به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام والمسلمین مجتبی مصباح یزدی بعداز ظهر دوشنبه در گفتگو با اصحاب رسانه استان قم اظهار کرد: در میانه دهه ۷۰، حدود سال‌های ۷۴ یا ۷۵، جمعی از مسئولین سپاه و بسیج، به‌ویژه در حوزه دانشجویی، برای طرح نگرانی‌های خود درباره وضعیت فرهنگی دانشگاه‌ها و دریافت راهکار، خدمت مقام معظم رهبری رسیدند و ایشان راهنمایی کردند که برای این موضوع به آقای مصباح مراجعه شود تا برنامه‌ای جامع ارائه شود و به آن عمل کنند که پس از این توصیه، عزیزانی از سپاه و بسیج به دیدار علامه مصباح رفتند و نیازهای خود را با ایشان در میان گذاشتند.
عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) بیان کرد: علامه مصباح در پاسخ به این مسئله، پیشنهادی ارائه دادند مبنی بر طراحی یک اردوی آزمایشی تابستانی برای سال ۷۵ که این اردو با هدف تقویت مبانی فکری دانشجویان برگزار شود و پس از دریافت بازخوردها، زمینه‌سازی برای برنامه‌ریزی بلندمدت فراهم گردد.
وی ادامه داد: در همین راستا، شش محور اصلی برای مباحث فکری انتخاب شد و از اساتید برجسته حوزه، از جمله خود علامه مصباح، برای تدریس و بررسی این محورها دعوت به عمل آمد که لازم به ذکر است که در آن زمان موضوعات و محتوای دقیق مشخص نشده بود و صرفاً خطوط کلی توسط علامه مصباح تعیین شد و با اساتید مرتبط هماهنگی صورت گرفت.
حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی گفت: این دوره آزمایشی برگزار شد و بازخورد بسیار مثبتی دریافت کرد و گزارشی از اجرای این اردو به مقام معظم رهبری ارائه شد و ایشان تأکید کردند که این روند ادامه پیدا کند و توسعه یابد که بدین ترتیب، اردوهای مشابه در سال‌های بعد نیز نه تنها برای بسیج دانشجویی بلکه برای نهادهای دیگر هم برگزار شد و با توصیه‌ها و تأکیدات مقام معظم رهبری، این اردوها گسترش یافت و برای اقشار مختلفی چون فرهنگیان، مدیران، و طلاب حوزه‌های علمیه طراحی گردید و از آن سال تاکنون، این طرح بدون وقفه هر ساله اجرا شده است.
عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تصریح کرد: علاوه بر اردوهای متمرکز تقریباً ۴۰ روزه اولیه، طرح در اشکال مختلفی نیز برگزار شده و همچنان برنامه‌هایی برای توسعه بیشتر در دست بررسی است که هدف اصلی این طرح، تقویت مبانی فکری و اندیشه‌ای عمومی در میان فرهیختگان جامعه بوده است؛ افرادی که تخصصی در علوم دینی ندارند اما شناخت کافی و منظمی از مبانی فکری دینی نیز ندارند که این دسته از افراد اغلب آموخته‌های دینی خود را از محتوای عمومی موجود در مدارس یا جلسات مذهبی کسب کرده‌اند، اما برای پاسخ به پرسش‌ها و ابهامات جدید نیازمند آموزش‌های عمیق‌تر و به‌روزتر بودند.
وی ادامه داد: با توجه به مواجهه جوانان با چالش‌ها و تفکرات بیگانه پس از انقلاب اسلامی، ضرورت داشت که آموزه‌های دینی بازنگری شود و به شکلی نوین بازتولید گردد که در دوران گذشته نیز علمای دینی متناسب با نیازهای روز به چنین اموری می‌پرداختند، اما در آن زمان خلأهایی احساس می‌شد که طرح مذکور تلاشی برای جبران آن بود و مباحث این طرح از اعتقادات بنیادین مانند توحید آغاز می‌شد، اما فراتر از اصول سنتی دین نیز به مسائل عمیق‌تر معرفت‌شناسانه پرداخته می‌شد.
حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی عنوان کرد: از جمله مباحث کلیدی که مطرح شد، می‌توان به موضوع اعتبار روش‌های عقلی و نقلی یا امکان فهم درست و معتبر از منابع دینی اشاره کرد؛ موضوعاتی که در دهه ۷۰ شکل گرفته بود و همچنان در ابعاد جدیدتری ادامه دارد و همچنین موضوعاتی مانند تعدد قرائت‌ها از دین (سنتی و مدرن) و مسائل مرتبط با فهم واقعیت دینی، که در قالب معرفت‌شناسی آکادمیک شناخته می‌شوند، نیز توجه ویژه‌ای دریافت کردند, این برنامه‌ها همچنان بخش مهمی از تقویت بنیه فکری جامعه محسوب می‌شود.
عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) اذعان کرد: در مباحث دینی و معرفتی، نقطه آغازین و پایه‌ای ترین مسائل، مباحث معرفت‌شناسی است که پس از این مرحله، نوبت به آن می‌رسد که نگاه جامعی نسبت به نظام هستی داشته باشیم، تا جایگاه خداوند متعال در این نظام و رابطه‌ای که با سایر موجودات دارد روشن شود.
وی افزود: در سنت معارف دینی ما، عموماً زمانی که از خدا صحبت می‌شود، به وجود خدا و صفات او پرداخته می‌شود، ولی ارتباط خدا با جهان هستی، با انسان‌ها و نیاز هستی به خداوند متعال کمتر در کانون بحث قرار می‌گیرد که این مسائل بنیادی تأثیر شگرفی بر مباحث انسان‌شناسی و شناخت نقش انسان در نظام هستی دارند.
حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی گفت: سوال اصلی این است که ارتباط ما با خداوند در کجا تعریف می‌شود؟ آیا این ارتباط محدود به زمان‌های خاصی مانند عبادت، ماه رمضان یا نماز است؟ یا اینکه اعتقادات دینی ما در زمینه‌های گوناگون فردی، اخلاقی و اجتماعی نیز تأثیرگذار است؟ تا زمانی که نوع ارتباط خداوند با هستی و انسان‌ها به‌طور دقیق تبیین نشود، بسیاری از سوالات باقی خواهند ماند.
عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: جوان امروز نیز ممکن است با چنین پرسش‌هایی مواجه شود؛ برای مثال: چرا باید براساس اصول خاص دینی لباس بپوشم یا غذا بخورم؟ چرا در معاملات و مسائل اقتصادی یا اجتماعی قوانین خاصی وضع شده که آزادی عمل را محدوده می‌کند؟ آیا این مسائل ربطی به دین دارند یا خیر؟
وی ادامه داد: این گونه پرسش‌ها زمینه‌ساز مفاهیمی همچون سکولاریسم هستند که به جدایی دین از عرصه‌های مختلف زندگی، به‌ویژه حوزه‌های اجتماعی و سیاسی، اشاره دارند و از سوی دیگر، انقلاب اسلامی ایران حرکتی فرهنگی بود که بر اساس تغییر نگرش‌ها و باورها شکل گرفت.
انقلاب اسلامی صرفاً تغییر یک نظام سیاسی نبود
حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی بیان کرد: این انقلاب صرفاً تغییر یک نظام سیاسی نبود؛ بلکه فلسفه آن ایجاد بستری برای اجرای احکام دینی در جامعه و تغییر بنیادی فرهنگ موجود بود، بنابراین، این پرسش که دین چه نقشی در مسائل اجتماعی و سیاسی دارد، پرسشی جدی است که نیازمند پاسخ‌هایی فکری و دقیق است.
عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ابراز کرد: به اعتقاد رهبر انقلاب، باید با رویکرد جهاد تبیین، این مسائل را برای جوانان روشن کرد و بسیاری از جوانان ما مسائلی را از سر ابهام طرح می‌کنند، نه از سر عناد که این ابهامات باید با استدلال فکری رفع شوند.
وی افزود: مقابله با هجمه‌های فرهنگی که علیه دین و انقلاب صورت می‌گیرد نیز باید از جنس خود آن‌ها باشد؛ یعنی با ابزار اندیشه، فرهنگ و تبیین صورت پذیرد و حضرت آقا بر بازکردن گره‌های ذهنی تأکید دارند، و یکی از بارزترین اقدامات در این زمینه، طرح ولایت است که به منظور پاسخگویی و رفع ابهامات طراحی شده است.
حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی بیان کرد: طرح ولایت ویژگی‌های برجسته‌ای دارد؛ نخستین ویژگی آن پرداختن به مبانی فکری است که بسیاری از پرسش‌های جوانان از همین مبانی سرچشمه می‌گیرد و سوالات ممکن است گسترده و متنوع باشند؛ اما تا زمانی که مسائل بنیادی روشن نشود، پرداختن به سایر پرسش‌ها چندان ثمربخش نخواهد بود.
عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: ویژگی دیگر این طرح، نظام‌مند بودن آن است که با ترتیبی مشخص مراحل مختلف را طی می‌کند؛ از معرفت‌شناسی تا خداشناسی، انسان‌شناسی و نهایتاً مباحث ارزشی همچون فلسفه اخلاق، حقوق و سیاست.
