به گزارش فارس، دریادار حبیب‌الله سیاری رئیس ستاد و معاون هماهنگ‌کننده ارتش در گفت‌وگویی اعلام کرد: ایران در زمان هخامنشیان ناو می‌ساخت و از آن موقع به بعد دیگر ناوی ساخته نشد. در جمهوری اسلامی و عمر با برکت انقلاب اسلامی، طی مدت ۱۲ سال ناوشکن ساختیم که به همین واسطه جزء کشورهایی قرار گرفتیم که توان ساخت ناو را پیدا کردند.

بنابر گفته وی، ۳۰ بهمن ۱۳۸۸ اولین ناو به دست رهبر معظم انقلاب اسلامی الحاق پیدا کرد و ۳۰ بهمن امسال ۱۵ سالگی تولد ناو‌ جماران بود که رهبر انقلاب در همان سال به تلاش‌های جوانان در موضوع ساخت ناو اشاره کردند.

اشاره دریادار سیاری به تلاش‌های این نیرو در زمان فرماندهی او بر نیروی دریایی ارتش است که حاصل آن، نوسازی نیروی دریایی ارتش و طراحی و ساخت اولین ناوشکن بومی جمهوری اسلامی ایران با نام جماران است. البته طراحی و ساخت ناوچه‌های کلاس سینا و... نیز از دستاوردهای دوره دریادار سیاری است.

* ریشه خودکفایی ایران در عرصه دفاعی

طراحی و ساخت اولین ناوشکن جمهوری اسلامی ایران در پیام تاریخی رهبر معظم انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس ریشه دارد. 

ایشان در صبحگاه مشترک هشتم فروردین ماه ۱۳۶۲ در منطقه یکم دریایی بندرعباس گفتند: «من با اجازه فرماندهی کل نیرو‌های مسلح و مقام معظم رهبری به ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران و به فرماندهان سه نیرو پیشنهاد قطعی خواهم کرد که یک معاونت جهاد خودکفایی به وجود بیاورند و همه نیرو‌هایی که می‌توانند، همه دست‌هایی که می‌توانند ما را به خودکفایی برسانند، جمع کنند و از آن‌ها کمال استفاده را بکنند.»

فعالیت‌های جهاد خودکفایی ارتش ابتدا در نیروی هوایی ارتش و با آغاز جنگ تحمیلی شروع شد. اما، فرمان مذکور رسماً‌ تاسیس جهاد خودکفایی را به‌عنوان یک معاونت در نیروهای سه‌گانه ارتش کلید زد. 

عمده تمرکز جهاد خودکفایی ارتش در دوران دفاع مقدس حفظ آماده به رزم بودن نیروها در عرصه نبرد بود که این بخش توانست به خوبی نقش خود را انجام دهد و وارد دوران پس از جنگ تحمیلی شد.

* ورود جهاد خودکفایی نیروی دریایی ارتش به یک دوره جدید

جهاد خودکفایی نیروی دریایی ارتش دهه ۷۰ را به گونه‌ای متفاوت آغاز می‌کند. در میانه این دهه یعنی در سال ۱۳۷۶، نمایشگاهی در بندرعباس برپا می‌شود که یک نماد جالب در آن وجود دارد.

دریادار دوم علی غلامزاده مسئول پروژه موج و رئیس پیشین جهاد خودکفایی نیروی دریایی ارتش در این باره می‌گوید: فرمانده معظم کل قوا در سال ۱۳۷۶ برای بازی در نیروی دریایی ارتش به بندرعباس تشریف آورده بودند. یک نمایشگاه در بندرعباس برپا شده بود و همه واحد‌ها و ارگان‌های نیروی دریایی ارتش در این نمایشگاه حضور داشتند.

وی افزود: در بخشی از این نمایشگاه ماکت یک ناوشکن قرار داشت که روی بدنه آن یک بالگرد نیز قرار گرفته بود. ‌ایشان پس از مشاهده ماکت خطاب به فرماندهان نیروی دریایی گفتند که چرا خودتان این ناوشکن را نمی‌سازید. اینجا بود که رهبر انقلاب آن فرمان معروف را صادر کردند که ناوشکن بسازید با قابلیت حمل بالگرد و موشک.

رئیس پیشین سازمان  جهاد خودکفایی و تحقیقات نیروی دریایی ارتش نیز در این باره می‌افزاید: برخی دوستان باورشان نمی‌شد و برخی می‌گفتند حرف بسیار بزرگی است و برخی عنوان می‌کردند که‌ایده‌پردازی و برخی دیگر نیز، می‌گفتند نمی‌توانید.

