پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر محور گفت‌و‌گو‌های سطح بالا از نیویورک تا پکن قرار گرفته است که آرایش برجامی جدیدی از تقابل ۳ در برابر ۴ را به نمایش در آورده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، از نشست روز جمعه ایران، چین و روسیه که اعلام کردند تعاملات دیپلماتیک و گفت‌وگوی مبتنی بر احترام متقابل، تنها گزینه عملی و معتبر است تا نشست متحدان غربی در شورای امنیت و طرح ادعا‌ها علیه ایران و تهدید به فعال کردن اسنپ‌بک. به نظر می‌رسد که چند ماه آینده و پیش از موعد مکانیسم ماشه یا همان پایان انقضای ۱۰ساله برجام در اکتبر ۲۰۲۵، این گفت‌و‌گو‌ها و تهدیدات بعد عملی‌تر، فنی‌تر و قابل توجهی پیدا کند و طرفین را در وضعیت صف‌بندی جدید قرار دهد.
به این معنا که طرفین تلاش کنند نسبت به یافتن یک راهکار معتبر دیپلماتیک برای توافق جدید یا به‌روزرسانی برجام اقدام کنند یا خود را برای ریسک‌های جدید با احتمال حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران از سوی آمریکا و اسرائیل و متقابلا پاسخ قاطع ایران آماده کنند. با این حال باید منتظر ماند و دید رفت و برگشت پاسخ‌ها و فعال شدن میانجی‌ها تا قبل از آبان۱۴۰۴ چه مسیری را پیش روی طرفین خواهد گذاشت و از آن مهم‌تر ایران چه پاسخی را به نامه ترامپ خواهد داد.
نامه‌ای که محتوای آن از زمان دریافت، محل گمانه‌زنی‌های مختلفی بوده است. گمانه اول این نامه را چیزی بیش از صرف تشدید فشار در قالب جدید نمی‌بیند؛ اما گمانه دوم خوانش متفاوتی دارد و این استدلال را مطرح می‌کند که، چون نامه در حال بررسی است، بیانگر جزئیات مهمی است که پیام ترامپ را فراتر از صرف دعوت به مذاکره یا تهدید همراه می‌کند. چالش مذاکره یا تهدید در یک پرونده تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است.
پرونده هسته‌ای بار دیگر محور گفت‌و‌گو‌های قدرت‌های بزرگ از نیویورک تا پکن قرار گرفته است. پس از نشست پشت در‌های بسته آمریکا و سه متحد اروپایی درباره میزان ذخایر غنی‌سازی ایران در شورای امنیت سازمان ملل، ایران، چین و روسیه در بیانیه‌ای مشترک در نشست سه‌جانبه معاونان وزرای خارجه، که روز جمعه ۱۴ مارس (۲۴اسفند) برگزار شد، اعلام کردند: «تعاملات دیپلماتیک و گفت‌وگوی مبتنی بر احترام متقابل، تنها گزینه عملی و معتبر در خصوص پرونده هسته‌ای ایران است.»
سه متحد شرقی در پاسخ به تهدیدات چهار متحد غربی اعلام کردند طرف‌های ذی‌ربط باید متعهد به توجه به دلایل ریشه‌ای وضعیت کنونی بوده و اعمال تحریم، فشار و تهدید توسل به زور را ترک کنند. سه دولت همچنین بر لزوم اجتناب تمامی دولت‌ها از هر اقدامی که فعالیت فنی، بی‌طرفانه و عینی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف کند، تاکید کردند. سفیر ایران در چین این نشست را یک ابتکار سه‌جانبه دانست که مسیر روشنی برای مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکا ایجاد می‌کند.
با توجه به اظهارات سخنگوی وزارت امور خارجه چین که تصریح کرد مساله هسته‌ای ایران به مقطع کلیدی رسیده است، به نظر می‌رسد چند ماه آینده و پیش از موعد اسنپ‌بک یا پایان انقضای ۱۰ساله برجام در اکتبر ۲۰۲۵، این گفت‌و‌گو‌ها و تهدیدات بعد عملی‌تر، فنی‌تر و قابل‌توجهی پیدا کند و طرفین را در وضعیت صف‌بندی جدید قرار دهد.
