مسکو، به دنبال کسب نفوذ و تثبیت خود به عنوان یک شریک غیرقابل جایگزین برای روسیه بود.

این استراتژی در حال به بار نشستن بود چرا که روسیه ماهواره نظامی خیام ایران را به فضا پرتاب کرد که نشان دهنده همکاری عمیقتر میان طرفین بود.

با این حال، نفوذ جدید ایران دارای محدودیت‌های روشنی نیز بود. مسکو به عدم تحویل جنگنده‌های پیشرفته به ایران ادامه داد و در جریان رویارویی نظامی ایران و اسرائیل در آوریل و اکتبر ۲۰۲۴، مسکو از ارائه حمایت معنادار از تهران خودداری کرد. 

تحلیلگران بر این باور هستند که پایان جنگ در اوکراین پایانی بر نفوذ موقت ایران بر روسیه خواهد بود و بدون جنگ، اهمیت استراتژیک ایران برای مسکو کاهش پیدا خواهد کرد.

تحلیلگران همچنین خاطرنشان می‌کنند که وقتی روسیه دیگر به هواپیما‌های بدون سرنشین و حمایت نظامی ایران نیاز نداشته باشد، تهران تنها تا اندازه‌ای حضور خواهد داشت که بتواند نیاز‌های فوری روسیه را برآورده کند.

علاوه بر این، در تلاش برای تضمین آتش‌بس مطلوب یا توافق صلح در اوکراین و بازسازی روابط با ایالات متحده، روسیه به احتمال زیاد به دنبال کاهش تنش در سایر زمینه‌های اختلاف با واشنگتن است.

در این میان، به نظر می‌رسد که ایران برای مسکو قابل‌چشم‌پوشی‌ترین گزینه باشد. چرا که با پایان یافتن جنگ اوکراین، روسیه دلیل استراتژیک کمی برای حفظ روابط نزدیک با تهران خواهد داشت و همین موضوع ایران را به یک نامزد بالقوه برای به حاشیه رانده شدن تبدیل می‌کند.

یک عضو مؤسسه امور بین‌الملل و امنیت آلمان، به رادیو اروپای آزاد گفت: «به عنوان یک اصل در روابط بین‌الملل، قدرت یک عامل تعیین‌کننده است. البته برای قدرت‌های بزرگ عجیب نیست که از کشور‌های کوچکتر به عنوان ابزار و نفوذ برای تامین منافع خود استفاده کنند.»

العرب می‌نویسد: روسیه علاوه بر تلاش برای تنش زدایی با آمریکا، انگیزه‌های دیگری نیز برای فاصله گرفتن از ایران در دوران پس از اوکراین خواهد داشت. یکی از این عوامل مهم رابطه روسیه با اسرائیل است، شراکتی که مسکو به طور مداوم به دنبال حفظ و گسترش آن بوده است.

عامل مهم دیگر تغییر چشم انداز ژئوپلیتیکی در خلیج فارس است. با احیای کمپین «فشار حداکثری» دولت ترامپ علیه ایران، کشور‌های خلیج فارس احتمالاً با ایالات متحده در برابر تهران هماهنگی بیشتری خواهند داشت. در این زمینه، فاصله گرفتن از ایران به روسیه کمک می‌کند تا روابط خود را با کشور‌های عربی حفظ کند، بدون اینکه شرکای کلیدی منطقه‌ای را از خود دور کند.

این تغییر می‌تواند چالش بزرگی برای ایران باشد. چرا که با اعمال مجدد کمپین فشار حداکثری ترامپ، تهران برای جلوگیری از قطعنامه‌ها و وتوی تحریم‌ها به حمایت دیپلماتیک روسیه در سازمان ملل نیاز فوری دارد.

منبع: رویداد 24