ریحانه اسکندری: همانطور که در گزارش - گفتگویی به موضوع ورود سلبریتی ها به حوزه کتاب پرداختیم، کاملا مشهود است این روزها در دنیای هنر، بیان و تخیل سلبریتی‌ها دیگر تنها در قاب تلویزیون یا پرده سینما محدود نمی‌شود.
این روزها، طیف قابل توجهی از سلبریتی ها به دنیای کتاب پا گذاشته‌اند؛ برخی با صدای خود کتاب‌های صوتی را روایت می‌کنند و برخی دیگر قلم به دست گرفته‌اند تا داستان‌هایشان را به صفحه‌ها منتقل کنند. اما آیا حضور سلبریتی‌ها در دنیای کتاب، دروازه‌ای جدید برای گسترش فرهنگ مطالعه است یا تنها به خاطر نام‌شان راهی برای فروش بیشتر و جلب توجه؟
در همین رابطه گفتگویی دیگر با مدیر انتشارات هیرمند، حمیدرضا باقرزاده انجام دادیم که در ادامه می‌خوانیم.
در ابتدا، می‌خواستم نظرتان را در مورد ورود سلبریتی‌ها به حوزه کتاب، چه از منظر معرفی کتاب در برنامه‌ها، چه نوشتن کتاب یا تبلیغ آثار بپرسم. این روند را چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟
به نظر من، هر اقدامی که باعث جذب توجه عمومی به کتاب و فرهنگ کتاب‌خوانی بشه، مثلاً از طریق سلبریتی‌ها، قطعا تاثیر مثبتی خواهد داشت. این افراد به دلایل مختلف وارد این حوزه می‌شوند، از جمله منافع شخصی،اما در نهایت این حضور می‌تواند موجب ایجاد موجی شود که مخاطبان جدیدی را به کتاب نزدیک کند.بسیاری از افرادی که طرفدار این سلبریتی‌ها هستند، احتمالاً به کتاب هایی که در برنامه‌هایی مثل «کتاب باز» معرفی می‌شوند، توجه بیشتری خواهند کرد. برای من به عنوان ناشر، این یک مزیت است. البته باید بگویم که از نظر محتوایی، برخی از این آثار واقعاً سطح پایین و ناکارآمد هستند، اما در مجموع این جریان باعث می‌شود که کتاب به خانه‌های بیشتری وارد شود.
با اشاره به برنامه «کتاب باز»، که هر هفته حدوداً ۱۰ کتاب معرفی می‌شود، آیا این برنامه‌ها در افزایش فروش کتاب و توجه مردم به آثار تاثیرگذار بوده‌اند؟
بله، این برنامه‌ها قطعا تاثیرگذار بوده‌اند. وقتی افراد شناخته‌شده‌ای مثل آقای صحت وارد این عرصه می‌شوند و کتاب‌ها را معرفی می‌کنند، این کار اثر مستقیمی بر مخاطبان دارد. همانطور که مشاهده می‌کنیم، مردم بعد از دیدن این برنامه‌ها، کتاب‌های معرفی‌شده را از کتاب‌فروشی‌ها خریداری می‌کنند. این جریان باعث می‌شود که فروش کتاب در کوتاه‌مدت افزایش پیدا کند و به نوعی یک موج جدید در جامعه کتاب‌خوانی شکل بگیرد. برای ما ناشران، این جذابیت و تحریک مخاطب به خرید کتاب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وقتی سلبریتی ها نویسنده می‌شوند نتیجه چیست؟
برخی چهره‌های مطرح،به‌عنوان نویسنده یا مترجم، کتاب‌هایی را منتشر کرده‌اند.برای مثال، ترانه علیدوستی با ترجمه کتاب رویای مادرم از آلیس مونرو وارد حوزه نشر شد.همچنین، چهره‌هایی همچون بهنوش بختیاری و بهاره رهنما نیز به انتشار کتاب‌های خود پرداخته‌اند. این آثار معمولاً با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو می‌شوند، اما همواره این پرسش مطرح بوده که آیا این کتاب‌ها از لحاظ محتوایی، کیفیت لازم را دارند یا صرفاً به واسطه نام نویسنده خود پرفروش می‌شوند؟
از نظر روان‌شناختی، افراد مشهور معمولاً نیاز به جاودانگی و تأثیرگذاری بر جامعه دارند. انتشار کتاب می‌تواند یکی از راه‌های ماندگاری در ذهن مردم باشد. این کار می‌تواند از سه انگیزه اصلی نشأت بگیرد:
۱. بیان تجربیات شخصی: برخی از سلبریتی‌ها، زندگی پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته‌اند و تمایل دارند آن را در قالب یک کتاب منتشر کنند. نمونه‌هایی از این موارد را در کتاب‌های زندگی‌نامه‌ای می‌توان مشاهده کرد. مثلاً رضا کیانیان در برخی از آثار خود به تجربیات شخصی و نگاهش به زندگی پرداخته است.