به این معنا که طرفین تلاش کنند نسبت به یافتن یک راهکار معتبر دیپلماتیک برای توافق جدید یا به‌روزرسانی برجام اقدام کنند یا خود را برای ریسک‌های جدید و احتمال حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران از سوی آمریکا و اسرائیل و متقابلا پاسخ قاطع ایران آماده کنند. با این حال باید منتظر ماند و دید ایران چه پاسخی به نامه ترامپ خواهد داد و از آن مهم‌تر رفت‌و‌برگشت پاسخ‌ها و فعال شدن دیگر میانجی‌ها از جمله خود غربی‌ها چه مسیری را پیش روی طرفین تا قبل از آبان ۱۴۰۴ خواهد گذاشت.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، در پاسخ به سوال خبرنگاری درخصوص نشست سه‌جانبه ایران، چین و روسیه که پرسید رهبران روسیه و ایران به پکن سفر می‌کنند تا درباره برنامه هسته‌ای گفت‌و‌گو کنند، واکنش شما چیست؟ افزود: «خب شاید آنها در مورد برنامه‌های غیرهسته‌ای صحبت کنند، شاید آنها در مورد کاهش تنش تسلیحات هسته‌ای صحبت می‌کنند، من در موردش با رئیس جمهور پوتین خیلی صحبت کردم. اگر در انتخابات ۲۰۲۰ تقلب نمی‌شد، می‌توانستیم کاری کنیم.» هنوز مشخص نیست که ترامپ چه جزئیاتی را در نامه خود به مقامات ارشد ایران قید کرده است. اما آنچه مشخص است این واقعیت است که هرگونه تهدید برهم‌زننده مقدمات میز گفت‌و‌گو خواهد بود.
نشست پکن که در سطح معاونان وزرای خارجه برگزار شده، همزمان با فعالیت‌های دیپلماتیک فشرده بر سر برنامه هسته‌ای ایران برگزار می‌شود. این نشست را می‌توان پاتکی به نشست چهارشنبه شورای امنیت درباره غنی‌سازی ایران پشت در‌های بسته تلقی کرد.
طی این نشست تروئیکای اروپایی در همراهی با آمریکا ادعا‌های جدیدی علیه تهران، از جمله تهدید به فعال کردن اسنپ‌بک، مطرح کردند. نماینده آمریکا در شورای امنیت مدعی شد: فعالیت‌های اتمی ایران باید محکوم شود. همزمان نماینده بریتانیا هم ادعا کرد که درصورت لزوم تمام تحریم‌ها بازمی‌گردد. نشست چهارشنبه‌شب شورای امنیت در مورد ایران به درخواست شش عضو از پانزده عضو این شورا شامل فرانسه، یونان، پاناما، کره جنوبی، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا برگزار شد.
این کشور‌ها در اظهارات ادعایی خواستار بررسی تعهد ایران در ارائه اطلاعات لازم به نهاد نظارتی هسته‌ای سازمان ملل یعنی «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» هستند تا در مورد ذرات هسته‌ای در سایت‌های اعلام‌نشده که پیش‌تر در چندین مکان در ایران شناسایی شده بود، شفاف‌سازی صورت گیرد؛ موضوعی که باعث شد سفرای آلمان، فرانسه و بریتانیا روز پنج‌شنبه به وزارت خارجه ایران احضار شوند و مراتب هشدار جمهوری اسلامی به آنها منتقل شود.
نشست پکن میان چین، روسیه و ایران در تاریخ ۲۴اسفند ۱۴۰۳ را که با موفقیت برگزار شد، می‌توان پاسخی روشن و به‌موقع به این ادعا‌ها دانست. این نشست به ریاست ماجائوشو معاون وزیر امور خارجه جمهوری خلق چین، و با مشارکت کاظم غریب‌آبادی معاون وزیر امور خارجه ایران، و سرگی الکسویچ ریابکوف معاون وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه، برگزار شد.
چین، ایران و روسیه، آخرین وضعیت موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها را به‌طور مفصل مورد بحث و بررسی قرار دادند. سه کشور بر ضرورت لغو تمامی تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه تاکید کردند. سه کشور مجددا تاکید کردند که تعاملات دیپلماتیک، سیاسی و گفت‌وگوی مبتنی بر اصل احترام متقابل، تنها گزینه عملی و معتبر در این خصوص است.