دریادار حبیب‌الله سیاری رئیس ستاد و معاون هماهنگ‌کننده ارتش نیز چنین می‌گوید: این مسئله گفته شد و در دستور کار قرار گرفت، وقتی که ما این مسئله را در جمع عزیزانمان عنوان کردیم بسیاری از افراد لبخند زدند.

دریادار بابک بلوچ معاون هماهنگ کننده نیروی دریایی ارتش نیز در این باره گفت؛ به خاطر دارم در لحظه‌ای که دستور داده شد، کسی باور نمی‌کرد و با تردید به این موضوع نگاه می‌کردند که مگر می‌شود ما وارد این عرصه شویم.

* اولین ناوشکن ایران وارد می‌شود

اواخر دهه ۷۰ شمسی است که کار طراحی و ساخت اولین ناوشکن ایرانی مطابق دستور فرمانده معظم کل قوا آغاز شد. این ناوشکن از ۲۹ بلوک تشکیل شده و مطابق قواعد مدیریت ریسک کار ساخت اولین بلوک و پس از آن سایر بلوک‌ها به اجرا درآمد. 

تعداد ۵ بلوک در خود کارخانجات نیروی دریایی و بقیه در بخش‌های دیگر کشور و حتی توسط بخش خصوصی ساخته شد و پس از انتقال به بندرعباس، مطابق طرح، به یکدیگر متصل شدند.

اولین مرحله، ساخت کاسه ناو بود که در بابلسر آغاز و حدفاصل سال ۸۱ الی ۸۲ به سرانجام رسید. سپس، بدنه فوقانی که در همین زمان ساخته شده بود روی کاسه ناو نصب شد.

در ادامه، یک مشکل مهم در روند ساخت جماران ایجاد شد؛ طراحی و ساخت گیربکس.

نیروی دریایی ارتش در ابتدا به دنبال تهیه گیربکس و شفت از خارج بود با وجود اینکه گیربکس و شفت به تأیید برای خرید رسید و حتی پای قرارداد هم رفتند ولی هنگامی که متوجه شدند این گیربکس و شفت برای چه منظوری است از واگذاری آن امتناع کردند.

روند خرید گیربکس از خارج به بن بست خورد و این پروژه برای ۴ یا ۵ سال متوقف شد تا جایی که‌ دریادار سیاری فرمانده وقت نیروی دریایی ارتش دستور داد تا گیربکس در داخل ساخته شود. اما، طراحی و ساخت گیربکس در داخل ایران یک رویا برای صنعتگران ایرانی بود چون ناوشکن جماران به یک جفت گیربکس غول پیکر با وزن ۱۶ هزار کیلوگرم نیاز داشت.

* ماجرای ساخت یک جفت گیربکس ۱۶ هزار کیلوگرمی برای اولین‌بار در ایران

دریادار غلامزاده مسئول پروژه موج در این باره می‌گوید: داستان از این قرار بود که تا سال ۱۳۸۰ و با اتمام ساخت بدنه، ناو آماده نصب سایر سامانه‌ها و زیرسامانه‌ها شد. پس از سرباز زدن آلمان از تحویل موتور سفارش داده شده، فرانسه پس از ۳ سال تأخیر، موتور ناو را بدون جعبه دنده و محور آن تحویل داد که سبب شد متخصصان داخلی در صنایع حدید و فولاد آلیاژی وزارت دفاع، برای نخستین بار در کشور محور مورد نیاز را با طول ۲۶ متر بسازند.

بنابر گفته وی، اما جالب است بدانید طراحی و تولید شفت و گیربکس برای موتوری با این ابعاد و میزان گشتاور انتقالی، فناوری بسیار بالایی می‌طلبید، چه در زمینه محاسبه حالات متفاوت کارکردی و محاسبه کمیات فیزیکی و چه ساخت آلیاژ مربوطه برای تحمل این شرایط برای مدت‌های طولانی و تمام طراحی‌های مهندسی برای جانمایی تجهیزات سامانه پیشرانه و انتقال توان؛ هنوز هم برخی باور ندارند که این دو بخش توسط متخصصان داخلی ساخته شده و اساساً دانش آن در کشور موجود است و ایران به جمع سه یا چهار کشور دارنده این فناوری پیوسته است.

* نخستین ناوشکن ساخت ایران وارد میدان شد

در ادامه نیز، کابل‌ها، پمپ‌ها، کمپرسور‌ها، عایق‌ها، ادکتور‌ها، لوله‌ها و سایر بخش‌ها نیز به طور همزمان ساخته شد.

دقت کار در طراحی و ساخت همه بخش‌های ناو به نحوی است که شیوه کار دقیقاً مانند پازل است یعنی اگر قدری در برش و چیدمان قطعات اشتباه کنید دقیقاً پازل شما نیز اشتباه خواهد شد.