۲. برانگیختن حس روشنفکری و هویت فرهنگی: سلبریتی‌ها معمولاً در معرض قضاوت اجتماعی قرار دارند. انتشار کتاب می‌تواند به آن‌ها هویتی فراتر از یک چهره سینمایی یا ورزشی بدهد. به همین دلیل است که برخی بازیگران، علاوه بر حرفه خود، به فعالیت‌های فرهنگی مانند نویسندگی و ترجمه روی می‌آورند.
۳. استفاده از محبوبیت برای جذب بازار نشر: برخی از چهره‌های مشهور به انتشار کتاب به‌عنوان یک فرصت تجاری نگاه می‌کنند. نام آن‌ها بر روی جلد کتاب، خود به‌تنهایی تضمینی برای فروش بالای اثر است. این موضوع گاهی می‌تواند باعث شود که کتاب‌هایی بدون ارزش محتوایی عمیق، صرفاً به‌دلیل نام نویسنده‌شان پرفروش شوند.
در مورد سلبریتی‌هایی که خودشان کتاب می‌نویسند، نظر شما چطور است؟ آیا شما به عنوان ناشر، به محتوای کتاب‌های آن‌ها توجه خاصی دارید؟
قطعا هر ناشر فلسفه خاص خودش را دارد و برخی بیشتر به جنبه اقتصادی موضوع توجه دارند. شخصاً من به دنبال این هستم که کتاب‌هایی که منتشر می‌کنم هم از نظر اقتصادی به صرفه باشند و هم محتوای قابل دفاع و ارزشمندی داشته باشند. این دو عنصر باید در کنار هم وجود داشته باشند تا نتیجه بهتری بدست بیاید. در عین حال، گاهی اوقات کتاب‌هایی که از سوی سلبریتی‌ها منتشر می‌شوند، محتوای قابل دفاع کمتری دارند و بیشتر به دنبال جذابیت‌های زودگذر هستند.
افزایش محبوبیت کتاب‌های صوتی و تاثیر در فروش کتاب
همان طور که در مصاحبه قبلی اشاره شد،یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که سلبریتی‌ها در آن فعال شده‌اند، کتاب‌های صوتی است. بازیگرانی مانند هوتن شکیبا، صابر ابر و نوید محمدزاده در سال‌های اخیر به گویندگی کتاب‌های صوتی پرداخته‌اند.
به عنوان نمونه، هوتن شکیبا کتاب‌هایی همچون «مغازه خودکشی» و «خاطرات یک آدمکش» را روایت کرده که با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شده است.
ورود بازیگران حرفه‌ای به این عرصه، سطح کیفی کتاب‌های صوتی را بهبود بخشیده و موجب شده است که افراد بیشتری به این سبک از مطالعه علاقه‌مند شوند. کتاب‌های صوتی در سال‌های اخیر به یکی از محبوب‌ترین روش‌های مطالعه تبدیل شده‌اند. زندگی پرمشغله، کاهش زمان مطالعه سنتی، و گرایش به محتوای چندرسانه‌ای باعث شده است که افراد بیشتری به این سبک از مطالعه روی بیاورند.
افراد به چهره‌های مشهور و مهارت‌هایشان در بازیگری اعتماد دارند. گویندگی توسط بازیگری که سال‌ها در زمینه بیان و فن اجرا تمرین کرده، می‌تواند تجربه شنیداری را لذت‌بخش‌تر کند. این عامل موجب می‌شود که مخاطبان، حتی اگر پیش از این عادت به مطالعه نداشته باشند، به سمت کتاب‌های صوتی جذب شوند. از منظر روان‌شناسی، ما با صداهایی که برایمان آشنا هستند، حس نزدیکی بیشتری برقرار می‌کنیم. شنیدن یک داستان با صدای بازیگری که بارها در فیلم‌ها و سریال‌ها دیده‌ایم، نوعی نوستالژی و حس آشنایی ایجاد می‌کند که باعث افزایش درگیری ذهنی با محتوا می‌شود.یک بازیگر توانمند می‌تواند با لحن و تنوع صدایی خود، احساسات مختلف را به بهترین شکل منتقل کند. این مسئله باعث می‌شود که مخاطب، بهتر بتواند با شخصیت‌های کتاب ارتباط برقرار کند. مثلاً وقتی هوتن شکیبا کتاب «مغازه خودکشی» را می‌خواند، او با تغییر لحن و حس، فضایی طنزآمیز و در عین حال تلخ ایجاد می‌کند که می‌تواند تأثیر عمیق‌تری بر شنونده بگذارد.