سه کشور تاکید کردند که طرف‌های ذی‌ربط باید متعهد به توجه به دلایل ریشه‌ای وضعیت کنونی بوده و اعمال تحریم، فشار و تهدید و توسل به زور را ترک کنند. سه کشور بر اهمیت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، شامل زمان‌بندی‌های مندرج در آن، تاکید کرده و از طرف‌های ذی‌ربط خواستند از انجام هر اقدامی که موجب تشدید وضعیت شده اجتناب کنند تا فضا و شرایط مناسب برای تلاش‌های دیپلماتیک ایجاد شود.
سه کشور بر اهمیت احترام به معاهده منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای به عنوان سنگ بنای رژیم بین‌المللی منع اشاعه تاکید کردند. چین و روسیه از اعلام مجدد ایران که برنامه هسته‌ای‌اش منحصرا برای اهداف صلح‌آمیز است و نه برای تولید سلاح هسته‌ای استقبال کردند و همچنین از تعهد ایران به پایبندی کامل به تعهداتش به موجب معاهده منع اشاعه و موافقت‌نامه جامع پادمان، تمجید کردند.
آنها همچنین از سیاست ایران برای تداوم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حمایت کرده و بر لزوم احترام کامل به حق ایران، به عنوان دولت عضو معاهده منع اشاعه، نسبت به استفاده‌های صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، تاکید کردند. سه دولت بر لزوم اجتناب تمامی دولت‌ها از هر اقدامی که فعالیت فنی، بی‌طرفانه و عینی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف کند، تاکید کردند.
سه دولت توافق کردند که مشورت‌ها و همکاری‌های نزدیک خود را در آینده ادامه دهند. سه کشور همچنین در مورد موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی مورد علاقه مشترک تبادل نظر و توافق کردند همکاری‌های خود را در سازمان‌های بین‌المللی و ترتیبات چندجانبه، مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس، حفظ و تقویت کنند.
نشریه بلومبرگ در تحلیلی از فعالیت‌های دیپلماتیک بر سر پرونده هسته‌ای ایران، با اشاره به درخواست ایران و چین برای پایان دادن به محدودیت‌ها، نوشت: چین، روسیه و ایران چند روز پس از آنکه تهران درخواست دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای مذاکره را رد کرد، در نشست هسته‌ای که به میزبانی پکن برگزار شد، خواستار پایان تحریم‌ها شدند. بر اساس بیانیه مشترک، سه کشور در دیدار روز جمعه در پایتخت چین بر لزوم پایان دادن به همه تحریم‌های یکجانبه تاکید کردند. آنها همچنین از همه طرف‌ها خواستند تا از تشدید تنش اجتناب کنند.
بلومبرگ با بیان اینکه این گردهمایی بر روابط قوی‌تر بین ایران و روسیه در دوران غیبت ترامپ در کاخ سفید تاکید می‌کند، می‌نویسد: این نشست همچنین آخرین مورد از فعالیت‌های دیپلماتیک در مورد برنامه هسته‌ای در حال گسترش ایران است. در حالی که ایران اصرار دارد تلاش‌های هسته‌ای‌اش فقط در خدمت اهداف غیرنظامی است، دولت‌های غربی مدت‌هاست که تهران را متهم می‌کنند که به دنبال ساخت سلاح اتمی است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ماه گذشته اعلام کرد که غنی‌سازی اورانیوم تهران از زمان پیروزی ترامپ در انتخابات نوامبر افزایش یافته است.
هفته گذشته، ترامپ گفت که نامه‌ای به رهبری معظم ایران نوشته و از ایران خواسته است تا درباره توافق جدید وارد مذاکره شود. این رئیس جمهوری جمهوری‌خواه در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود در سال ۲۰۱۸ از توافق قبلی کناره‌گیری کرد و از آن زمان تاکنون پیشرفت کمی برای احیای این توافق حاصل شده است.
رهبر معظم انقلاب ایران در سخنرانی تلویزیونی روز چهارشنبه گفت که کشورش به‌دنبال سلاح‌های هسته‌ای نیست و درخواست‌های ترامپ برای مذاکره صرفا یک «ترفند» است. گردهمایی پکن به دنبال سه دور مذاکرات اولیه هسته‌ای بین دیپلمات‌های ایرانی و اروپایی در ژنو در ماه‌های اخیر برگزار می‌شود.
