محمد آگاه فعال حوزه حکمرانی دیجیتال، م. نارویی، ساکن یکی از شهرستان‌های هرمزگان که دو سالی می‌شود درگیر پرونده‌ای قضایی است. از دوری مسافت و محدودیت‌های دسترسی به خدمات قضایی گلایه دارد و نسبت به معضلات مراجعه به دفاتر خدمات قضایی می‌گوید: «برای یک استعلام ساده، باید ساعت‌ها در راه باشم و گاهی هم به دلیل اینکه ماشین پیدا نمی‌کنم تا به شهر برسم، یا اتمام ساعت کاری، دست خالی برمی‌گردم. پرونده من نهایت باید 6 ماهه تعیین تکلیف می‌شد، الان دو ساله درگیرم.»
ع. مرادی شهروند دیگری از استان کردستان است که درخصوص مشقت و سختی دسترسی به خدمات قضایی در شش ماه دوم سال، می‌گوید: « در شش ماه دوم سال، به دلیل بارش سنگین برف و راه‌بندان، دسترسی به خدمات قضایی برایمان بسیار دشوار می‌شود. او به یاد می‌آورد سال گذشته، برای پیگیری یک دادخواست، مجبور شد سه روز مرخصی بگیرد و با وجود سرمای شدید و جاده‌های لغزنده، گرفتار برف و بوران جاده شد.»
این تنها بخشی از گلایه‌های او و بسیاری از هموطنان ساکن در مناطق دورافتاده و محروم کشور است. محدودیت‌های جغرافیایی و زمان‌بندی اداری، همواره موانعی جدی در دسترسی به عدالت بوده‌اند. اما اکنون، با ظهور خدمات هوشمند و غیرحضوری، این موانع در حال رنگ باختن هستند. قوه قضاییه در نظر دارد با استفاده از فناوری‌های نوین، تجربه جدیدی از عدالت را برای شهروندان رقم بزند.
در این راستا، طی بند (خ) ماده 113 قانون برنامه هفتم پیشرفت، آمده است: « به‌منظور تسهیل دسترسی مردم به خدمات قضایی از قبیل ارائه و پیگیری دادخواست یا شکوائیه به‌صورت الکترونیکی؛ قوه قضائیه مکلف است تا پایان سال اول برنامه، سامانه خودکاربری برای تمامی اشخاص ایجاد کند تا کلیه درخواست‌های مورد نیاز به‌صورت غیرحضوری و از طریق درگاه خدمات قضایی ارسال گردد.»
خدمات هوشمند و غیرحضوری؛ تحولی ژرف در حکمرانی قضایی
ارائه خدمات هوشمند و غیرحضوری، نه تنها دسترسی به عدالت را تسهیل می‌کند، بلکه شفافیت و کارآمدی را نیز در نظام قضایی افزایش می‌دهد. این رویکرد نوین، با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، امکان نظارت دقیق‌تر بر فرآیندهای قضایی را فراهم می‌سازد و به کاهش فساد و افزایش اعتماد عمومی منجر می‌شود.
استفاده از فناوری‌های نوین، امکان ارائه خدمات قضایی را در هر زمان و مکان فراهم می‌کند و از اتلاف وقت و هزینه شهروندان جلوگیری می‌کند. دیگر نیازی به سفرهای طولانی و انتظار در صف‌های طولانی نیست، و شهروندان می‌توانند به راحتی از طریق پلتفرم‌های آنلاین، امور قضایی خود را پیگیری کنند.
با تحلیل داده‌های قضایی، می‌توان الگوهای جرم را شناسایی و اقدامات پیشگیرانه را به موقع انجام داد. این امر، به کاهش وقوع جرم و افزایش امنیت جامعه کمک می‌کند. همچنین، با استفاده از هوش مصنوعی، می‌توان پیش‌بینی‌هایی در مورد روند پرونده‌ها ارائه داد و به قضات در تصمیم‌گیری‌های بهتر کمک کرد.
مزایای بهره‌مندی از فناوری در حکمرانی قضایی
هوشمندسازی فرایندها، سرعت رسیدگی به پرونده‌ها را افزایش داده و از خطاهای انسانی جلوگیری می‌کند. سیستم‌های خودکار، امکان پردازش سریع‌تر و دقیق‌تر اطلاعات را فراهم می‌کنند و به کاهش زمان رسیدگی به پرونده‌ها کمک می‌کنند.
ارائه خدمات غیرحضوری، هزینه‌های دادرسی را کاهش داده و دسترسی به عدالت را برای اقشار کم‌درآمد تسهیل می‌کند. با کاهش نیاز به فضای فیزیکی و نیروی انسانی، هزینه‌های ارائه خدمات قضایی کاهش می‌یابد و این امر به نفع شهروندان و دولت است.
ارائه خدمات الکترونیک، شفافیت در فرایند دادرسی را افزایش داده و امکان نظارت عمومی را فراهم می‌کند. شهروندان می‌توانند به راحتی به اطلاعات مربوط به پرونده‌های خود دسترسی داشته باشند و از روند دادرسی مطلع شوند.
شهروندان می‌توانند به راحتی به اطلاعات مربوط به پرونده‌های خود دسترسی داشته باشند و از آخرین وضعیت پرونده مطلع شوند. پلتفرم‌های آنلاین، امکان دسترسی آسان به اطلاعات مربوط به قوانین و مقررات را نیز فراهم می‌کنند.
ارائه خدمات هوشمند و غیرحضوری، رضایت عمومی از قوه قضاییه را افزایش داده و اعتماد مردم به نظام قضایی را تقویت می‌کند. شهروندان از سهولت و سرعت ارائه خدمات قضایی رضایت دارند و این امر به افزایش اعتماد عمومی به نظام قضایی منجر می‌شود.
استفاده از فناوری‌های نوین، قوه قضاییه می‌تواند به سازمانی هوشمند، کارآمد و پاسخگو تبدیل شود. این تحول، به ارتقای جایگاه قوه قضاییه در سطح ملی و بین‌المللی کمک می‌کند.
ارائه خدمات هوشمند و غیرحضوری، گامی مهم در جهت تحقق عدالت الکترونیک و حکمرانی قضایی نوین است. این رویکرد، به ایجاد یک نظام قضایی مدرن و کارآمد کمک می‌کند.
این تحول، نه تنها به نفع شهروندان، بلکه به نفع کل نظام قضایی است و می‌تواند به ارتقای جایگاه ایران در سطح بین‌المللی کمک کند. با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، ایران می‌تواند به یکی از پیشروان ارائه خدمات قضایی الکترونیک در منطقه تبدیل شود.
حکمرانی قضایی هوشمند، آینده‌ای روشن را برای نظام قضایی ایران رقم می‌زند. با بهره‌گیری از خدمات هوشمند و غیرحضوری، می‌توان به عدالتی فراگیر، شفاف و کارآمد دست یافت. انتظار می‌رود که با ادامه این روند، قوه قضاییه به سازمانی پیشرو در استفاده از فناوری‌های نوین تبدیل شود.