دقت برش ساخت و چیدمان قطعات باید بسیار بالا باشد در حد کمتر از میلی‌متر.

همه این مراحل در سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ انجام گرفت تا آنجا که ناوشکن جماران در ۳۰ بهمن ۱۳۸۸ با فرمان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرمانده معظم کل قوا به ناوگان جنوب نیروی دریایی ارتش الحاق شد.

* نخستین ناوشکن ساخت ایران چه ویژگی‌هایی دارد

ناوشکن جماران نخستین نمونه از کشتی‌های جنگی کلاس موج ساخت ایران است که به موشک‌های ضدکشتی و سطح‌به‌هوا، اژدرانداز، توپ پدافندی، ابزار ناوبری الکترونیکی نوین و امکانات جنگ الکترونیک مجهز است. 

یک میلیون و ۴۰۰ هزار قطعه در جماران استفاده شد که اگر بین جمعیت کشور در نظر گرفته شود تقریباً هر ۵۴ نفر یک قطعه از جماران را ساخته‌اند. همچنین؛ ساخت جماران ثمره یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر ساعت کار نخبگان و مهندسان ایرانی است.

این کشتی با طول ۹۴ متر و سرعت ۳۰ گره دریایی (۵۶ کیلومتر بر ساعت)، توانایی حمل ۱۴۰ ملوان و حمل بالگرد را دارد. این کشتی در ایران با بکارگیری قطعات داخلی و خارجی و همکاری ۱۲۰ دانشگاه ایرانی طراحی و ساخته شده است. 

موتور این کشتی ساخت فرانسه است، اما به دلیل تحویل داده‌نشدن گیربکس، شفت و پروانه طبق قرارداد، این قطعات از جمله شفت ۱۲ متری آن با وجود دشواری توسط متخصصین «ایرانی» ساخته شده‌است.

جنگ‌افزارهای این ناوشکن عبارتند از؛ دو اژدرانداز سه‌گانه سبک ۵۳۳ میلی‌متری کوسه، یک توپ ۷۶ میلی‌متری فجر ۲۷، دو توپ ۲۰ یا ۲۵ میلی‌متری فتح، چهار موشک سطح‌به‌سطح سی-۸۰۲ یا سی-۸۰۳ نور قادر قدیر،‌ یک توپ ضدهوایی فاتح ۴۰ میلی‌متری و چهار موشک سطح‌به‌هوای محراب.

تجهیزات ناوشکن جماران نیز شامل؛ سامانه‌های مخابراتی هوایی،‌ سطحی و زیرسطحی و سامانه ردنگار (coordinator)، سامانه‌های راداری تاکتیکی، سامانه‌های جنگ الکترونیک و ضدالکترونیک، سامانه‌های موشکی سطح به سطح و سطح به هوای بلندبرد و میان‌برد، توپ دریایی تمام‌خودکار، سامانه دفاع در برابر حمله‌های ش‌م‌ه (شیمیایی-میکروبی-هسته‌ای)، درب‌های نفوذناپذیر، حمام ش‌م‌ه برای رفع آلودگی احتمالی نفرات و تیم‌های سنجش آلودگی عوامل شیمیایی مجهز به لاکر‌های کنترل صدمه‌های احتمالی به ناوشکن‌ و توانایی سوخت‌رسانی به بالگرد بر روی پد ویژه برای نخستین بار در ناوشکن این کلاس هستند.

* جماران همچنان پرچم‌دار ایران در آب‌های آزاد

ناوشکن جماران از نخستین روزهای ساخت و به آب اندازی تا کنون در ماموریت‌های بسیاری شرکت داشته و در نقاط مختلف جهان نیز حضور یافته است. آخرین ماموریت ناوشکن جماران در رزمایش بین‌المللی دریایی امان ۲۰۲۵ پاکستان بود که در این رزمایش پرچم پرافتخار ایران اسلامی را به اهتزاز درآورد.

* تمدن سازی ایران در عرصه دریا با ناوشکن‌های بومی

مهم‌تر از طراحی و ساخت اولین ناوشکن بومی ساخت ایران این است که نیروی دریایی ارتش توانست با استفاده از دانش بومی راه طراحی و ساخت شناورهای کلاس موج را ادامه دهد و نسل‌های بعدی آن را با نام دماوند، سهند، دنا و... روانه دریا کند.

ایران در ادامه راه با استفاده از دانش به دست‌آمده توانست ماموریت‌های مهمی را در عرصه دریا به اجرا درآورد که از آن جمله می‌توان به اعزام بیش از ۱۰۰ ناوگروه به نقاط مختلف جهان اشاره کرد که ماموریت ناوگروه ۷۵ و ۸۶ در میان آن‌ها سرآمد است.