حمیدرضا باقر زاده،در زمینه کتاب‌های صوتی، از که امروزه به محبوبیت زیادی دست پیدا کرده‌اند، اینکه این پدیده بر فروش کتاب تاثیرگذار بوده یا نه و آیا این می‌تواند تهدیدی برای کتاب‌های فیزیکی باشد افزود:«تا این لحظه، کتاب‌های صوتی به هیچ عنوان رقیب جدی برای کتاب‌های فیزیکی نبوده‌اند. بر اساس آمارهای جهانی، سهم کتاب‌های صوتی از کل بازار کتاب به هیچ وجه قابل مقایسه با کتاب‌های چاپی نیست و حداکثر به ۲۰ درصد می‌رسد. به علاوه، در کشور ما هنوز آمار دقیقی از فروش کتاب‌های صوتی نداریم. با این حال، در مجموع به نظر می‌رسد که کتاب‌های صوتی به نوعی به ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی کمک کرده‌اند و موجب شده‌اند که افراد بیشتری به کتاب‌های صوتی توجه کنند. این پدیده تا حد زیادی به نفع صنعت نشر است.»
تاثیر حضور سلبریتی‌ها در حوزه کتاب‌فروشی
برخی از سلبریتی‌ها با تأسیس کتاب‌فروشی یا برگزاری جشن‌های امضا، نقش مهمی در جذب مخاطبان جدید به دنیای کتاب داشته‌اند. نمونه‌ای از این موارد، کتاب‌فروشی مجتبی جباری بازیکن سابق فوتبال ایران است که توانسته است علاقه‌مندان جدیدی را به محیط کتاب‌فروشی بکشاند. علاوه بر این، جشن‌های امضای کتاب که با حضور سلبریتی‌ها برگزار می‌شود، باعث می‌شود بسیاری از طرفداران برای نخستین بار به یک کتاب‌فروشی مراجعه کنند.
این پدیده از چند جنبه قابل تحلیل است:
۱. تأثیر بر هویت فرهنگی سلبریتی: تأسیس یک کتاب‌فروشی، چهره‌ای فرهنگی و روشنفکرانه به فرد می‌بخشد. این کار می‌تواند تصویر او را از یک چهره صرفاً هنری یا ورزشی، به فردی دغدغه‌مند در حوزه فرهنگ تغییر دهد.
۲. جذب مخاطب جدید به محیط کتاب‌فروشی: وقتی سلبریتی‌های مورد توجه در یک رویداد امضای کتاب حاضر می‌شوند، احتمالاً بسیاری از طرفداران آن‌ها که شاید تاکنون به کتاب‌فروشی‌ها نرفته باشند، جذب این فضا می‌شوند. این مسئله می‌تواند اثر مثبتی در آشنایی نسل جدید با فضای کتاب‌خوانی داشته باشد.
۳. ایجاد هیجان و انگیزه در خرید کتاب: از دیدگاه روان‌شناسی خرید، افراد تمایل بیشتری دارند کالایی را بخرند که با یک تجربه هیجان‌انگیز همراه باشد. جشن‌های امضا، فضایی ایجاد می‌کنند که خرید کتاب را به یک رویداد اجتماعی و احساسی تبدیل می‌کند. این امر باعث می‌شود که حتی افرادی که عادت به مطالعه ندارند، از روی احساسات و جو اجتماعی، یک کتاب خریداری کنند.
در مورد سلبریتی‌هایی که به تازگی اقدام به راه‌اندازی کتاب‌فروشی می‌کنند یا جشن‌های امضا برگزار می‌کنند، فکر می‌کنید این اقدامات می‌تواند به ارتقای فرهنگ کتاب‌خوانی و افزایش سرانه مطالعه در کشور کمک کند؟
قطعا این اقدامات در بلندمدت تاثیرات مثبتی خواهند داشت. البته در کوتاه‌مدت ممکن است فقط یک تاثیر موقتی داشته باشد و بیشتر مربوط به افراد خاصی باشد که علاقه‌مند به آن سلبریتی هستند. با این حال، این نوع فعالیت‌ها می‌تواند مخاطبان جدیدی را جذب کند که به دلیل حضور سلبریتی‌ها به کتاب علاقه‌مند شده‌اند. این حرکت‌ها برای ناشران و کتاب‌فروشان فرصت خوبی برای جذب مخاطبان بیشتر فراهم می‌کند و به رشد فرهنگی کمک خواهد کرد.
۵۷۵۷