وی ادامه داد: این طرح نه تنها به روشن کردن ارتباط بین مبانی فکری و زندگی اجتماعی کمک می‌کند، بلکه نشان می‌دهد چگونه این مبانی در جنبه‌های مختلف زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار هستند که بدین ترتیب، فعالیت‌هایی همچون طرح ولایت می‌توانند در رفع ابهامات فکری جامعه امروز نقشی اساسی ایفا کنند.
حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی گفت: طرح ولایت دارای ویژگی‌هایی منحصربه‌فرد است که آن را متمایز می‌کند و این طرح به گونه‌ای طراحی شده که برای عموم جامعه قابل درک باشد و نیازمند پیش‌زمینه تخصصی در علوم اسلامی، فلسفه، عرفان یا کلام نیست. هدف اصلی آن ارائه مبانی فکری است که همه فرهیختگان بتوانند از آن بهره‌مند شوند که علاوه بر این، محتوای طرح بر پایه استدلال و استناد به آخرین دستاوردهای عمیق فکری در حوزه‌های فلسفی، کلامی و عرفانی است، ولی همزمان سادگی و قابلیت فهم برای عموم را نیز حفظ کرده است.
طرح ولایت این است که شبهه‌محور نیست
عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) عنوان کرد: یک نکته جالب توجه درباره طرح ولایت این است که شبهه‌محور نیست. به این معنا که به جای تمرکز صرفاً بر پاسخ‌دهی به شبهات مطرح‌شده، بر تقویت پایه‌های فکری تأکید دارد و زمانی که این مبانی تقویت شوند، افراد خودبه‌خود قادر به پاسخگویی به شبهات، چه موجود و چه احتمالی در آینده، خواهند بود که این نگاه تهاجمی به مقابله با شبهات، رویکردی فراتر از دفاع منفعلانه را ارائه می‌کند و عملاً بسیاری از سوالات و ابهامات را پیشاپیش پاسخ می‌دهد.
وی گفت: نکته دیگر درباره این طرح این است که نتیجه تلاش یک نفر خاص نیست و برخی ممکن است گمان کنند این طرح صرفاً از دیدگاه‌ها و اندیشه‌های مرحوم علامه مصباح یزدی سرچشمه گرفته، در حالی که این تصور صحیح نیست، گرچه از آموزه‌های ارزشمند ایشان بهره بسیاری برده شده و دغدغه‌های همیشگی او در این زمینه مؤثر بوده‌اند، اما طرح ولایت بر بنیاد اندیشه‌های بزرگان دیگری همچون امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری و شهید مطهری نیز استوار است که در واقع این طرح مجموعه‌ای از اندیشه‌های اصیل اسلام ناب محسوب می‌شود.
حجت الاسلام والمسلمین مصباح یزدی یادآور شد: یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این طرح، اختصار آن است و محتوای آن به گونه‌ای فشرده و منظم تنظیم شده که تمام مبانی فکری در بازه‌ای ۴۰ روزه قابل ارائه باشند، همانطور که مرحوم علامه مصباح اشاره کرده‌اند، نتایج یک عمر تحقیق و پژوهش هفتادساله در این دوره فشرده گنجانده شده تا بتواند به نیازهای فکری امروز جوانان پاسخ دهد ضمن اینکه این دوره‌ها معمولاً به صورت متمرکز برگزار می‌شوند؛ گاهی در قالب یک دوره ۴۰ روزه کامل و گاهی در دو اردوی ۲۰ روزه تقسیم می‌شوند.
عضو هیئت امنای مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) عنوان کرد: علاوه بر کلاس‌های درس و آموزش علمی، برنامه‌های اخلاقی، فرهنگی و بصیرتی نیز بخشی از این دوره‌ها هستند و حضور مستمر اساتید در کنار دانش‌پژوهان امکان تبادل نظر، یادگیری بهتر و بهره‌مندی اخلاقی را فراهم می‌کند. متقاضیان علاوه بر مباحث علمی از مبانی انگیزشی و معنوی نیز بهره‌مند می‌شوند.
وی خاطرنشان کرد: طرح ولایت به مرور زمان توسعه یافته و اکنون علاوه بر دوره‌های متمرکز حضوری، به صورت دوره‌های مجازی و غیرمتمرکز نیز برگزار می‌شود که این دوره‌ها ممکن است متناسب با نیاز مراکز مختلف، در قالب جلسات هفتگی یا روزانه ارائه شوند که هر یک ویژگی‌ها و مزیت‌های خاص خود را دارند.
